Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1976, Blaðsíða 3

honum og mikið spjallað. Annars er
Ragnarekki innfæddurí Eyjum; hann
er fæddur í Reykjavik 1 940 og ólst
upp fyrir vestan læk. Rakaraiðn lærði
hann hjá Agli Valgeirssyni og um
tíma starfaði hann hjá Friðþjófi rakara
á Skólavörðustígnum.
Það var ekki fyrren 1961, að
Ragnar kom fyrst til Vestmannaeyja.
Hann var þá ungur og óbundinn og
fannst að rétt væri að kanna sjó-
mannslífið áður en hann settist að á
rakarastofum til fulls. Hann var þá
nýútskrifaður, en fór á vertið í Eyjum
og var til sjós fram til 1 964 að hann
setti á laggirnar rakarastofu i Vest-
mannaeyjum og sneri sérað iðn
sinni.
Þarmeð var Ragnar orðinn Vest-
mannaeyingur án þess að hafa ætlað
sér annað en vertíðardvöl sem til-
breytingu fyrst í stað. Það hefur án
efa haft sína þýðingu, að Ragnar
staðfesti ráð sitt í Eyjum og kona
hans, Sigriður Þóroddsdóttir, var inn-
fædd þar. Þau giftu sig sumarið
1 963 og keyptu íbúð í fyrstu blokk-
inni, sem byggð bar í Eyjum. Siðar
byggðu þau einbýlishúsið við Hraun-
tún, fluttu þar inn á árinu 1971 og
voru búin að búa þar rétt liðlega ár
þegar gaus. Þar verða kapítulaskipti í
búskaparsögunni, í Eyjum tíðkast að
tala um þaðsem gerðist annaðhvort
fyrir eða eftir gos. Það er sama um
hvað er rætt; alltaf er gosið sú hin
mikla viðmiðun.
Þegar boð komu um að yfirgefa
eyjuna, fóru þau i snarhasti með
börnin sín tvö og svo mikið var patið
að komast af stað, að Sigríður fór
berfætt í stígvélunum. Við komuna til
Reykjavíkur áttu allir að láta skrá sig i
Austurbæjarskólanum og fólkið var
eðlilega í miklu uppnámi.
Sigríður: Ég var í vandræðum með
strákinn og einhver ung stúlka bauðst
til að gæta hans meðan við létum
skrá okkur. En í ósköpunum gleymdi
ég alveg að taka eftir stúlkunni og að
skráningu lokinni fann ég hvorki
hana né krakkann fyrr en eftir drykk-
langa stund og vissi ekki einu sinni
um hvern ég átti að spyrja. En það fór
allt vel að lokum."
Ragnar: ,,Við leigðum okkur íbúð
við Stóragerði og Sigga fór að vinna
sjálfboðavinnu í Hafnarbúðum en ég
sneri aftur til Eyja eftir tvo daga til að
taka þátt í björgunarstarfinu. í því var
ég í tvær vikur, en eftir að ákveðið var
að taka á móti loðnu, fór maður í
gúanóið og var þar allan veturinn".
Sigríður: „Á meðan var ég syðra og
1 1 mánuðum síðar, eða fyrir jólin
1 973, komst ég aftur heim og var
alsæl. Maður var alltaf með hugann
heima. Eyjarnar eru hluti af manni og
við höfum víst sterkar taugar til
þeirra'.
Ragnar: ,,Já, þessi vetur verður
lengi minnisstæður; ekki sízt fyrir
það, hvað andinn var góður. Og það
var ofsa fæði þarna í gúanóinu; menn
náðu i það bezta úr frystikistunum og
þ. ð var kannski Hamborgarhryggur á
hádegismat á mánudögum. En svo
var það einhverntíma, þegar líða tók
á veturinn að sveit úr gúanóinu var
lánuð Sveini „Patton" úr Keflavík,
sem stjórnaði baráttu heimamanna
við hraunrennslið. Þannig atvikaðist
það, að ég lenti á bunustokknum og
nú er von að þú hváir. Þetta var
nefnilega okkar nafn á sjókælingunni,
sem notuð var til að hefta framrás
hraunsins. Bunustokkurinn reyndist
árangursríkari en margir þorðu að
vona í fyrstu. Án hans hefði margt
farið öðruvísi.
Sigríður: „í marzmánuði 1973 kom
ég í heimsókn til Eyja og gisti þá
heima með mörgu fólki, sem var á
ferðinni um leið. En ég gat ekki sofið
og varð að vera á stjái. Mér fannst
þetta svo óskaplegt og sjokkerandi og
þá fannst mér næstum alveg víst, að
við ættum ekki afturkvæmt til þess
lífs sem við höfðum lifað. Kannski
höfðum við í landi ekki gert okkur
grein fyrir þessu til fulls, enda reyndu
menn að vera hressir þegar þeir töl-
uðu við okkur. Ég man til dæmis eftir
því að eitt sinn hringdi Ragnar í mig
suður, en ég heyrði varla orð af því
sem hann sagði. Mér skildist þó á
honum, að þetta væri vegna þess, að
símasambandið væri eitthvað slæmt.
En síðar komst ég að því, að þetta var
einfaldlega vegna þess að grjóthríðin
buldi á húsþakinu á meðan og auk
þess höfðu átt sér stað kröftugar
sprengingará meðan".
Ragnar: „Ég held að menn hafi
ekki verið neitt hræddir þarna; að
minnsta kosti man ég ekki eftir því
hvað sjálfan mig áhrærir. Samt lent-
um við margoft i gasi, sem er stór-
hættulegur fjandi. Það verkaði mis-
jafnt á menn. Ég varð fjarrænn og
mundi varla hvað félagarnir hétu.
Stundum varð gasið svo mikið að
sveið í fæturna. En það er vont að
varast það. Einu sinni fleygði ég frá
mér pappírsnótu á stað, þar sem ég
hélt að öllu værróhætt. En svo sá ég
að nótan stöðvaðist i loftinu og féll
ekki lengra en niður á gasið".
Sigríður: „Það var stórkostlegt að
geta byrjað að lifa eðlilegu lifi aftur.
Við vorum svo heppin að verða ekki
fyrir neinu tjóni, en margir hafa beðið
tilfinnanlegan skaða, hvað sem öllum
bótum líður".
Ragnar: „Það var sagt að mörgu
væri stolið og vist var eitthvað til í
því; til dæmis var víni stolið, þar sem
það fannst. En ég held að stundum
hafi menn tekið það til þess að halda
sér uppi við björgunarstarfið. Það er
rétt, að heima hjá okkur varð ekkert
tjón. En rakarastofan var tekin undir
lögreglustöð og þegar til átti að taka
var innréttingin ónýt. Ég byrjaði að
klippa mannskapinn strax í gúanóinu,
en seinna flutti þessi þjónusta i bráða-
birgðahúsnæði tvo daga í viku. En
seint á árinu 1 974 var flest komið í
samt lag aftur, þótt margt hefði
breyzt".
Sigriður: „Æjá, það hafði margt
breyzt. Margt ágætisfólk kom því
miður ekki aftur úr útlegðinni. Maður
sá, að ýmis gömul og kunnugleg
andlit vantaði i bæinn og við söknum
þeirra. Vestmanneyingar eru ekki
eins og áður; eitthvað fór úr skorð-
um.”
Ragnar: „Þáð fór margt úr skorðum
og lífsmáti Vestmanneyinga er ekki
alveg sá sami og áður. Til dæmis
virðist mér að talsvert los hafi komið á
mannskapinn. Fólk er einhvernveg-
inn lausara og liðugra og það ferðast
meira"
Sigriður: „Fyrir gos var mikið kapp-
hlaup ríkjandi um að eignast alla
skapaða hluti. Það var stöðugur sam-
anburður og allir þurftu að gera og
eiga eins og nágranninn. Nú er eins
og fólk hér í Eyjum hugsi minna um
þessa dauðu hluti."
Ragnar: „Já, það er rétt, gildismat-
ið hefur breytzt og lífsgæðakapp-
hlaupið er ekki háð eins grimmt og
áður. Þaðjná segja, að núna sé meiri
áherzla lögð á að lifa lifinu og meira
hugsað um sálarlífið".
Sigriður: „Fyrir gos þótti mjög mik-
ið, þegar einhver héðan fór fjórum til
sex sinnum í land. Nú held ég að ekki
þyki neitt tiltökumál, þótt farið sé
mánaðarlega. Tengslin við fólk i landi
hafa áreiðanlega aukizt."
Ragnar: „Ekki það að ég vildi lifa
gosið upp aftur, en samt þykir mér
einhvers virði að hafa gengið í gegn-
um þetta. Ég vildi ekki hafa misst af
því".
Sigríður: „Austurbærinn var feg-
ursti hluti bæjarins okkar og ég sakna
hans mikið. Og ég er ekki dús við
Eldfellið. Sumir tala um að hraunið sé
fallegt. Ég get ómögulega litið þannig
á það"
Ragnar: „Hrauniðjá. Áákveðnum
stöðum sé ég í gegnum það; sé fyrir
mér hús og garða og staði sem voru
þar fyrir".
Sigríður: „Fólk sem kemur gest-
komandi hingaðtil Eyja skynjar þetta
áreiðanlega á annan hátt en við; þvi
finnst hraunið og Eldfellið stórbrotið
og fagurt. Það hljómar kannski ótrú-
lega, en ég hef aðeins einu sinni
komið út á veginn, sem liggur yfir
nýja hraunið og mér leið svo illa, að
ég sneri við. Og siðan hef ég ekki lagt
i að fara þangað. Margir hafa ennþá
beig af hugsanlegu gosi. Sérstaklega
finnurfólk þessa tilfinningu, þegar
veður er vont. í sumar gerði þrumu-
veður að næturlagi og ég hef sann-
spurt, að þá hafi sumir klætt sig, því
þá vaknaði óttinn."