Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.1978, Blaðsíða 12

Uppgjœið oi<) 1up')‘<t Þrijja ríkmns
hlvti
Werner Maser
Speer hlaut aðdáun og samúð —
en Jodl og Keitel dauðadóma fyrir
takmarkalausa þjónkun við Hrtler
Albert Speer var nokkuð sér á parti
á sakabekknum í Nurnberg. Hann
bauð af sér miklu betri þokka en
flestir hinna sakborninganna; sækj-
endum og dómurum geðjaðist vel að
honum, og er efalítið, að hann naut
góðs af því Að vísu fór heldur illa á
með honum og sovézku sækjendun-
um og var hann kuldalegur og snúð-
ugur í svörum við þá. En að öðru leyti
naut Speer almennrar virðingar og
jafnvel vinsemdar. Þeim Robert Jack-
son, aðalsækjanda Bandarikjamanna
kom sérlega vel ásamt. Hinir sakborn-
ingarnir höfðu ekki átt neinni mis-
kunn að mæta hjá Jackson, en við
Speer var hann hinn alúðlegasti og
hafði greinilega samúð með honum.
Lét Jackson það oftlega i Ijós, og
gekk jafnvel svo langt, að Speer
þóttist neyddur til þess að andæfa!
Þeir Speer og Jackson gerðu með
sér nokkurs konar samning. Þeir
gerðu samsæri, ef svo má að orði
komast, — gegn Hitler og Göring.
Göring hafði látið þá skipun út ganga
skömmu eftir að sakborningarnir
komu til Nurnberg, að enginn mætti
segja neitt Foringjanum til vamms.
Enginn blettur mátti falla á minningu
hans! En Jackson var staðráðinn i þvi
að fá Göring og félaga hans til að
leysa frá skjóðunni og lánaðist hon-
um að fá Speer til liðs við sig. Lögðu
þeir á ráðin um þetta í bréfum, sem
fóru milli þeirra með leynd.
Þvi má skjóta hér inn í-til gamans,
að Jackson hafði geymt sér yfir-
heyrslurnar yfir Speer vegna þess, að
bandarískur þingmaður nokkur hafði
sagt honum, að Speer væri talsvert
hégómlegur og skyldi hann notfæra
sér það. En Jackson var reyndar ekki
alveg laus við hégómaskap sjálfur.
Eftir, að hann var skipaður aðalsækj-
andi Bandaríkjamanna hélt hann rak-
leitt á þingbókasafnið í Washington
og varð sér þar úti um bók um
tilkomumikla ræðumennsku og
skörulega framkomu. ..Listin á halda
áhrifamiklar ræður á mannþing-
um". . .
Komst
aldrei gegnum
„Mein Kampf"!
21. júni 1 946 hóf Raginsky, sækj-
andi Sovétmanna, að yfirheyra
Speer. Hann byrjaði á því að telja upp
embætti þau og stöður, sem Speer
hafði gegnt. Var það langur listi.
Flestir hátt settir menn Þriðja ríkisins
höfðu gegnt svo mörgum stöðum, að
þeim veittist fullerfitt að muna þær
allar í einu. Speer hafði verið ,,einka-
arkítekt Hitlers", vegamálastjóri,
vatns- og orkumálastjóri, bygginga-
málastjóri, tæknimálastjóri nasista-
flokksins og formaður iðnfræðisam-
bandsins, svo að nokkuð sé nefnt.
Raginsky spurði hvort Speer hefði
gegnt fleiri stöðum. „Þær voru tlu eða
tólf," sagði Speer „Ég man þær ekki
allar lengur"! Þá spurði Raginsky
hvort það væri rétt, að hann hefði líka
setið I stjórn um listakademiunnar og
myndlistarakademíunnar. „Jú, það er
víst rétt"! svaraði Speer.
Siðan sneri Raginsky sér að ákæru-
atriðunum og byrjaði á „samsærinu
um það að stofna til styrjaldar". Hann
hugðist leika á Speer og hóf yfir-
heyrslurnar hinn alýðlegasti. „Þér
voruð spurður þess," sagði hann,
„hvort þér viðurkennduð, að það væri
greinilegt i bók Hitlers, „Mein
Kampf", að hann vildi stríð við aust-
ur- og vesturveldin og einkum þó
Sovétrikin. „Já, ég viðurkenni það",
svöruðu þér. Viljið þér gera svo vel,
að segja mér, hvort þér kannist við
þetta . . .?" ,,Jú, mig rekur minni til
þess," sagði Speer. „Eruð þér enn
sama sinnis?" spurði þá Raginsky.
„Nei," svaraði Speer. Og fór yfir-
heyrslan nú að ganga stirðlegar:
Raginsky: „Ætlið þér að taka þetta
aftur?"
Speer: „Ég sagði þetta á sinum
tima vegna þess, að ég hálfskammað-
ist mín fyrir að játa það, að ég hefði
aldrei komizt í gegn um „Mein
Kampf"! Mér fannst það dálitið kjána-
legt ..."
Raginsky: „Þér skömmuðust yðar.
Einmitt það."
Speer: „Já, ég viðurkenni, að ég
laug til um þetta."
Raginsky: „Einmitt það. Er fram-
burði yðar yfirleitt i nokkru treyst-
andi? Hafið þér ekki logið einhverju
fleiru?"
Speer: „Nei."
Raginsky: „í gær báruð þér það
fyrir réttinum, að þér hefðuð verið
náinn vinur Hitlers. Og nú reynið þér
að telja okkur trú um það, að þér
hafið ekki haft veður af fyrirætlunum
hans um styrjöld."
Speer: „Ég var náinn samstarfs-
maður Hitlers og heyrði hann að
sjálfsögðu oft lýsa yfir skoðunum sín-
um og fyrirætlunum. En af því, sem
ég heyrði varð ekki ráðið, að hann
hygðist stofna til styrjaldar. Um fyrir-
hugaða árás á Sovétríkin er það að
segja, að Þjóðverjar og Sovétmenn
gerðu með sér friðarsamning árið
1939. Mér veitist erfitt að trúa því,
að sovézkir diplómatar hafi ekki lesið
„Mein Kampf". Og samt undirrituðu
þeir friðarsamninginn og treystu hon-
um!"
Raginsky: „Við skulum láta það
liggja milli hluta hverjir hafa lesið
bókina og hverjir ekki. En þér haldið
sem sé fram, að yður hafi ekki verið
kunnugt um fyrirætlanir Hitlers?"
Speer: „Já".
Raginsky reyndi stöðugt að fá
Speer til þess að viðurkenna, að hann
hefði tekið þátt í „undirbúningi og
framkvæmd stríðsglæpanna". Gerði
Raginsky mikið úr þvi, að Speer hafði
tekið við embætti hergagnaráðherra
árið 1942 og gegnt þvi af stökum
Wilhelm Keitel var formaöur
þýzku herst jórnarinnar og
helzti hernaðarrádgjafi Hitlers
öll stríðsárin. En þessi makt
var einungis að nafninu til.
Keitel var í rauninni aðeins
skósveinn Hitlers og gerði ekki
annað en framfylgja skipunum
hans. Keitel var dæmdur til
dauða fyrir hlýðni sína.
Karl Dönitz yfirflotaforingi
naut þess í Niirnberg, að hann
hafði frábæran verjanda, Otto
Kranzhiihler fyrrum dómara í
þýzka flotanum. Kranzbiihler
tókst að sýna fram á það m.a.,
að þýz.kir kafbátafóringjar
hefðu ekki virt alþjóðareglur
um kafhátahernað síður cn
bandarískir — og Dönitz var
aðeins dæmdur til 10 ára
fangelsisvistar.