Lesbók Morgunblaðsins - 28.05.1978, Blaðsíða 11

bæ. Hann hafði þann sið að leggjast þvert
á veginn svo þar komst enginn hjá. Þegar
ég þurfti að fara þarna um bað ég
mömmu að koma með mér. Um leið og
hundurinn sá hana stóð hann hæversk-
lega uþþ og lagöist langsum á veginn svo
við kæmumst framhjá honum. Þetta var
víst mjög vitur skepna og var sagt að
hann gætti barnanna á bænum.
— Fleira er mér í fersku minni frá
uppvaxtarárunum í Flensborg: Borgin er
í botni Flensborgarfjarðar en um hann
miöjan liggja landamæri Þýskalands og
Danmerkur. Okkur börnunum var löngum
starsýnt á rautt Ijós, sem alltaf lýsti
Danmerkurmegin á ströndinni. Seinna
komst ég aö því að þetta var rauöur
hnykill, Ijósaauglýsing um Sönderborg
ullargarniö, sem þar er framleitt. Þegar
sjór var sléttur sáum við eyjuna Als syöst
viö Jótland og fleiri eyjar og þarna varð
ég fyrst vör við útþrá og ævintýralöngun.
En minningar Úrsúlu blandast óhjá-
kvæmilega skuggum stríðsins og áranna
sem á eftir fóru. Á þeim árum voru
matföng svo naumt skömmtuö í Þýska-
landi að segja mátti að það nægöi fólki
hvorki til aö halda lífi né deyja. Á árinu
1945 veiktist Úrsúla illa af lungnabólgu og
mátti rekja orsakir þess til minnkandi
mótstöðuafls af næringarskorti og öðrum
vanbúnaöi.
— Við máttum ekki við því, að vera úti
illa búin og blaut í fætur en hjá því varð
ekki komist, ekki síst þegar við fórum í
skóginn að safna sprekum til eldiviðar;
engin gúmmístígvél voru þá fáanleg og
lítið um annan hlíföarfatnað. Skortur á
lífsnauðsynjum setti svip á allt daglegt líf
okkar, segir Úrsúla.
Eftir 10 ár á búgaröinum fluttu þau til
Flensborgar:
— Þá tókst móður minni aö fá íbúð í
borginni og stofnaöi þar nýtt heimili fyrir
okkur börnin. Lífeyrir sem hún fékk frá
ríkinu, eins og allar konur sem misst
höfðu menn sína í stríðinu, nægði ekki til
framfærslu heimilisins, en með börnum
eftir 14 ára aldur var ekkert greitt. Hún
vann ekki úti, bæði vegna þess að hún var
ekki nægilega heilsuhraust til að vinna að
heimilinu og að okkur systkinunum fannst
svo ómissandi að hafa „mömmu heima",
að við vildum heldur sætta okkur við
þröngan fjárhag.
MÖrg Ijón á
leíöinni til menntunar
— Ég var alltaf staöráöin í að afla mér
menntunar, segir Úrsúla. Ég var byrjuð á
námi í menntaskóla, en mér til mikilla
vonbrigða fékk það snöggan endi. Þegar
stríðinu var lokið 1945 var öllum skólum
í Vestur-Þýskalandi lokað, barnaskólum
einnig. Afleiðing af lokun skólanna varð
sú, að margfalt fleira fólk leitaöi á
vinnumarkaðinn en vinna var til fyrir. Og
þar sem vinnu var að fá, gengu karlmenn
fyrir, þó margir þeirra væru fatlaðir og illa
færir til vinnu eftir áföll í stríöinu.
— Ég reyndi að komast að í iönnám
Úrsúla Pétursdóttir.
sem húsamálari, en þar sátu karlmenn
fyrir námsplássi. Þá reyndi ég að komast
að í gullsmíðanámi. Þar var sama svar:
Karlmenn gengu fyrir og auk þess var
námiö talið of þungt fyrir konur. Eftir
þessar misheppnuöu námstilraunir ákvaö
ég að fara í skóla, sem var ætlaður
sérstaklega fyrir húsmæður í sveit, en þeir
skólar starfa í sambandi við búnaðar-
skóla. Náminu er hagaö þannig, aö
húsfreyja á viðkomandi sveitabúi er
meistari í faginu og tekur nemandann sem
lærling. Námstíminn skiptist milli vinnu á
heimilinu og skólavistar í búnaðarskóla. Á
heimilinu lærir nemandinn aö matbúa og
vinna úr afurðum, sem framleiddar eru á
búinu. Þetta nám tók 2Vz ár.
— Þegar ég hafði lokið þessu námi
vann ég sem sveinn í faginu í eitt ár. Við
það batnaði fjárhagurinn stórum, sem
kom sér vel. Ég mátti teljast allvel sett.
En þá rakst ég af tilviljun á auglýsingu í
dagblaði, þar sem óskað var eftir stúlku
á heimili á íslandi. Svo hittist á, að þýskur
garðyrkjumaður sem haföi verið í Hvera-
gerði, vann í nágrenninu. Hann sýndi mér
nokkrar myndir frá íslandi, m.a. man ég
eftir mynd af Kolviðarhóli, en þar sýndist
mér harla napurt og eyðilegt. En þetta
nægði til að vekja hjá mér ævintýra- og
útþrá; og meö togaranum Helgafelli kom
ég til íslands um haustið 1951.
Næstu tvö og hálft ár vann Úrsúla á
heimili Nielsar Dungal í Reykjavík. Þá fór
hún aftur heim til Þýskalands og reyndi
enn að komast í iðnnám. En þegar það
tókst ekki, sneri hún aftur til íslands. í þaö
sinn kom hún til landsins með Ms
Lagarfossi, og þar kynntist hún manni
sínum, Skúla Sigurössyni frá Tjörn í
Aðaldal, en hann var þá skipverji á
Lagarfossi. Árið eftir geröist hún bónda-
kona noröur í Þingeyjarsýslu.
Skúli Sigurösson bóndi á Tjörn.
Hann fórst í dráttarvéiaslysi.
Búskapur á Tjörn
Úrsúla Nissen og Skúli Sigurösson giftu
sig og hófu búskap á Tjörn 1956.
Foreldrar Skúla voru Bergljót Benedikts-
dóttir frá Auðnum í Laxárdal og Sigurður
Baldvinsson frá Garði í Aöaldal. Þau
bjuggu aö Garði en Tjörn var jafnframt í
eigu fjölskyldunnar.
— Fyrstu fjögur árin sem viö bjuggum
á Tjörn áttum við ekki nema hálfa jörðina
en keyptum hana alla 1960, segir Úrsúla.
Var ekki allmikill munur á sveitabúskap
! Þýskalandi og á íslandi?
— í fyrstu lá við að mér féllust hendur,
svo ólíkt var það því sem ég þekkti. í
upphafi var bústofn okkar 7 kýr, sem mér
fannst að hefðu hlotið að sleppa úr
sláturhúsinu, svo voru þær komnar til ára
sinna. Eina á gaf mágur minn okkur í
brúðargjöf. Þetta var allt og sumt. En ekki
dugöi aö láta hugfallast. Viö reyndum aö
fá lán til aö kaupa ungar kýr og fjölguðum
kúnum með því að setja á þær kvígur sem
fæddust. Fénu fjölgaöi líka, en við lögðum
ekki mikla áherslu á fjárbúskap og
hættum svo alveg við hann. Við héldum
áfram aö endurbæta fjósiö, sem var
reyndar byrjað á þegar viö komum. Þetta
var fyrst af vanefnum gert en færðist
smám saman í nýtískulegra horf, frá
timburbásum til stalla með brynningar-
tækjum. Vélakostur jókst og áriö 1970 má
segja aö búskapar- og heimilisaöstaöa
væri komin í gott horf. Við höfðum þá 25
gripi í fjósi, þar af 16 mjólkandi kýr.
Örlagaríkur atburöur
Árið 1970 reyndist örlagaár í lífi
fjölskyldunnar á Tjörn. Skúli bóndi
Sigurðsson lést af slysförum þegar hann
var að vinna meö dráttarvél heimilisins á
túninu.
Synir þeirra, Pétur Jakob og Sigurður
Ketill voru þá 10 og 8 ára. Úrsúla ákvað
að halda áfram búskap, ekki síst þeirra
vegna.
— Mér varð hugsaö til minna bernsku-
ára, segir hún. Mér fannst að sjálf hefði
ég átt betra meö að sætta mig við
föðurmissinn, ef ég hefði ekki misst
heimiliö um leið og veriö rifin úr því
umhverfi sem ég þekkti best. Ég vildi ekki
valda sonum mínum þeim sársauka, að
skipta um rætur á unglingsárum.
— En búið gaf ekki þaö mikið af sér,
að nægöi til að greiöa vinnulaun. Ég tók
þá það ráð að fækka kúnum um helming.
Benedikt mágur minn tók helminginn af
túninu á leigu, gegn því að sjá um
heyverkun af hinum hluta túnsins en sá
heyfengur nægði fyrir þaö sem eftir var af
mínu búi. Með þessu fyrirkomulagi gat
heimiliö haldist í svipuöu horfi og var og
drengirnir haft „mömmu á sínum stað“.
Það var okkur líka ómetanleg stoð, að
Heimir mágur minn var til heimilis hjá
okkur og var drengjunum hinn fööurlegi
bakhjarl eftir að faðir þeirra féll frá.
— Þegar drengirnir eltust og óx fiskur
um hrygg gátum við öll hjálpast að viö
búskapinn. Ég fjölgaði kúnum aftur smám
saman og endurnýjaði vinnuvélar, að
nokkru í sameign með nágrönnum okkar
og við þá höfum viö samvinnu um
heyskap. Nú höfum við tekið allt túnið til
afnota. Kýrnar eru nú 14 í fjósi og auk
þeirra nokkur geldneyti; við ölum upp sem
holdanaut þá kálfa sem við viljum ekki
setja á, en ég hef áhuga fyrir að rækta
upp sem best kúakyn. Með því að halda
búinu í þessu horfi, eigum við að geta lifað
vel sæmilega af því. Þar að auki eru svo
hlunnindi af laxveiðiréttindum en Laxá er
fyrir landi Tjarnar. Leigutekjur af laxveiði-
réttindum hafa hækkaö mikið á síðustu
árum.
Bensínsölu hafa bændur á Tjörn séð um
síðan 1948. Umboðslaunin skipta litlu máli
miðað við ónæði sem af því leiðir. Úrsúla
segist hafa tekið þetta aö sér fyrir miklar
fortölur, eftir að hún var orðin bóndi á
Tjörn.
Kona sem er bóndi
verður aö vera
jafnfær tii pess og
karlmaður
Úrsúla telur aö mestu erfiðleikar hennar
við búskapinn séu nú yfirstignir. Hvaöa
verkefni eru þar erfiöust fyrir konu?
— Konum er ekkert að vanbúnaöi að
hirða skepnur, segir Úrsúla. En sjálfri
fannst mér erfiöast að kynnast þeim
vandkvæðum, sem komið geta upp í
sambandi við kýr, og ráða fram úr þeim.
Sú kona sem annast bú og hefur forsjá
þess á hendi, verður að taka allar
ákvarðanir varðandi búskapinn og fylgjast
vel með á því sviði. Hún þarf líka aö
þekkja til meðferöar á vélum heimilisins,
Framhald á bls. 15
Bræóurnir Ketill og Pétur Jakob Skúlasynir.
Foreldrar Úrsúlu, Emma Nissen, sem er sjötug á myndinni og
Peter Nissen, fertugur á myndinni. Hann fóll í stríöinu.