Lesbók Morgunblaðsins - 13.08.1978, Blaðsíða 6

UM
BILLY THE KID
einn nafntogaðasta bófa vilta
vestursins á öldinni sem leið
Ófáir útlagar og skógarmenn eru orönir
heimsfrægir af sögum og kvikmyndurrj um
„villta vestriö" svokallaöa. Þetta voru
menn, sem lögöu fyrir sig lestarrán,
manndráp og annaö í þeim dúr, og voru
á stöðugum flótta undan vörðum laganna.
í sögum og myndum hér áöur fyrr voru
þeir yfirleitt hugumprúöar hetjur. Oft var
látið svo sem þeir hefðu lent á glapstigum
af einhverjum meinlegum „misskilningi"
og „orðiö" aö drepa menn og ræna lestir
og banka upp frá því. En fáir uröu þeir
sóttdauðir; flestir létu lífið meö voveifleg-
um hætti — og sorglegum.
Seinna breyttust viðhorf kvikmyndahöf-
unda til þessara útlægu hetja. Og á
undanförnum árum hafa þeir verið leiknir
heldur grátt í kvikmyndum. Billy the Kid
er oröinn morðsjúkur stigamaður, fæddur
skepna. Pat Garrett fjöldamoröingi, sem
lenti réttu megin laganna af tómri tilviljun,
og Wild Bill Hickok haldinn kvalalosta og
ofsóknarbrjálæöi og verð ekki meira um
það að skjóta fólk en kanínur.
Það er sem sé búið að gera þessar
gömlu hetjur flestar að geðsjúkum
manndrápurum. Öðru vísi mér áður brá.
Þá völdust ævinlega eftirlætisgoð kvik-
myndaunnenda til þess að leika þessa
kalla. Robert Taylor, Audie Murphy, Kirk
Douglas og Burt Lancaster. Söguhetjurn-
ar voru oftast ógæfumenn en góðir inni
við beinið og samkvæmt því voru
Kid Curry,
margfaldur
moröingi og
ræningi. Hér er
hann ásamt vin-
konu sinni einni;
viröulegur og
sómakær borg-
ari að sjá ...
uþplýsingar. En þannig er, að menn
þykjast eiga ýmislegt sökótt viö mig frá
því í borgarastríðinu í Lincolnsýslu, og get
ég ekki gefið mig fram vegna þess, að
óvinir mínir mundu drepa mig. Ég var
viðstaddur, þegar hr. Chapman var
drepinn og ég veit, hver var þar að verki.
Ég hefði skýrt frá öllu fyrir löngu, ef ekki
væru þessar sakir, sem ég nefndi. Vilduð
þér vera svo vænir að svara mér bréflega
og láta mig vita, hvað þér getið gert í
málinu. Meöan ég bíð svars er ég yðar
auðmjúkur þjónn. — W.H. Bonney."
Borgarastríöið, sem Billy nefnir, var
nokkurs konar innansveitarstyrjöld í
Lincolnsýslu. Það voru skærur milli
samtaka stórjarðeigenda, auðugra fjár-
bænda, annarra fjármálamanna, og
spilltra yfirvalda annars vegar, eins konar
mafíu, en smábænda, heiðarlegra yfir-
valda og fjármálamanna hins vegar.
Fyrsta fórnarlambið, sem eitthvað kvað
að, í þessum skærum, var vinnuveitandi
Billys, bóndi að nafni Tunstall. Hann hafði
„gengið of langt" og var drepinn fyrir
vikið. Vinur hans einn, McSween að nafni,
fór að hlutast til um það, að málið yrði
upplýst og morðingjarnir sóttir til saka.
McSween lifði ekki lengi eftir það, eins og
við mátti búast. Þá tók kunningi
McSweens, Chapman sá sem Billy nefnir
í bréfinu, viö og hélt málinu til streitu.
Hann hlaut sömu örlög og hinir. Billy hafði
oröið vitni að öllum þessum morðum
þremur. Hann hafði líka reynt aö hafa uppi
á moröingjunum seinna.
Lew Wallace beiö ekki boðanna, er
hann fékk bréfið frá Billy. Hinn 15. marz
ritaöi hann svolátandi; „W.H. Bonney: Þér
skuluð koma til húss Wilsons gamla (ekki
Wilsons lögmanns) klukkan níu á mánu-
dagskvöldið. Þér skuluð fara meö fjalls-
rótum sunnan við bæinn, koma hérna
megin aö og berja að dyrum aö
austanverðu. Mér hefur veriö veitt heimild
til að heita yður griðum, ef þér viljið skýra
frá öllu, sem þér vitið að því er þér segið
í bréfi yðar. En við verðum að fara aö öllu
með mikilli leynd. Komið þér einir yðar
MONNUM STOÐ SKELPING
AF NAFNI HANS
leikararnir valdir, — þær stjörnur, sem
áhorfendur dáðu mest. Og samúð áhorf-
enda var náttúrlega öll með ógæfumönn-
um.
James D. Horan heitir bandarískur
rithöfundur og hefur ritað margar bækur
um villta vestrið, eina tvo tugi, að ég held.
Horan hefur verið bæði laginn og iðinn við
það að hafa uppi á gleymdum eða týndum
heimildum um villta vestrið; einnig hefur
hann lesið margt nýstárlegt úr heimildum,
sem þekktar voru. í einni bók sinni,
„Authentic Faces and Voices of the Wild
West: The Gunfighters", fjallar hann um
atriöi, sem hér verður gert að umtalsefni.
Hann kemst svo að oröi á einum stað, að
það sé ekki furða, að geðfelldustu og
dáðustu kvikmyndastjörnur voru alltaf
fengnar í kvikmyndahlutverk byssubóf-
anna hér áður. „Þetta var alveg við hæfi",
segir hann. Byssubófarnir voru nefnilega
stjörnur á sinni tíö, dáðir og elskaðir engu
síður en kvikmyndastjörnurnar síðar meir.
Mikið var með þá látið. Tekin viðtöl við
þá og ævisögur þeirra ritaðar. Jafnvel
hinir aumustu þeirra höfðu ást fjölmargra
kvenna; höföu sumar þó aldrei séö þá,
hvað þá meira. Og það voru ekki dækjur
einar, sem festu ást á bófunum. Höfðings-
konur féllu líka fyrir þeim og sumar urðu
svo ástfangnar, að þær gengu af
göflunum.
Astmegir alþýöunnar
Harry Logan, Kid Curry öðru nafni,
margfaldur banka- og lestarræningi og
morðingí, var einhverju sinni settur inn í
tugthúsið í Knoxville. Þá varð svo mikil
ásókn af konum, sem vildu færa honum
blóm, ástarbréf og kræsingar, að lög-
reglustjóri varð loks að taka fyrir allar
heimsóknir til hans. Ein kvennanna var
langáköfust. Hún hét Catherine Cross.
Hún haföi fyrir sið, að syngja nýtt kvæði
í hvert sinn, er hún kom í heimsókn, Kid
Curry og samföngum hans til mikillar
skemmtunar. En kvæðin fjölluðu um afrek
Currys; voru bæði markmið hans og leiðir
hafin þar upp til skýjanna. Stundum stóð
Catherine undir fangelsisveggjunum, neð-
an við glugga fangans, og söng þar.
Einhverju sinni var hún að syngja þarna
fyrir utan, er maður nokkur kom að og
bað hana hætta þessum fjanda. Hún hélt
áfram að syngja. Maðurinn hafði þá ekki
frekari orð um — en drap hana! Er þetta
til dæmis um það, hversu mannslífin voru
metin í villta vestrinu.
Annar nafntogaður ástmögur alþýðu á
þessum tíma var Henry McCarthy, sem
einnig var nefndur William Antrim, William
Bonney og Billy the Kid. Hann elskuðu og
dáðu allir — nema ef vera skyldi yfirvaldið
og eignamenn. Þar kom nú, að hann varð
tekinn höndum og honum stungið í
fangelsi í bæ nokkrum. Stuttu síöar ritaöi
embættismaður einn á þessa leiö:
„Bæjarbúar hugsa um hann eins og ástvin
sinn. Það er furðulegt". Á hverju kvöldi
voru honum sungin lofkvæði og ástarljóð,
og margar konur játuöu honum ást sína.
Hann gat náttúrulega ekki sinnt þeim eins
og á stóð, en það rættist strax úr því,
þegar hann var sloppinn út. Hafði hann þá
úr nógu að velja.
Billy the Kid umgekkst ekki útlaga og
óþjóðalýð einan. Hann var líka í slagtogi
með heldri mönnum, stóð jafnvel í
kumpánlegum bréfaskriftum viö höfð-
ingja. í marzmánuði 1879 ritaði hann Lew
Wallace, ríkisstjóra í Nýju Mexíkó, dómara
og hershöföingja úr borgarastyrjöldinni á
þessa leið: „Kæri herra. Mér hefur borizt
til eyrna, að þér hafið lagt 1000 dollara
til höfuös mér. Mér skilst, að þér viljið ná
mér lifandi og láta mig bera vitni. Ég er
fús að bera vitni gegn þeim, sem drápu
hr. Chapman. Ef ég sé mér fært að mæta
fyrir rétti get ég gefið allar nauðsynlegar
liös og segið engum lifandi manni, hvert
þér ætliö eða hvað þér hafiö í hyggju...
Lew Wallace".
James D. Horan kallar fund þeirra „einn
hinn örlagaríkasta og rómantískasta í
sögu villta vestursins". Þarna hittust á
næturþeli í afskekktu húsi einn af meiri
háttar mönnum landsins og tvítugur
stráklingur, útlægur fyrir ótalda glæpi, og
réöu ráðum sínum.
Þaö fór fyrir Billy eins og öllum þeim,
stórmennum og smámennum, sem gengu
í berhögg viö „mafíuna" í Lincolnsýslu.
Hann var drepinn. Það var gamall vinur
hans, Pat Garrett, sem skaut hann. Tom
Catron, ríkissaksóknari hafði skipað
Carrett lögreglustjóra. En Catron var
aðalmaöurinrt í Santa Fé-hringnum, sem
svo var nefndur.
Það má líka segja með nokkrum sanni,
að Billy hafi orðið fórnarlamb bókmennt-
anna. Lew Wallace missti fljótlega
áhugann á skærunum í sýslunni, enda
þótt það væri í hans verkahring að binda
endi á þær. Hann þóttist hafa annað og
merkilegra að gera. Um þessar mundir
var hann önnum kafinn að semja
skáldsögu sína „Ben Húr“. Skrifaði hann
konu sinni einhvern tíma á þá leið, að
hann sæti við skriftir frá 10 á morgnana
til 10 á kvöldin, en yrði fyrir miklu ónæði
af kvabbi fólks, sem vildi fá vernd gegn
byssubófum og indíánum. Tefði þetta
hann mjög við ritstörfin.
Otlagar auglýsa sig
Þaö voru ekki yfirvöldin ein, sem
fengust við ritstörf. Byssubófar gripu
©