Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1978, Side 4

Hulda Valtýsdóttir ræöir vid ERNU PLACHTE,
sem nýlega var stödd hér á landi.
Ema Plachte. Myndin var tekin, Þegar hún gisti ísland nú í sumar.
Hefur teikn
aó hundruð
mynda af
heimsfrægu
fólki hvaðan-
æva að úr
heiminum
Nýlega var stödd hér á landi kona,
Erna Plachte aö nafni. Hún hefur gert
þaö aö ævistarfi sínu aö teikna myndir
af frægu fólki fyrir dagblöö víöa um
heim og hefur þótt einna fremst á því
sviöi. Hún er nú orðin 84 ára — en
lætur engan bilbug á sér finna aldurs
vegna.
Þaö hefur sjálfsagt þótt nokkrum
tíöindum sæta á hennar ungu dögum
aö kvenfólk væri í slíku starfi, ekki síöur
úti í heimi en hér á landi. Hún var því
beðin aö 'segja lesendum Lesbókar
svolítiö af sjálfri sér.
„Ég er fædd í Berlín áriö 1893,
einkabarn foreldra rninna," sagöi hún.
„Faöir minn rak og stjórnaöi vefnaðar-
vöruverksmiöjum. Ég hef frá ungum
aldri haft áhuga á myndlist og þaö kom
snemma á daginn aö ég haföi sérstak-
lega næmt auga fyrir andlitsdráttum. Ég
hóf myndlistarnám þegar ég var 15 ára
og var viö nám í 10 ár, fyrst hjá Max
Fabian, sem var frægur málari, en síöar
varö aðalkennari minn þróf. Lovis
Corinth, sem margir munu kannast viö.
Áriö 1917 fékk ég leyfi, ásamt annarri
stúlku sem var aö læra höggmyndalist,
til að sitja tíma í líffærafræði viö
háskólann, enda þótt kvenfólki væri þá
meinaður aðgangur að háskólanum.
Konur fengu ekki aðgang aö háskólum
í Þýzkalandi fyrr en 1919. Aöalkennar-
inn þar og rektor í læknisfræðideild var
þróf. Wirchow. í fyrstu vissi hann ekki
hvaöa erindi viö stúlkurnar áttum þarna
og ég fékk ákúrur frá honum fyrir hvað
myndirnar mínar væru „lifandi".
Áriö 1920 eignaöist ég fyrst mína
eigin vinnustofu en naut þó tilsagnar
Lovis Corinth enn um skeið. Á þessum
árum geröi ég mikið af því aö teikna í
leikhúsum bæöi á sýningum og viö
æfingar og þaö var eiginlega upphafiö
aö því aö ég fór aö fást við manna-
myndir fyrir alvöru.
Eitt sinn er ég sat viö teikningu í
leikhúsi vildi svo til að Thorstein von der
Burg sem var í þjónustu Gústafs
Svíakonungs, fór að fylgjast meö vinnu
minni og svo fór aö hann bauð mér til
Stokkhólms. Hjá þeim hjónum dvaldist
ég um skeiö og teiknaði og málaði.
Eugen prins sá nokkrar af myndum
mínum af hendingu þar sem þær voru
í innrömmun. Hann sendi mér bréf og
bauö mér aö koma og sjá listaverk sín.
Þannig komst ég í kynni viö marga
framámenn í Svíþjóð og teiknaði af
þeim myndir.
Áriö 1925 fór ég að teikna fyrir
dagblöö andlitsmyndir og sviðsmyndir
úr leikhúsum, m.a. fyrir stórblaðið
Christian Science Monitor og vann
reyndar fyrir þaö blaö í rúm 30 ár.
í september 1926 fór ég til Genf í
fyrsta sinn aö beiðni blaöakóngsins
Ullstein til aö teikna myndir af fulltrúum
á fundi Þjóöabandalagsins. Ég man aö
sá fyrsti sem sat fyrir hjá mér af þeim
hópi var Aristide Briand og svo tók hver
við af öðrum. Síðan fór ég til Genf
árlega meöan fundir Þjóöabandalags-
ins voru haldnir þar, til aö teikna
fundarmenn.
Næstu árin bjó ég í Berlín meö móöur
minni en fékk mörg verkefni viö
teikningar fyrir blöö. Ég fór á Olympíu-
leikana í Amsterdam 1928, Alþjóöa-
fundinn í Haag 1929 og 1930, hafráð-
stefnu í London 1930 og alltaf meö
blýantinn á lofti. Um tíma dvaldist ég í
Róm og París og var send á vegum
Christian Science Monitor til Rússlands
til aö teikna mynd af Stalín, sem
reyndar tókst ekki því þaö voru alltaf
svo margir umhverfis hann. En ég
teiknaði Radek og Staninslavski og
Pavlovu o.fl.
Vegna þess aö ég er Gyðingur aö
ætterni fékk ég ekki aö starfa fyrir
dagblöö í Þýskalandi eftir 1933 þegar
Hitler var kominn til valda. Mér var
ráðlagt aö fara úr landi. Þetta voru
hræöilegir tímar sem ég átti erfitt meö
aö átta mig á.
Fyrst fór ég landflótta til Genf, en
undi mér þar ekki vegna þess að
staðurinn minnti um of á góða liðna
daga. Þá fór ég til Róm, fékk þar
vinnuaðstöðu og húsnæöi í þýzka
sendiráöinu, svo segja má aö ég hafi
enn búiö um stund undir þýzkum fána.
Sendiherra Þjóðverja í Róm var þá
Ullrich von Hassell. Hann var mér mjög
hjálplegur og vildi allt fyrir mig gera.
Hann var hengdur 1944 fyrir aö hafa átt
aöild aö fyrirhuguöu samsæri gegn
Hitler.
Eg var lengi í vafa um, hvar ég ætti
aö setjast aö. Ég átti góöa vini bæði í
Svíþjóð og Sviss sem hvöttu mig til aö
koma. Um tíma dvaldist ég aftur í Sviss
og þangað kom móðir mín til mín. Þar
fékk ég dvalarleyfi sem hægt var aö
framlengja meö vissu millibili.
Um þetta leyti varö ég fastráöin
teiknari fyrir Christian Science Monitor
á fundum Þjóöabandalagsins.
Áriö 1938 fór ég til Þýzkalands til aö
heimsækja móöur mína, sem var flutt
þangaö aftur. Hún var ekki af Gyöinga-
ættum. Þá komst ég naumlega úr landi
áöur en fyrirskipanir voru gefnar um aö
taka skyldi vegabréf af öllu fólki í
Þýzkalands sem ekki var af arískum
uppruna.
Mér varö Ijóst aö ég gat ekki dregiö
það mikið lengur að fá ríkisborgararétt
í ööru landi og fékk þá strax augastað
á Bretlandi. Árið 1939 varö ég svo
brezkur þegn. í Bretlandi voru atvinnu-
horfur góöar fyrir mig. Sérstakri
skrifstofu hafði verið komiö á fót í
London á vegum Cristian Science
Monitor og þaö auöveldaöi mér mjög
starfið á vegum þess blaðs. Vinir mínir
í Oxford hvöttu mig til aö setjast þar aö
og þangað fluttist ég ásamt móöur
minni og hef búiö þar síöan.
Ég fékk strax nóg af verkefnum.
Þegar Þjóðverjar hernámu Noreg flúði
norska ríkisstjórnin ásamt Hákoni
konungi til Bretlands og setti upp
stjórnarskrifstofur í London. Prófessor
Halvdan Koth, merkur og víöþekktur
sögufræöingur, var utanriíkisráðherra
Noregs þá og kom meö ríkisstjórninni
til London. Hann þekkti ég frá því að
hann sat fundi Þjóöabandalagsins í
Genf 1935 og ég teiknaði mynd af
honum. Þá þegar tókst góö vinátta meö
okkur og hélzt alla tíö. Fyrir hans
tilstuölan var ég fengin til aö teikna
myndir af Johan Nygárdsvold forsætis-
ráöherra og Hákoni konungi. Ég man
aö ég var ákaflega taugaóstyrk þegar
ég átti aö teikna kónginn og hann hefur
líklega séö þaö því hann sagði: „Engin
hætta, ég bít ekki“.
Á þessum tíma var fjöldi þjóöhöfö-
ingja, og stjórnmálamanna frá ýmsum
Vestur-Evrópulöndum í London. Höföu
fiúiö þangaö undan Þjóöverju'm og ég
var fengin til aö teikna marga þeirra.
M.a. Berndhard prins, Benes, Sikorski,