Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.1978, Page 11

„Það er Ijóst að á eftir Suzanne Brogger
og Bente’Clod, sem lýst hafa ýmsum
atriöum í lífi kvenna, sem hingað til hefur
ekki verið fjallað um, fylgir urmull af
öðrum Suzönnum og Bentum, sem engu
hafa við að baeta, sem eðlilegt er.“
Fleiri Ijóöabækur
En 'það er einnig annað að breytast en
viöfangsefni skáldbókmennta. Á undan-
förnum tíu árum hugmyndafræöiboðunar
hefur áskrifendafjöldi Ijóðatímaritsins
„Hvedekorn" minnkað úr 1200 í 500. Það
hefur ekki þótt ýkja verðugt að yrkja eða
lesa Ijóð í hópi hinna „meðvituðu". Þetta
virðist vera að breytast nú.
Stærsta útgáfufyrirtæki í Danmörku,
Gyldendal, gaf árið 1976 út 15 nýjar
Ijóðabækur, í fyrra urðu þær 22 og í ár
verða hvorki fleiri né færri 32 og nokkrar
þeirra sem komu út í vor eru nú
uþþseldar, en slíkt er mikil nýlunda.
Erik Vagn Jensen hjá Gyldendal segir
aö góöum Ijóðahandritum hafi fjölgað
mjög mikið og að fyrirtækiö afþakki nú
mörg slík handrit, sem fyrir nokkrum árum
hefðu verið gefin út, bara vegna þess að
fyrirtækiö ræöur ekki við að gefa út fleiri
Ijóöabækur.
En handrit sem lausu máli eru líka fleiri
en verið hefur. í einu útgáfufyrirtæki sem
hefur alla tíð gefið út mikið af Ijóðabókum,
segja menn að enn sé jafn mikið af
Ijóðabókum tekið til útgáfu, en hins vegar
hafi prósahandritum fjölgað mikið undir
það síðasta og séu nú í fyrsta sinn fleiri en
Ijóðahandritin.
í þeim hópi eru m.a. margar lýsingar á
lífi verkafólks, þar sem verkamenn fjalla
■ ■
um æsku sína og líf og aöstæöur án þess
að vera endilega uppfullir af því að þeir
séu að skrifa sérstakar verkalýðsbók-
menntir. Það eru líka margar konur sem
skrifa. Þær hafa öðlast kjark til þess, við
aö sjá að aðrar konur skrifa.
I handritaflóðinu má finna lýsingar á
umhverfi sem aldrei hefur áður veriö lýst í
bókmenntaverkum. Lýsingar á lífi verka-
manna eða lífinu í smábæjum á lands-
byggðinni og fleira í þeim dúr.
En nú er að sjá hvort „Vindrosen“ fer
loks aö blómstra aftur.
Þýtt og endursagt — SIB.
Hvað er að gerast hér?
Jóhann
Eiríkur Hreinn
Þorleifur
„Sérkennilegt við íslenzkt
samfélag, að hér er það þjóðar-
íþrótt að segja ævisögu sína“
í framhaldi af því sem fram kemur í
grein Baggers, sneri undirritaður sér til
nokkurra ísenskra bókaútgefenda og innti
þá eftir því hvort þeir teldu viölíka þróun
eiga sér stað í íslenskum bókmenntum.
Jóhann Páll Valdimarsson hjá bókaút-
gáfunni Iðunni kvaöst telja aö um svipaða
þróun væri að ræða hér og í Danmörku,
þannig að ungir höfundar væru mikið að
fjalla um uppruna sinn og æsku. Sagöi
Jóhann að sem dæmi mætti nefna tvær
væntanlegar útgáfubækur Iðunnar, „Ég
um mig frá mér til mín“ eftir Pétur
Gunnarsson og „Milljónprósentmenn"
eftir Ólaf Gunnarsson.
„Þetta er engin nostalgía, þessir ungu
höfundar hafa heilmikiö aö segja og þeir
eru skemmtilegir aflestrar og ná þar með
til fleira fólks. Það veitir hreint ekki af því,
eftir módernismann enda er hann að
renna sitt skeið á enda hér, eins og í
Danmörku.“
Varðandi það hvort Ijóðabókum færi
fjölgandi, sagði Jóhann að framboðið
væri alltaf mikiö, en markaðurinn hins
vegar lítill, í Danmörku hefðu hins vegar
Ijóðabækur orðið metsölubækur fyrir
skemmstu, svo sem „Tryghedsnarkoman-
er“ eftir Vitu Andersen þetta ætti kannski
eftir að gerast hér, en hefði allavega ekki
gerst enn, í þessari mynd.
Eiríkur Hreinn Finnbogason hjá Al-
menna bókafélaginu sagöi að sér virtist
sem hliöstæðir hlutir væru á seyði hér og í
Danaveldi að þessu leyti. Þannig gæfi
Almenna bókafélagið út þrjár Ijóðabækur
þar sem höfundarnir hyrfu til æsku sinnar,
þeir Matthías Johannessen, Jón úr Vör og
Erlendur Jónsson.
Eiríkur sagði að þessir höfundar
nálguðust þó þetta efni kannski á annan
hátt, en yngri höfundar, sem fengjust við
svipaða hluti. Allavega væri Ijóst að eldri
höfundar eins og Gunnar Gunnarsson og
Guðmundur G. Hagalín, sem báðir hefðu
skrifað mikið um uppvöxt sinn, gerðu það
á öðrum forsendum en þeir yngri.
Um Ijóðabækur sagði Eiríkur: „Ég hef
ekki orðið var við neina stórbreytingu á
því sviði enn sem komið er, enda ekki
ennþá oröiö eins mikið uppistand hér út af
Ijóðabók eins og nýlega í Danmörku, en
við erum nú líka oft dálítið á eftir tímanum
hér á fróni, svo þetta getur átt eftir að
gerast hér á næstunni.“
Þorleifur Hauksson hjá Máli og
menningu sagöi aö ef til vill væri þaö
sama uppi á teningnum hér og í
Danmörku að einhverju leyti en íslenskt
þjóðfélag bæri ýmis sérkenni sem gerði
það að verkum að ekki væri einhlýtt að
hér yrði sama þróun og í Danmörku. Hann
sagði að á undanförnum árum heföu verið
miklar hræringar í dönskum bókmenntum
og þær oft á tíöum mjög róttækar, en hér
væri ekki að finna neina hliðstæðu þeirrar
róttækni í bókmenntum. „Það er til dæmis
sérkennilegt við íslenskt samfélag, að hér
er það þjóðaríþrótt að segja ævisögu
sína."
Varðandi Ijóðabækurnar tók Þorleifur í
sama streng og fyrri viðmælendur, en lét
þess þó getiö að ef til vill mætti líta á þær
góðu viðtökur sem „Listaskáldin vondu"
hlutu á sínum tíma, sem vísbendingu í þá
átt aö Ijóðaáhugi færi vaxandi hér á landi,
hann kvaðst þó ætla að viðtökurnar hefðu
ekki skilaö sér í aukinni sölu á bókum
„Listaskáldanna“.
Af ofanrituðu má ráða að líkur benda til
að íslenskar bókmenntir standi um þessar
mundir á nokkrum krossgötum, rétt eins
og bókmenntir frænda okkar Dana. Það
er að vísu Ijóst að bókmenntaleg þróun
hlýtur alltaf að gerast hægar í svo litlu
samfélagi sem því íslenska, þar sem mun
færri bækur koma út árlega en í
Danmörku.
En engu að síður er sennilegt að
framundan sé betri tíð í íslenskum
bókmenntum, ekki síst á þann hátt að
þjóöin geti bráöum farið að lesa samtíma-
bókmenntir sínar sér til yndis og ánægju
án þess aö lesa sig upp háa og skreipa
fílabeinsturna módernískrar framsetning-
ar, og geti aukið við sjóndeildarhring sinn
og skilning á sjálfri sér og eigin þjóðfélagi
án stööugra uppflettinga í hagfræöilegum
opinberunarbókum af ýmsu tagi.
Öllum ætti að vera Ijóst aö umfjöllunin á
þessum dálkum er ekki til þess gerð að
opinbera lesendum einhvern nýupp-
götvaðan sannleika um íslenskar bók-
menntir, heldur var ætlunin að ýta með
þessu undir umræður um þær. í framhaldi
af því eru uppi áform um að leita á
næstunni álits nokkurra íslenskra rithöf-
unda og bókmenntamanna á stöðu og
stefnu íslenskra bókmennta um þessar
mundir.
Afrakstur þess verður væntanlega
birtur hér í blaðinu eftir hálfan mánuð.
— SIB.