Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1979, Blaðsíða 7

miöur lítiö af fullyröingum þeirra því aö
oröavaliö hefur hvorki komið fyrir í
kennslubók hans né vasaoröabók, hvaö
þá heyrst á námskeiöinu heima.
Eftir nokkurra mínútna raus færast
umræöurnar þarna í búöinni af tilfinn-
ingasviöinu inn á rannsóknarsviö.
íslendingurinn sem nagar sig í handar-
bökin fyrir aö hafa ekki geymt bréfiö til
mæögnanna í vasa sínum, er nú spurö-
ur í þaula um stærö umslagsins og
hvernig rithöndin á því hafi litiö út.
Þessu er býsna torvelt aö svara fyrir
draumlyndan hugsjónamann sem er
önnum kafinn viö aö reisa kastala í
blálofti hásumarsins miklu ofar jarö-
neskum stigahúsum. En áöur en varir
eru lagöar á boröiö fyrir framan hann
ekki færri en þrjár stæröir umslaga meö
mismunandi rithöndum á nafni tösku-
búöarinnar. Og meö fyllstu einbeitingu
sveimhugans tekst svo giftusamlega til
aö unglingurinn fullyröir aö bréfiö í
kassa gistihúsins hafi veriö í umslagi af
minnstu gerðinni og meö nákvæmlega
sömu utanáskrift og hún.
„Ágætt,“ segir dóttirin. „Þá er allt í
stakasta lagi. Þetta hef ég sjálf skrifaö.
Þaö er greinargerö fyrir seldri vöru til
tollaranna, sem þeir endursenda mér
sföan. Fraukan, sem á þetta hús, hefur
áöur stoliö samskonar bréfi frá okkur.
Hún reynir aö gera okkur allt til miska
sem hún getur. Nú vill hún losna viö
okkur héöan úr húsinu til þess aö geta
fengiö hærri húsaleigu en viö borgum
og hefur þess vegna sagt okkur upp
húsnæöinu."
Ræöur mæögnanna hafa smám sam-
an færst í rólegra horf. Þær tala oröið
hægt og meö þagnarbilum milli orö-
anna eins og innbornir búöarmenn gera
hér oft til skilningsauka þegar þeir eru
aö selja útlendingum vöru. íslendingur-
inn spyr konurnar hvort þær vilji ekki
gera fyrirspurn um bréfiö til forstööu-
konu gistihússins, en þær yppta*öxlum í
takt og segjast ekki kunna viö þaö.
Dóttirin endurtekur þá aö hún viti hvaö
lokaða umslagiö hafi haft aö geyma og
kveðst geta ráöiö fram úr vandanum
meö því aö hringjatil tollbúöarinnar.
Þá tekur afkomandi séra
Bjarna-Sveinbjarnar í Múla á sig rögg
og segir:
„Ég skal þá fara upp í skrifstofu og
rannsaka máliö fyrir ykkur. Það kemur
mér líka viö. Mér hafa oröiö á ófyrirgef-
anleg glöp. Aldrei heföi ég haldið aö
neitt þvílíkt gæti átt sér staö í þessari
paradís."
Reiöin rennur á svipstundu af mæög-
unum og sama Ijúfmennskan Ijómar af
ásjónum þeirra og pilturinn haföi áöur
átt aö venjast. Þær þakka vinsemd
hans innilega og bjóöa honum drjúgan
afslátt af bókatöskunni.
En liösemd hans stoöar ekki. Konan í
gistihúsinu segist hafa fengiö honum
bréfið eins og hann hljóti að muna.
Þegar hann biöur hana aö hringja upp á
efstu hæö hússins, þar sem sú býr sem
á alla þessa miklu húseign, fæst ekki
annað svar en þetta:
„Ég hef ekki séö neitt bréf til þessarar
bannsettrar töskubúöar!"
Meö þessi svör trítlar okkar maöur
niöur stigann.
SVONA LÍÐA þrír dagar óskaplegra,
íslenskra heilabrota. Loftkastalar þok-
ast jafnt og þétt í átt til jaröar. Heima
fengin tungumálakunnátta lækkar í
veröi eins og krónan okkar þegar
óöappngisfelling geisar. Annars konar
máh ísindi: hagkvæmt götumál, jafnvel
kynferöismál fara aö gagntaka manninn
aö noröan. Undir áhrifum þeirra arkar
hann á fund skókaupmannsins í götunni
til aö fá sér létta skó til aö stjákla á um
strætin og rannsaka mannlífiö þar af
eigin sjón og reynd.
Framhald á bls. 13
SVISSLENDINGAR OG VIÐ
Það er mörgum ráðgáta hve
íslendingum, „þessari gáfuöu Þjóð“,
gengur illa að skilja suma einfalda
hluti.
í 40 ár hefur staðið yfir linnulaus
glíma um „skiptingu kökunnar“, eins
og kjarabaráttan er gjarnan kölluð í
seinni tíð, þannig að segja má að
þetta sé orðin einskonar þjóðar-
íþrótt. Þó er eins og þeir, sem ráða
ferðinni í þessum leik, hafi ekkert
lært og geti ekkert lært.
í hvert skipti, sem sest hefur verið
að samingaborði um kjaramálin,
hafa legið fyrir trúverðugar skýrslur
óvilhallra enbættismanna um
þjóðartekjur og aukningar þjóðar-
tekna undafarin ár, eða með öðrum
orðum, um stærð „kökunnar“, sem
skipta átti.
Þessar upplýsingar hafa forustu-
menn launþega ætíð látið, sem vind
um eyru Þjóta, rótt eins og þetta
kæmi málinu ekkert við.
Afleiðingarnar hafa heldur aldrei
látið á sér standa. Strax og samið
hefur verið um svo sem 20—40%
launahækkun, sem æfinlega er
margföld sú hækkun, sem aukning
þjóðartekna leyfði, rekur hvað
annað, fyrst verðhækkun innlendrar
framleiðslu og þjónustu, pá gengis-
lækkun, þá verðhækkun erlendra
vara o.s.frv. o.s.frv.
Innan fárra vikna er svo komið að
rauntekjur launafólks eru komnar
ofan í þaó, sem skýrslur embættis-
mannanna sögðu að laun gætu
hækkaö, eða jafnvel lægra, vegna
þess hve verðbólgan, sem svona
launahækkunum óhjákvæmilega
fylgja, verkar letjandi á allt hagkerf-
ið.
Það sem allt of mörgum virðist
með öllu fyrirmunað að skilja er, að
hór er ekki að verki illska eða
úrræðaleysi stjórnvalda, heldur ofur
einfalt lögmál, sem gjörsamlega
tilgangslaust er að reyna að
sniðganga. Það sem þjóðinni áskotn-
ast á hverju ári, „þjóðartekjurnar",
eru nefnilega ekki bara hugtak, sem
hver og einn getur látið sem sér
komi ekkert við, heldur gallharður
veruleiki, samskonar veruleiki og
tekjur heimilisföður, en, eins og
margir hafa reynt, kemst enginn
heimilisfaðir upp með það til lengd-
ar, að skammta heimilinu ríflegri
eyðslueyri heldur en raunverlegar
tekjur hans leyfa.
Hór er orsökin til þess að nú er svo
komið að hillir undir sömu ótíðindin,
sem gerðust í Þýzkalandi upp úr
1920, að vísu við allt aðrar kringum-
stæður. Krónan okkar er að verða
gjörsamlega verðlaus og ekkert útlit
fyrir neina stöðvun á því, Hún gildir
nú aðeins litlu meira en hundraðasta
part af krónum frændpjóðanna og
aðeins þúsundasta part pess, sem
var, þegar sá er þetta ritar var- á
miðjum aldri. Þá gat óg keypt tvo
Chevroletbíla fyrir þá upphæð, sem
nú kostar að fylla benzíntankinn á
bílnum mínum einu sinni.
Aðrar Vesturlandaþjóðir hafa
staðið öðruvísi að þessum málum.
Engi þjóð virðist þó kunna eins vel til
verka í efnahagsmálum eins og
Svesslendingar. Ég man þá tíð,
þegar svissneski frankinn jafngilti 72
aurum. Nú kostar hann 200 kr.
Eins og öllum er kunnugt eru íbúar
Svisslands af þrem þjóöernum og
par í landi eru töluð jafnmörg tungu-
mál eða jafnvel einu betur. Þjóðin
skiptist auk þess í tvo trúarflokka. í
öörum löndum hefðu þessar óhag-
stæðu aðstæður nægt til þess, að allt
væri þar á tjá og tundri, eins og
dæmin sanna. En það er eitthvaö
annað en að svo sé í Sviss.
Man nokkur eftir aö hafa heyrt
fróttir frá þessu landj, um óróa eða
átök af nokkru tagi? Ég minnist þess
jafnvel ekki að yfirleitt sóu
nokkurntíma sagðar fróttir frá Sviss.
Það virðist fara saman við þennan
algera skort á fréttnæmu efni, að það
er eins og í Sviss fyrirfinnist engir
frægir menn, hvorki á sviði athafna
nó stjórnmála, engin „stór nöfn“, og
það er því líkast að þar sé landlæg
rótgróin skömm á hverskonar
tilbeiðslu á fólki. í pessu andrúms-
lofti virðast framagosar heldur ekki
þrífast.
Ýmsum kann að finnast að þetta
gæti bent til að einhver deyfð só yfir
þjóðlífinu og seinagangur í athöfn-
um. En pað er eitthvað annað en að
svo sé. Líklega er óvíöa rösklegar
staðið að verki.
Lítið er um auðæfi í jöröu í Sviss
og aðstaða til nýtízku landbúnaðar í
slakasta lagi. Akurland er t.d. aðeins
fimmtungur þess, sem er í
Danmörku.
Þrátt fyrir þetta er afkoma fólks
betri en í nokkru öðru landi, þjóðar-
tekjur á mann hærri en í Banda-
ríkjunum, Svíþjóð og Vestur-Þýzka-
landi.
Ein orsök þessarar einstæðu
velmegunar er áreiðanlega að verk-
föll eru óþekkt fyrirbæri í Sviss.
Kjaramálin leysa þeir, eins og annað,
ef eintómri skynsemi, enda hafa þeir
aldrei komið sér upp neinum
„Guðmundi J.“ Meðal annars fá
„mjólkurkýrnar“ líka að lifa góðu lífi,
eöa með öðrum orðum: í sviss eru
atvinnurekendur ekki meðhöndlaðir
eins og fjandmenn þjóöfélagsins,
eins og stjórnvöld hér gera nú.
Atvinnuleysi þekkist ekki í Sviss
og verðbólga er sú minnsta á Vestur-
löndum. (Þetta fer ekki sem bezt
saman við fullyrðingar Lúðvíks
Jósefssonar, að ekki sé hægt að
draga eitthvað úr verðbólgunni hjá
okkur, án þess til atvinnuleysiS
komi.)
Loks er svo svissneski frank'mn,
að sjálfsögðu, traustasti gjaldmiöill
heims.
Trúlega ætti að vera hægt að læra
sitthvað af pessu fólki.
Væri nú ekki ráö að efna til
dálítillar nefndar hagfróðra manna
(þó ekki úr „málfundafélaginu við
AusturvöH") og senda hana til svo
sem hálfs árs námsdvalar í Sviss til
þess að kynna sér hvernig þar er
staðað að verki í efnahagsmálum og
hvernig á hinni miklu velmegun
Svisslendinga stendur.
Ef hór er fyrst og fremst um þaó að
ræöa, að í Sviss sé staðið að málum
á faglegri og markvissari hátt, heldur
en viö eigum að venjast, bæði um
löggjöf og hverskonar framkvæmd,
ætti þetta að geta orðið lærdómsrík
dvöl og okkur gagnleg.
Ef hinsvegar svo reynist, að vel-
gengni Svisslendinga byggist
umfram allt á ráðdeild og skynsemi
þjóðarinnar, Þá er ekki gott í efni.
Björn Steffensen.