Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1979, Blaðsíða 10

f
Hvar eru nú birnurnar? Karldýrin og kvendýrin eiga erfitt með aö finna hvert annað á Þessum endalausu ísbreiðum. Karldýrin
leggjast ekki í dvala, en kvendýrin fæða unga sína í lokuðum snjóhelium. Þær eru góðar mæður. Um voriö er svo lagt af stað í
langa ferö, bangað sem selirnir halda sig.
lönd höföu bannaö bjarnarveiðar og
ásökuöu nú Bandaríkjamenn og Norð-
menn, sem notuöu þyrlur og smáflugvélar
við veiöarnar, fyrir þaö, að drepa þeirra
bjarndýr.
Nú er þó álitiö öruggt, aö ísinn reki en
ekki birnirnir. Ottokar Skal, sem þekkir
heimskautiö mjög vel, heldur því fram, aö
birnirnir viti vel, hvar þeir séu, þrátt fyrir
allar hreyfingar íssins.
í dag er álitiö, aö bjarndýr haldi sig
aöallega á fimm eftirtöldum stööum:
Á Svalbaröa, Franz-Joseph-landi og
á austur Grænlandi.
Á svæöinu viö Hudson flóann.
Á heimskautasvæöinu, sem tilheyrir
Kanada.
í noröur Kanada og í austurhluta Alaska
í vesturhluta Alaska og í noröurhluta
Rússlands.
Vísindamenn eru nú aö kanna þær
leiðir, sem birnurnar fara til hinna sameig-
inlegu fæöingarstaöa. Birna nr. 1795 er
notuö í þessum tilgangi. Hún gekk 85
kílómetra leiö yfir Behringshaf frá Alaska
til Síberíu og fór aö meöaltali 12 kílómetra
á dag.
Allar hreyfingar birnunnar á þessari
löngu leiö voru mældar og rannsakaöar.
Hún lenti meira aö segja í fjörugu
ástarævintýri, sem varö ekki án afleið-
inga. Fylgst var meö birnunni frá NASA
gerfitunglinu Nimbus 1 í gegnum Biotele-
Eftir að vísinda-
menn hafa svæft
bjarndýrið er kom-
iö fyrir einskonar
háisbandi með
senditæki, sem
gerir kleift að fylgj-
ast með ferðum
dýrsins.
metrie, en þaö er ný tækni, sem var
fundin upp fyrir geimferöirnar. Þessi
tækni felur þaö í sér, að hægt er aö
fylgjast með öllu starfi líkamans meö því,
aö festa sérstakt senditæki á viökom-
anda.
Tveir prófessorar vipna saman aö
þessari tilraun; amerískur prófessor Don-
ald Skoog, sem dvelur í Point Barrow í
nyrstu héruðum Alaska og Rússi dr.
Jewgeni Syrojechowski, sem vinnur aö
rannsóknum í Síberíu.
Síöustu fréttir herma, aö birnu nr. 1795
líöi vel, og aö hún sé stödd 60 mílur fyrir
norðan strönd Síberíu. Birnan er meö
senditæki um hálsinn og sendir þaö
fjóröa hvern dag upplýsingar um líöan
hennar.
Þrátt fyrir alla þá tækni, sem NASA
hefur yfir aö ráöa, var þetta erfitt verkefni.
Líffræöingurinn Jack Lentfer, sem er einn
af fremstu sérfræðingum í rannsóknum á
bjarndýrum, varö oft aö fara meö þyril-
vængju út í kuldann á ísnum, til aö fylgjast
meö birnunni. Hann varð m.a. eitt sinn aö
deyfa hana meö deyfiskoti, til aö geta flutt
hana í sérstakar rannsóknarstofur, þar
sem henni var haldiö í þrjár vikur.
Þegar öllum þessum tilraunum er lokiö
og birnan er komin á leiðarenda munu
Rússar taka viö henni til frekari athugun-
ar. Þá loksins losnar hún viö hálsbandiö,
sem veröur oröiö 50.000 dollara viröi,
rannsóknarkostnaöur innifalinn.
Þessi sameiginlegu rannsóknarstörf
stórveldanna gefa gott fordæmi. Ef til vill
tekst þeim aö varna því, aö hvítabjörninn
deyi út.
Hún er fögur kona og heillandi, auk
þess er hún dugleg og vel gefin. Þaö er
eins og geisli af henni einhverjum innri
krafti. Ekki gengst hún upp viö þaö aö
vera „the first lady“ Egyptalands, sem
kona egypska forsetans. Hún er alltaf
jafn eölileg og blátt áfram og ávinnur
sér þannig viröingu gagnrýnenda.
Jehan el Sadat er hjartahlý kona,
opin fyrir nýjungum og full áhuga og
lífsgleöi, hún hefur sjálfsöryggi, án þess
aö vera hrokafull og virkar róleg og
yfirveguö. Ekki virðist þessi kona vera í
tímaþröng, þótt hún hafi átjan stunda
vinnudag, og þó er einhver órói, sem
einkennir hana. Ekkert er líklegra, en aö
þessi athafnaþrá Jehan hafi haft áhrif í
hjónabandi þeirra Anwar el Sadat, og
þannig óbeint áhrif í stjórnmálum
Egyptalands.
Hver er þessi kona, sem á helstu
mótstööumenn sína meöal Ulma,
„vitringa Islarn", sem vilja halda göml-
um siövenjum og fordæma allt jafnræði
kvenna. Þeir vitna ennþá í fjóröu súru
kóransins, hinnar heilögu bókar
Múhameöstrúarmanna, þar sem stend-
ur aö þaö eigi aö taka karlmenn fram
yfir konur, því jafnvel Allah gaf karl-
manninum meiri vitsmuni en konunni.
Jehan fæddist 2. júní 1933 í Kairo.
Faðir hennar, Sawat Raouf, var ráöu-
neytisstjóri í Heilbrigðismálaráöuneyt-
inu, og kom frá smábænum, Ben Suef,
um 124 kílómetrum suöur af Kairo.
Móöir Jehan er ensk. Hún býr hjá
Sadat-hjónunum í húsi þeirra viö Níl. Ef
til vill hefur sú staöreynd, aö móöir
Jehan var útlendingur, valdið því, aö
sjóndeildarhringur Jehan víkkaði
snemma. Jafnvel þótt foreldrar Jehan
hafi lítinn áhuga haft á stjórnmálum,
fékk hún mikinn áhuga á því, sem
gerðist á opinberum vettvangi og
þroskaöi þaö hjá henni sterka þjóöern-
iskennd. Hún.hlustaöi spennt á sögur
frænku sinnar, sem gift var liösforingja í
flughernum, en hún vissi mikiö um hina
leynilegu uppreisnarmenn, og átti raun-
ar einn þeirra, Anwar el Sadat, eftir að
hafa mikil áhrif í lífi Jehan.
Jehan var ekki nema 16 ára þegar
hún í maí 1949 giftist major Sadat, sem
var 15 árum eldri og ráöahagurinn þar
aö auki gegn vilja foreldra hennar.
Majorinn var, ásamt Gamal Abdel
Nasser, einn af félögum úr hópnum
„frjálsir liösforingjar“, sem steypti Faruk
konungi af stóli 23. júlí 1952 og stofnaöi
lýðveldi í Egyptalandi.
Þrátt fyrir þaö, aö Jehan hafi eytt^
fyrstu árum hjónabandsins í hópi upp-
reisnarmanna er hún mjög kvenleg í sér
og þráir fyrst og fremst aö lifa venjulegu
og hamingjusömu hjónabandslífi.
Svona ung aö árum varð hún fyrst aö
læra aö lifa viö hinar óvenjulegustu
aöstæöur, og þaö tókst henni. Augljós
samheldni ríkir í hjónabandi Jehan og
Anwar el Sadat. Þessi gagnkvæmi
skilningur endurspeglast einnig í fari
Jehan; hún er viðmótshlý, og er jafn-
framt fær um aö sýna þann kraft og þá
hjartahlýju, sem nauösynleg er til aö
sinna málum veikra og fátækra og