Lesbók Morgunblaðsins - 27.10.1979, Blaðsíða 5

mundi kjósa, aö húsið væri ööruvísi
hannað og maður þyrfti ekki að
ganga í skurðstofugallanum í gegn-
um dagstofu sjúklinga. Á handlækn-
ingadeild er allt í einni bendu;
slysatilfelli, bráöþjónusta, skurðað-
gerðir, legudeild — og illmögulegt
að halda þessu aðgreindu. Hver
einasti sjúklingur hlýtur að veröa
mikið var við allt, sem fram fer og
meðal annars sjá þeir, hvaö lækn-
arnir eiga erfiöan vinnudag. Samt er
ég á þeirri skoöun, að þetta hafi ekki
slæm áhrif á sjúklingana. En sam-
kvæmt nýjustu forskriftum um
sjúkrahúsbyggingar, er gert ráð fyrir
því aö sjúklingarnir séu sem mest út
af fyrir sig og viti sem minnst af öðru
því, sem fram fer á sjúkrahúsinu."
Gauti telur, aö sér hafi gengið vel
að verða Akureyringur. Honum
þykir vænt um fólkið og staðinn,
telur sig fá góðan hljómgrunn og
finnur sig allsstaðar velkominn. Og
hann hefur ekki hug á að fara
annað. Starfið tekur tíma hans
allan og þátttaka í félagslífi, sem
nóg er af á Akureyri, hefur orðið
lítil. Ástæöan, segir Gauti, er ein-
faldlega læknaskortur. Hann var
um tíma í Rotaryklúbbi Akureyrar
og erföi formennsku í Rauðakross-
deildinni eftir forvera sinn, Guð-
mund Karf, — en varð aö hætta
hvoru tveggja vegna annríkis. Gauti
er einungis félagi í Vísindafélagi
Norðlendinga; kveðst þykja að því
heiður og hafa ánægju af.
af því talsverður heiöur.“
„Ég fer auövitað illa meö tímann
eins og fleiri", segir Gauti, en
eftirlætistómstundaiðja hans er að
ganga suðvestur af bænum; þar er
maður strax kominn út í óspillta,
fallega náttúru, en Gauti kvaöst þó
líta öllu fremur á sig sem göngu-
mann en náttúruskoðara.
Gauti: „Maður þarf að taka sér
tíma, helzt á hverjum degi, til
líkamlegs viðhalds. Ég geri það með
æfingum, svo og gönguferðum. En í
keppnisíþróttum hef ég ekki verið
síðan ég glímdi með Ármanni á
menntaskólaárunum. Sumarleyfi hef
ég ekki getað tekið nema takmarkað
og innan viö helming af því, sem ég
hef átt rétt á. En þegar ég hef komizt
í sumarfrí, þá hefur leiðin legið
eitthvað út fyrir landsteinana með
þaö fyrir augum að hvíla sig og nota
tímann um leið til þess aö afla sér
viöbótarþekkingar."
„Læknar munu eiga kost á náms-
fríi annað hvert ár til aö viðhalda
menntun sinni, eða er þaö ekki
rétt? Það mun þó vera miðað við
sérfræðinga, sem ekki eru um leið
embættismenn á sjúkrahúsum.
Hvernig hefur þú reynt að rækja
þína viðhaldsmenntun, síðan þú
tókst við sjúkrahúsinu?“
„Ég hef litið á þaö sem kvöð aö
fara utan ekki sjaldnar en tvisvar á
ári — og þá eina til tvær vikur í senn
— til þess að fylgjast meö og sjá
allskonar nýjungar í handlæknis-
greinum. Þetta er nauðsynlegt af
tvennum ástæöum. í fyrsta lagi til
þess að verða var við nýjungar. í
ööru lagi til þess aö kynnast og njóta
þess aö fá frá fyrstu hendi og án tafa
upplýsingar um reynslu af þessum
nýjungum, sem ella tæki miklu lengri
tíma. Meö því að sækja þing, eða
heimsækja stofnanir og sjúkrahús er
miklu auðveldara aö kynnast þessu
en meö lestri bóka og blaða. Taliö
hefur verið, aö það taki sérfræðing
10 ár aö lesa allt það, sem út er gefiö
á einu ári í sérgrein hans einni
saman. Sá sem ekki sinnir náms-
ferðum og ætlar að fylgjast meö á
þann hátt að lesa, mundi óhjá-
kvæmilega forpokast, — kannski á
fimm árum. Almennt er þessu ótrú-
lega vel sinnt og þar af leiðandi eru
íslenzkir læknar mjög vel menntaðir
og halda menntun sinni vel við.
Svo heitir, að sérfræðingar fái
tveggja vikna námsfrí á tveggja ára
fresti samkvæmt samningum. En
þetta ætti öllu fremur að vera
skylduákvæði; enda er hér ekki um
frí að ræða, heldur púlsvinnu. Og
tvær vikur á tveggja ára fresti; —
þaö er einfaidlega ekki nóg. Samt
hefur þetta verið kallað „óráðsía" og
jafnvel „fríðindi“, en það er á alger-
um misskilningi byggt.“
„Sjúkrahús eru undarlegur heim-
ur, en það finnið þiö uggiaust ekki,
sem vinnið þar. Kannski á þessi
svokallaða læknarómantík sinn
þátt í því, að stéttaskipting hefur
víst verið eitthvaö rótgrónari á
sjúkrahúsum en annarsstaðar í
þjóðlífinu".
„Ég vil nú mótmæla því, að
stéttaskipting sé mjög harðvítug á
íslenzkum sjúkrahúsum og tel aö
hún sé ekki fyrir hendi á þann
neikvæða hátt, sem liggur að baki,
þegar rætt er um stéttaskiptingu. Til
dæmis hef ég aldrei orðiö var við
það á íslenzku sjúkrahúsi, að neinn
sýni öðrum hroka. En einhver veröur
að gefa fyrirmæli og það er í
verkahring læknisins.
Áður hafa samskipti lækna og
starfsfólks, eða lækna og sjúklinga
kannski veriö óþarflega hátíðleg og
formföst, en umgengnisvenjur hafa
hinsvegar sveiflast svo mjög, að það
er komin slagsíða á hinn bóginn og
þetta er nú oröiö óþarflega laust í
reipunum og skólakrakkalegt."
„Mér skilst að Svíar hafi nýverið
lagt niður þéringar á sjúkrahús-
um“.
„Já, þaö er rétt. Þéringar viðgeng-
ust á meðan ég vann þar og mér
þótti aldrei óþægilegt að þéra annaö
starfsfólk en læknana. Reyndar var
algengast að ávarpa í þriðju persónu
fremur en aö þéra eins og gert hefur
veriö á íslenzku. Hjúkrunarkonurnar
sögðu við okkur: „Vil doktorn vára
sá vánlig . . .“ og á stofugangi sagði
maður ekki: Hvernig hafið þér það í
dag, herra Svenson, heldur: „Hur
már disponenten i dag? . .. hvernig
hefur forstjórinn það í dag? Það er
semsé mikiö um aö titlar séu notaöir
og mörgum þykir þetta ópersónulegt
og kaldranalegt, en ég vandist því og
kunni því vel. Samt sé ég ekki, að við
værum bættari með þá formfestu,
sem ríkti á sænskum sjúkrahúsum,
þegar ég vann þar, og augljóst, að
því yrði ekki breytt, enda þótt
einhver fyrirskipaöi það. Til að draga
þetta saman vil ég segja, að mér
líkar stórvel þaö form samskipta,
sem ríkir á milli mín, starfsliðs og
sjúklinga. Sjálfur ræði ég einslega
við hvern einasta sjúkling, svo aö
segja um leiö og hann útskrifast af
sjúkrahúsinu eöa þá af göngudeild-
inni og verð áþreifanlega var við,
hvaöa hug þetta fólk ber til sjúkra-
hússins og starfsliðsins þar.“
„Stundum tekst þó kannski ekki
alveg eins og skyldi — og þá á ég
viö almennt hjá læknum. En það
heyrist lítiö af alvarlegum umkvört-
unum og þaðan af síður að mála-
rekstur verði, eða hvað?“
„Já, þaö er rétt, að lítið er um
kvartanir eftir spítalavist, enda veit
fólk ekki hvert það á að snúa sér
með umkvartanir. Sannleikurinn er
þó sá, að hægt er að snúa sér til
yfirlæknis á hverri deild, til sjúkra-
hússtjórnar, eöa landlæknis. Þær
umkvartanir, sem eiga sér stað hér á
landi, eru aðeins brotabrotabrot af
því sem gerist í öðrum löndum og er
það þó varla vegna þess, að íslend-
ingar hafi svo miklu meira langlund-
argeð og umburðarlyndi en aörir. Ef
viö lítum á heilbrigðisþjónustuna í
þessu Ijósi, getur hún ekki veriö
mjög slæm, til dæmis miðað við
Svíþjóð, þar sem umkvartanir eru
algengar, ellegar Bandaríkin, þar
sem þetta er hrein landplága og oft
Gauti Arnþórsson í fullum herklæð-
um við upphaf skjaldkirtilsaðgerðar.
rekið með fjárhagslegan ávinning í
huga.“
„Er ekki hætta á, að samskipti
lækna og sjúklinga veröi of ópers-
ónuleg og vélræn á stórum sjúkra-
húsum og að sjúklingurinn fái ekki
þann sálræna styrk, sem kynni að
veröa af góðu sambandi viö lækn-
ana?“
„Á sjúkrahúsinu hér á Akureyri eru
samtals 120 sjúklingar og þar af eru
35 á handlækningadeild. Það er ekki
mikill fjöldi og við stöndum því miklu
betur að vígi meö persónulega
þjónustu, enda tel ég að hún sé
rækt. Aö mínu áliti er stofugangur
alveg úrelt aðferö til þess að kanna
ástandiö. Sjálfur geng ég aldrei
stofugang með halarófu af fólki á
eftir mér. Þess í stað legg ég áherzlu
á það við alla læknana, aö þeir geri
sér far um að hitta sjúklingana oft á
hverjum degi, — helzt einn og einn
sér, þó þannig aö nauösynieg hvíld
sjúklinganna sé ekki trufluð. Þennan
hátt hef ég á meðal annars vegna
þess, að það er miklu auðveldara
fyrir sjúklingana að tala um vanda-
mál sín undir fjögur augu, heldur en
í áheyrn fjölda manns. Þar að auki
bið ég læknana að hitta sjúklingana,
bæði á matartímum, — til þess að
sjá hvernig þeim gengur aö nærast,
— og á heimsóknartímum, til þess
aö geta þá um leið rætt við ættingja
og aðstandendur. Ég vil, að sjúkl-
ingarnir geti treyst því, að viö séum
ekki meö neitt baktjaldamakk við
aöstandendur; aö viö séum ekki að
segja þeim eitthvaö allt annaö en
sjúklingarnir hafa fengiö aö heyra frá
okkur.
„Ert þú einn af þeim læknum,
sem aðhyllast að segja sjúklingi allt
af létta, jafnvel þótt það séu mjög
erfið tíðindi?“
„Já, ég er fylgjandi aö segja
sjúklingi allt af létta og að það sé
hann sjálfur, sem hafi úrslitaáhrif á,
hvaða aðferð sé beitt, og aö menn
þurfi aldrei aö ganga undir aögerð,
sem þeir hafa ekki sjálfir óskaö
eftir.“
„Er þetta ekki matsatriðí hverju
sinni og fer þá kannski eftir sálar-
styrk sjúklingsins?“
„Jú, þegar um er að ræða sjúk-
dóm með alvarlegar horfur, þá er
það alltaf gífurlega mikið matsatriði,
hvernig á að segja frá hlutunum,
hvaöa oröfæri á aö nota og í hvaö
miklum smáatriöum á að útskýra
sjúkdóminn og horfurnar. Þarna
lendir læknirinn í erfiöu hlutverki, en
það er geysilega mikið undir æfingu
komið hvernig hann kemst frá því.
Helmingur læknanna á deildinni hjá
mér er kornungur og þetta kunna
menn ekki nógu vel í upphafi, — og
kannski aldrei. Kjarni málsins er sá,
að þaö verður aö vera samkvæmni í
orðum og gerðum. Og aðeins í
undantekningartilvikum segjum viö
aöstandendum annaö en sjúklingn-
um sjálfum. Það á til dæmis viö,
þegar börn eiga í hlut.
Að öðru leyti segir maöur sjúklingi
nákvæmlega það, sem um er spurt.
Slæmum fréttum er hinsvegar aldrei
þvingað uppá einn eða neinn; til
dæmis að eitthvað sé ólæknandi,
eða hann eigi skammt eftir ólifaö.
Þaö er einfaldlega ekki hægt vegna
þess aö maöur veit það aldrei til
fulls. Oft lifa sjúklingar miklu lengur
og við betri heilsu en viö óttuðumst
að gæti átt sér stað og stundum á
sér staö undursamlegur bati, þegar
manni virtist lítil von.“
„Hver er þá kjarni lækniskúnst-
arinnar, ef svo mætti segja?“
„Mesta kúnst læknisins er að tala
viö sjúklinginn; öll lyf og apparöt
koma þar langt á eftir. Ég held að
allir vel innrættir og vel gefnir
unglingar geti orðið góðir læknar.
Maður kemst ekki hjá því að tilkynna
vondar fréttir. En hjá okkur á
handlækningadeildinni er þaö ein-
falt. Við gerum sjúklingnum grein
fyrir því fyrir aögerö, hversvegna
hann þurfi að ganga undir hana og
við segjum honum frá hugsanlegum
afleiöingum af þessari aögerð. Á eftir
er sjúklingnum svo sagt frá því hvaö
fannst og hvernig okkur gekk að
komast fyrir það. Fái sjúklingurinn
aö hafa frumkvæöi, — og búiö aö
stofna til trúnaðartrausts áöur, — þá
er þetta mjög auðvelt og hrein
undantekning ef það gengur ekki
eins og bezt verður á kosiö“.
©