Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1981, Blaðsíða 4

í nánd viö Grunnskólann í c hverfi
borgarinnar er lítið grátt steinhús. Þar
búa roskin hjón, þau Eirmundur og
Guörún Guðmunda ásamt yngsta syni
þeirra Óiafi sem er á sextánda ári.
Eirmundur hefur veriö heilsulaus í
áratug. Hérna áöur vann hann viö
vörugeymslur Skipafélagsins, þá ötull og
góöur starfsmaöur. Þaö var einmitt eftir
vinnuslys þar aö hann fór aö gerast
undarlegur í háttum sínum. Þaö lenti
lyftuarmur á höföi hans viö uppskipun.
Undarleg háttsemi hans kemur til af því
aö stundum veit hann ekki hvort hann er
hann sjálfur eða einhver annar. Af
þessum sökum dvelur hann langtímum á
spítalanum inn við Sundin. Samt er hann
oft heima um helgar og gæöir sér þá á
þeim drykkjum er afsaka rugling hans á
sjálfum sér viö aðra og gera hann jafnvel
eölilegan.
Af áöurgreindum ástæöum kemur
Eirmundur lítiö viö sögu þessa, en
mannkosti hans, er hann var upp á sitt
besta ber seinna á góma.
Konan hans, Guðrún Guömunda er í
rauninni aðalpersónan í sögunni og því
þykir ástæöa til aö lýsa henni lítið eitt.
Hún er í meöallagi há, dálítiö gildvaxin
með þykkt, stutt hár sem dökkt er á kolli
en farið aö grána í vöngum. Andlitið er
kringiuleitt og þaö vottar fyrir spékopp-
um þegar hún brosir. Augun eru stór og
skær — þau eru í raun og veru óvenju
skær.
Hún hefur þann kæk aö setja hendur
á mitti og halla undir ffatt þegar hún
talar, einkum þegar hún talar um málefni
sem hún ræöur vel viö og eru viö hennar
hæfi. En þaö er ekki alltaf aö Guörún
Guðmunda sé svo lánsöm aö vera í
þeirri aöstöðu.
Guörún Guömunda er ómenntuö
verkakona af verkafólki komin og gjör-
þekkir líf þess og kjör. Hún er félagi í
Verkakvennafélaginu. Þar tekur hún oft
til máls og talar eins og brjóstvit hennar
og reynsla bjóða henni. Þaö er oft
klappaö mikið fyrir henni og fariö eftir
því sem hún segir. Þá veröur hún glöö
og finnur til yljandi samkenndar meö
fólkinu kring um hana og lífi þess.
Af því hún er sjálf ólærö kona þótti
henni svo vænt um er elstu börnin
hennar þrjú luku gagnfræðaprófi eftir aö
hafa fariö hljóöalaust og rólega gegn um
námiö sitt. Guörúnu Guömundu var
alltaf Ijóst aö börnin hennar voru engir
námshestar, en þau voru farsæl og glöö
í skóla í nemendahópi sem höföu sömu
getu og þau sjálf og voru prófuö eftir
þeirri getu sinni.
Börnin hennar hurfu svo hvert af ööru
aö heiman uröu vinnandi fjölskyldufólk
og héldu áfram aö vera farsæl. Hún
heimsótti þau og þau heimsóttu hana.
Og þau skildu öll hann fööur sinn svo
dæmalaust vel, þótt hann yröi stundum
hálfgerð aukapersóna í lífi þeirra allra.
Hörmungarganga Guörúnar Guö-
mundu vegna skóla og náms byrjaöi
ekki fyrr en hann Láfi, yngsta barnið
kom í efri bekk grunnskólans. Samt gat
Guörún Guðmunda á engan hátt greint
aö Láfi væri verr af Guöi gerður en hin
börnin hennar hvorki líkamlega né
andlega.
Hann var 9 árum seinna á feröinni í
skóla en þau og af fyrri kynnum sínum af
kennslu og skóla fann Guörún Guö-
munda að margt hafði þar breytzt.
Er hún leit til baka í skólagöngu Láfa
mundi hún til þess aö ýmiss áöur óþekkt
fyrirbrigöi höföu skotiö þar upp kolli
gegnum árin.
Sjö ára haföi hann af því áhyggjur
þungar aö pabbi hans haföi aldrei átt
4
svuntu, eldað né þvegiö gólf. Litla, sæta
lærimóðirin, sem hann virti svo mjög
haföi ekki mikið álit á pöbbum sem svo
alvarlega höfðu gengiö á mis viö sjálft
lífshlutverk sitt og þótti henni slíkir
pabbar vondir menn.
Þegar Láfi var átta ára, var því aflétt
aö börn þyrftu lengur aö fara í raðir eöa
ganga þögul um skólann sinn þar sem
vitaö var úr nýjum fræöum að slík áþján
var hámark andlegs ófrelsis. Veturinn
þann kom Láfi heim meö skrámur,
marbletti og kúlur á líkamanum og aukió
kjarkleysi í andanum. Eitt sinn er hann
valt niður stiga meö hlaupandi kösinni í
skólanum talaði Guörún Guömunda
kjark í drenginn sinn og kenndi honum
aö berja frá sér.
Snemma veturs er Láfi var í þrettán
ára bekk kom hann heim meö fjölritað
hefti er á stóö kynfræðsla. Þar sem
Guörún Guðmunda hafði alltaf veriö
forvitjn um þann fróöleik er börn hennar
báru í skólatöskum sínum, hnýstist hún
einnig í hefti þetta. Sá bæklingurinn var
á vegum Heilsuverndarstöövar borgar-
innar — og greip hún niöur í hann af
handahófi. — Guörún Guömunda las:
„En þaö er fleira sem getur veriö
afdrifaríkt eöa óþægilegt þegar ungl-
ingar hafa samfarir. Ef þeir eru t.d. aö
gera þaö heima hjá sér, getur veriö aö
foreldrarnir komi aö þeim og þaö er
náttúrlega mjög pínlegt."
Sannanlegt þótti Guörúnu Guömundu
nú aö hún væri á engan máta samstíga
námi og skóla lengur. „Ekki höföu hinar
ágætu lærimæöur Láfa gegnum árin
gert sér neinar rellur, þótt drengurinn
væri illa læs. Guörún Guðmunda gat
ekki betur fundiö en slíkt væri algert
aukaatriöi í þeirra augum, þegar hún á
foreldradögum leyföi sér að láta í Ijósi
áhyggjur þar um.
Vansæld Láfa í skóla jókst fyrir alvöru
næstsíöasta vetur hans í grunnskólan-
um — og ágerðist því lengra sem leiö. /
Ólæsiö hrjáöi hann hvaö mest síöasta
áriö er hann þurfti aö lesa ósköpin öll á
ensku og dönsku fyrir samræmdu próf-
in, en var þó ekki læs á sitt móðurmál.
Fyrripart vetrarins mátti Guörún Guö-
munda horfa upp á Láfa sinn óglaðan og
fullan minnimáttarkenndar af daglegri
umgengni viö jafnaldra sína sem flestir
gátu meira en hann, sem þurfti þó aö
ganga undir sama próf og þeir. Engin
huggun var þaö Láfa aö svipað var
ástatt um fleiri nemendur. Eftir nýáriö
var Láfa farið aö líöa svo óbærilega í
skólanum, aö Guörún Guömundp sá aö
nú varö hún eitthvað aö aðhafast.
Þar kom að hún bjó sig í betri fötin sín
og fór upp í skóla til þess aö hafa tal af
einhverjum ráöamanni þar vegna hans
Láfa.
Henni leiö alltaf einkennilega illa
þegar hún kom inn í skóla, þaö voru ekki
stofnanir aö hennar skapi. Húsin sjálf
voru aö vísu hlutlaus. En þeir vitru menn
er þar gengu um úttroðnir af visku gátu
auðveldlega meö einni setningu koll-
varpaö sjálfstrausti vesællar verkakonu.
Guörún Guömunda haföi þaö líka fyrir
satt aö barnakennarar væru hvaö óaö-
gengilegastir menntaöra manna. Hún
haföi séö þaö svart á hvítu aö ekki var
þaö vogandi neinum, aö þræða sálir
innan grunnskólans hversu svo mennt-
aöur sem sá var og þar um hæfur, nema
hann tæki áöur barnakennarapróf.
Þessar voru hugsanir Guörúnar Guö-
mundu á leið hennar í skólann hans
Láfa. Ekki bættu þær um líðan hennar
og um þreyttan líkamann færðist mátt-
leysi, sem geröi óþægilega vart viö sig í
hnjáliöunum og jók á kjarkleysiö sem
hún fann hertaka sig.
En hún mátti ekki gefast upp vegna
hans Láfa síns, þaö stóö enginn meö
honum ef hún gerði þaö ekki.
Þaö var yfirkennari skólans sem
Guörún Guömunda hitti fyrst aö máli.
Maöur á sextugsaldri meö hlýlegt viö-
mót og skilningsríkan svip, sem hvort
tveggja auðveldaði henni aö rekja hon-
um raunir sínar, vegna Láfa síns. Hann
hlustaöi rólegur á frásögn hennar af
þeirri andlegu pínu sem hrjáöi Láfa