Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1982, Blaðsíða 3

Indriði G. Þorsteinsson
Loftur Einarsson
kvaddur
3. september 1916
9. apríl 1982
Hægt bærist aldan viö Hafnir,
hljótt fellur sær um sker
og minnist á mánaskinskvöldum
viö moldir, sem skýla þér.
Sæfarar heimtast af hafi,
halda beint í sitt naust,
landþurfi af lamstri sjóa
lúöir um ævihaust.
Einn hélst þú úti lengi
enda skreiö bátur þinn
á blikandi bjartsýnisöldum
búnum sem fullhuginn.
Þeir vita sem velkjast úti
aö vörin bíöur þess ein
aö beri þeir feng úr fjöru
í fangi, sitt dauöamein.
Samt koma þeir allir aftur
og enginn feigö þeirra sér.
Aö endingu eru þeir grafnir
meö yfirsöng þar og hér.
Hægt bærist aldan við Hafnir,
hljótt fellur sær um sker.
Oft eru
skáldin auðnusljó
Gömul kona: Þetta kynslóðabil, sem
margir eru aö tala um, þekki ég ekki. Hef
aldrei kynnst þvi, og er þó farin að tifa
þetta eins og þiö vitið, aðeins upp á ní-
unda tuginn. Strax þegar ég kom hingað
suður og settist aö í kjallaranum, þar sem
ég er og verð víst það sem eftir er, fór ég
aö mínum hluta að taka þátt í búskapn-
um á blettinum viö húsiö, þurrka heyiö og
setja það svo í svartan poka, svo að
ruslakallarnir blessaöir geti tekið það. Þá
komu til mín krakkar úr næstu húsum og
vildu hjálpa mér við raksturinn. Ég eign-
aöist þarna undir eins ágætis kunningja.
Og á vetrum komu þeir og hjálpuðu mér
viö aö moka snjóinn, sem vill safnast viö
dyrnar hjá mér og á stéttina. Og það held
ég að þessi krakkagrey og allt upp í
stálpaöa unglinga geti þegiö aö heyra
gamla sögu eöa ævintýr, rétt eins og
sveitabörnin. Og okkar vinátta endist
lengi. Nú eru þeir komnir undir fermingu,
sem til mín komu fyrst. Börnin bjóðast til
aö skreppa fyrir mig i búö. Ef þau sjá mig
koma og vera aö rogast meö vörupoka úr
búöinni koma þau hlaupandi og bera vör-
urnar heim til mín. Þetta er nú mín
reynsla af æskunni.
Þaö kemur sér vel aö fá hjálp. Ég er
alveg orðin handleggjalaus. Ég kenni þaö
mestu vatnsburðinum í gamla daga. Þaö
var langt í vatnsbóliö á mínu æskuheimili.
Bæjarhúsin voru upp á hól. Þaö var alltaf
siður að velja húsum staö þar sem snjó-
léttast var, uppi í brekku eöa á hólum,
þar var líka staöarlegast og best útsýniö.
Hjá okkur þurfti svo að sækja allt vatn
niöur i a, sem rann á jafnsléttu. Þetta
þótti sjálfsagt. Alltaf nóg af börnum og
kvenfólki til þess. Þetta var ekki taliö til
erfiðustu verkanna á heimilunum, karl-
mennirnir voru hafðir í slarkinu sem kall-
aö var, skepnuhirðingu og sjósókn.
Endalaus þrældómur hjá öllum sem
eitthvaö gátu.
Þessi gamla kona kemur stundum til
okkar hjóna. Hún fylgist vel meö öllu,
skemmtilegast þykir henni aö tala um
bækur og blessuð skáldin. Blessuö
skáldin, segir hún gjarna. Maöur var allur
í gömlu skáldunum í æsku, segir hún.
Mikiö var nú undarlegt aö sjá nýju kvæö-
in eftir Davíð og Stefán frá Hvítadal.
Þetta var svo ólíkt því sem maöur átti aö
venjast, strax þótti mér þaö nýstárlegt og
fallegt. Mig minnir aö fyrstu kvæöi Stef-
áns kæmu í riti, sem Bjarni frá Vogi gaf
út. Ætli þaö hafi ekki heitið Birkibeinar.
Bjarni var þingmaöur Dalamanna,
menntamaöur syöra og mikill höfðingi.
En sveitaskáldin, álit okkar á þeim? Jú,
allsstaöar voru hagyröingarnir. Þeir voru
nú misjafnlega vinsælir eins og gengur.
Þeir höföu þaö til aö vera dálitiö hníflóttir
stundum. Þaö var nú sóst eftir því aö
vera í vist á prestsetrunum. En stundum
var nú ekki nema annaö hjónanna val-
menni. Sumar prestkonurnar voru ein-
stök gæðablóð, sem öllum vildu líkna,
aörar voru nískar og harðlyndar, eins og
gengur. I minni sveit voru tvær slíkar
nokkru fyrir mína tíö, sín af hvorri sort-
inni, voru auövitð mjög bornar saman. Sú
sem lakari orð fékk, var dóttir Skáld-
Rósu, glæsileg kona álitum og myndar-
húsmóöir, en þótti nokkuð vita af því aö
vera orðin prestsdama. Þaö var mikið
æöarvarp á þessu prestsetri, hlunninda-
jörö og þetta þótti gott brauð. Einhverju
sinni haföi þessi vísa verið rituð á trog-
botn í búrinu.
Flest hér knýja á freðinn vegg
fátæk sveitahjúin.
En drjúgum aflar dún og egg
drambsöm Árnessfrúin.
Vinnumaöur á prestsetrinu hét Jón
Benediktsson. Hann lagöi hug á systurd-
óttur prestfrúarinnar, sem þar var á bæn-
um í skjóli frænku sinnar. Hann varö að
hrökklast burt, þótti ekki nógu gott
mannsefni. Þetta var greindarmaður og
vel hagmæltur. Hann orti um vist sína á
prestsetrinu:
Hlákublæ meö hlýjan yl
hvergi fæ ég duliö.
En þó vægir ekki til
innanbæjarkulið.
Þetta er nú kannski ekki mikill skáld-
skapur, en sýnir andann. En af þessum
manni haföi ég frekari spurnir. Hann gekk
síðar aö eiga eina af afasystrum mínum.
Þaö var góö kona og greind. Hún haföi
mikiö dálæti á skáldskap og skáldmæltir
menn þóttu nú alltaf skemmtilegri og
ævintýralegri en þessir venjulegu og
jaröbundnu, sem sífellt voru meö hugann
bundinn viö skjáturnar sínar. En ekki
þóttu slíkir menn álitlegir til mægöa, þaö
man ég að var álitið allt fram á mina
daga, blessuö veriö þið. Systir frænku
minnar reyndi að spilla á milli þeirra og
tala um fyrir hinum villuráfandi sauði fjöl-
skyldunnar. Eitthvað komst hann á snoðir
um þetta og orti:
Þótt mig glósur gangi á
og gjarna óljósar sögur,
þér ég hrósa á meðan má
menjarósin fögur.
Þetta var auðvitað ort til unnustunnar.
Þau giftu sig og áttu börn. En þau voru
bara fátæk hjú og þau barnanna, sem
ekki dóu strax, voru tekin af þeim í fóstur.
Hreppstjórarnir sáu um þaö. Ég kynntist
þessari frænku minni, þegar hún var orö-
in gömul ekkja. Einu sinni, sagöi hún mér,
var barn hennar tekiö frá henni fjórum
stundum eftir aö hún ól það. Því var kom-
iö í fóstur. — Já, svona var nú líf fátækl-
inganna, allt fram á okkar daga. Loks rifu
þessi hjón sig upp og fluttu í annan lands-
fjóröung. Maðurinn réöi sig á bát úr Eyja-
firöi. Þar drukknaöi hann.
Þiö kannist viö gömlu böguna:
Oft eru skáldin auönusljó,
af því fara sögur.
En gaman er aö geta þó
gert ferskeyttar bögur.
Hún er af Ströndum vestra konan
gamla, sem hér haföi oröið.
Jón úr Vör
3