Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1982, Side 9

iinnustofu sinni í
ngdur málverkum sem áttu að fara á
i Jeanne Bucher 1970.
Öndin
ógnvekjandi
(1959)
Lítill
oflátungur
(1957)
yfir 100 málverk og 900 grafík-myndir og
teikningar. Hann haföi efni á því aö gefa
gjafir, því aö þegar áriö 1966 voru myndir
hans komnar i gott verö, málverkiö kostaöi
þá nærri 100.000 danskar kr.
Þá var þaö annar mikill draumur hans,
að stuöla aö útgáfu 30 binda rits um nor-
ræna list sl. 10.000 árin. Þessi heildarúttekt
átti aö gefa norrænni list sinn eigin sögu-
lega bakgrunn, sem hann áleit aö skorti
algjörlega. Jorn benti réttilega á þaö, aö í
hinu mikla riti André Malraux: „L’Univers
Des Formes”, sem er í 40 bindum, væru
Noröurlöndin ekki til. Og ekki einu sinni í
bindinu um fólksflutningana í Evrópu er eitt
einasta listaverk frá Noröurlöndum á
mynd, þótt menn væru neyddir til aö vísa til
þessa í textanum. Hann hólt því fram, aö
sökin væri hjá norrænum listsagnfræðing-
um, sem aldrei heföu mótmælt þessari
sögufölsun, en lægju frekar hundflatir fyrir
henni og rembdust viö aö vísa til erlendra
áhrifa í allri mikilli list fortíöar okkar og
nútíðar. Líkast til væru norrænir listsagn-
fræöingar blindir fyrir einkennum norrænn-
ar listar. Þá réöist hann einnig á listrýnend-
ur fyrir aö stunda sömu iöju og vera blindir
á norræn sérkenni í myndlist. Hann kenndi
þessum mönnum um, hve erfiölega gengi
aö afla þessari hugmynd sinni stuönings,
þrátt fyrir miklar peningagjafir hans og
skelegga baráttu. Þeir drægju allt afl úr
norrænni myndlist . . .
Listamaðurinn Asger Jorn haföi þannig
mörg járn í eldinum samtímis, er hann var
upp á sitt besta, þótt ekki yröu allir draum-
ar hans að veruleika á meðan hann liföi og
hann yröi fyrir miklum vonbrigöum. Menn
höföu einfaldlega ekki viö honum á fluginu,
hann var svo fangt á undan. Hann vildi fikta
í öllu, haföi skoöanir á öllu og lét þær alls-
staöar i Ijós, en hann var víðsýnn og viöur-
kenndi hreint út, þá er hann haföi rangt
fyrir sér. — Nú rætast draumar hans einn
af öörum og þannig var hiö mikla heims-
listasafn hans í Silkiborg oþnaö nú nýlega.
Allt í sambandi viö þá byggingu var hjúpaö
leynd t.d. máttu skattborgarar helst ekki
vita að þaö hafi yfirhöfuð kostaö eitthvaö
þótt slíkar framkvæmdir skili sér yfirleitt í
beinum og óbeinum hagnaöi.
Ekki veit ég ennþá hver teiknaði húsiö
en ég veit aö Jorn Utzon geröi frumriss af
safnbyggingunni upprunalega. Þaö er hinn
sami Jern Utzon og teiknaöi óperuhúsiö í
Sidney og átti fótum fjör aö launa, eftir aö
húsiö reis og hann á brott frá Ástralíu.
Ástæöan var sú, aö húsiö fór svo hrikalega
fram úr kostnaöaráætlun, þótt nú haföi
hann vafalítiö skilað sér í margri mynd. Nú
er þaö stolt borgarinnar og bygging þess
viöurkennd í senn fagurfræöilegt og verk-
fræðilegt meistaraverk.
Það er dálitiö merkilegt, aö segja frá því,
aö þessir tveir heimsfrægu synir Danmerk-
ur kynntust í fagurlistaskólanum í Kaup-
mannahöfn, en Jorn var formaöur nem-
endafélags málaradeilda, en Utzon arki-
tektadeildar og þaö leiddi þá saman.
Löngu seinna bauð Asger Jorn vini sínum
Jorn Utzon aö vera í byggingunni, en skil-
yrðið var, aö hann hætti aö skrifa sig Jorn
samkvæmt hinum alþjóölega hætti aö
stafa nafnið. „Hvaö“, svaraöi Jorn Utzon,
„nú gengur þú of langt. Ég nota nefnilega
ekki fyrsta skírnarnafnið mitt. Það er As-
ger!
Ævintýrið um Asger Jorn er einnig sagan
um málarann er eignaðist aldrei málara-
trönur. Hann var svo fátækur lengi vel aö
hann haföi ekki efni á því að festa sér trön-
ur, og þegar hann var orðinn vel efnaður
haföi hann alfarið vaniö sig á aö stiila
léreftsrömmunum upp viö vegg eöa leggja
þá á gólfið og mála svo á þá. Þessum mál-
unarmáta breytti hann ekki frekar en aö
hann sveigöi af þeirri leið sem hann mark-
aöi sér í upphafi, — að verða sannur mál-
ari. Og þrátt fyrir allt mun varla fyrirfinnast
það listasafn í heiminum er kennir sig viö
20. öldina aö ekki sjáist þar á vegg ein eöa
fleiri myndir eftir danska málarann Asger
Jorn.