Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1983, Qupperneq 5

Undirstaöa fiskverkunar og alls atvinnulífs í Viöey var aö sjálfsögöu hafskipabryggjan viö Sundbakka, en engin slík bryggja var þá í
Reykjavíkurhöfn. Ljósm.: Magnús Ólafsson. Kópía: Ljósmyndasafnið h/f.
Stakkstæöin á Sundbakka. Grundvöllurinn undir saltfiskframleiöslunni var svo til vonlaus, því af hverjum 6 krónum, sem saltfisksyndíkatiö á
Spáni gaf fyrir skippundið, komu aðeins 2 krónur í hlut framleiöslunnar. Hitt fór til umboðsmanna og milliliöa. Ljósm.: Magnús Ólafsson. Kópía:
Ljósmyndasafnió h/f.
inu öllu. Lýsingar Jónasar á
vinnubrögðum opinbera annars
ekki neitt nýtt — að því frá-
töldu, hvernig mjólkinni var
komið á markað.
Á þessum fyrstu árum aldar-
innar brugðu bæjarbúar
Reykjavíkur sér í fjósin á kotun-
um í kring og fengu þar sína
mjólk. Þótti það skipulag all-
gott. Þeir gátu af eðlilegum
ástæðum ekki komið í Viðeyj-
arfjósið sömu erinda, enda var
Eggert maður framtíðarinnar
og skildi þann hátt, sem hér
þurfti að hafa á. Hann varð lík-
lega fyrstur manna til að koma
á fót mjólkurbúð — hún var í
Uppsalakjallaranum í Aðal-
stræti, og Guðrún Jónsdóttir,
sem þar réð ríkjum, var venju-
lega kölluð mjólkurbússtýra.
Búskapurinn í Viðey var ein-
stæður í þá veru, að á hverjum
degi ef fært var, varð að flytja
mjólkina yfir sundið í Laugar-
nes og síðan á vögnum niður í
Aðalstræti.
Eggert Briem var talinn
gáfaður maður og fjölfróður.
Hann innleiddi ný vinnubrögð
við búskap, braut land í Viðey til
nýræktar og hlúði að æðarvarp-
inu. Kona hans var Katrín, dótt-
ir Péturs J. Thorsteinssonar á
Bíldudal og systir Muggs lista-
manns. þau Katrín og Eggert
þóttu með afbrigðum glæsileg
hjón og Viðey bar með sér í
þeirra búskapartíð, að þar var
höfðingjasetur.
Mannskaði við Viðey
Þeir sem sáu um daglega
flutninga til og frá Viðey, kom-
ust oft í hann krappan. Enda
þótt sundin geti verið fögur og
meinleysisleg á lognkyrrum
kvöldum, er með ólíkindum
hversu hafrót getur náð sér þar
á strik í ofstopaveðrum.
Eitt slíkt veður gekk hér á 7.
apríl 1906. Einmunatíð var allan
marzmánuð, en snarbreyttist til
hins verra með aprílbyrjun og
var óstætt veður með sunnan
slagvirði þann 5. apríl. Menn
voru kappsfullir á þilskipunum í
þá daga og aðeins þeir elztu og
reyndustu biðu á meðan veðrið
gekk yfir. Þann 7. apríl gerði við
Faxaflóa eitthvert mesta af-
takaveður á suðvestan, sem
menn kunna frá að greina og
komust skipin mörg í krappan
dans að ná heim, en tvo menn
tók út, þegar hnútar riðu yfir
skipin. Þá áttu margir Reykvík-
ingar skyldmenni eða kunningja
á sjó og var fylgzt gerla með
skipunum á barningi þeirra síð-
asta spölinn.
Þá tóku menn eftir skipi á
siglingu utan við eyjar og átti
það sýnilega í erfiðleikum; hafði
uppi aftursegl og stagfokku, en
gaffallinn á stórseglinu brotinn
og ljóst, að skipið hafði orðið
fyrir áföllum. Þetta reyndist
vera kútter Ingvar, eign Duus-
verzlunar í Reykjavík. Eins og á
stóð, treysti skipstjórinn sér
ekki til að ná inn á Reykjavík-
urhöfn eftir venjulegri siglinga-
leið, heldur sigldi hann norðan
við Engey og hefur trúlega ætl-
að að ná inn Viðeyjarsund. En
veður gerðist sunnanstæðara
um hádegið og suðvestur af eyð-
inu í Viðey verða skerjaflákar,
sem ekki sjást í kyrru veðri og
sjó, en brýtur á þeim í brimi.
Skipstjórinn hefur séð, að hann
næði ekki sundinu og að veðrið
mundi hrekja skipið á skerja-
flákana við Viðey. Menn sáu úr
landi, að á Ingvari voru segl
dregin niður og varpað akkeri.
Ekki er alveg ljóst af frásögn-
um, hvort skipið var þá þegar
strandað, eða hvort það rak eftir
það, unz það steytti á skeri.
Ljóst virðist, að akkerið hafi um
síðir krækst við skerið og haldið
Ingvari þar unz hann brotnaði.
Fjöldi manns var kominn í
fárviðrinu niður að höfn; þaðan
grillti í möstrin, en Hermann
spítalaráðsmaður í Laugarnesi
símaði og sagði skipið strandað
og áríðandi að hefja björgunar-
aðgerðir strax. Bæði þaðan og úr
Viðey sást, að menn voru komn-
ir í reiðann, en skipið hallaðist
ákaflega og gengu stórsjóirnir
látlaust yfir það.
Meðal örvæntingarfullra
áhorfenda við höfnina voru
sumir fremstu ráðamenn þjóð-
arinnar; Hannes Hafstein ráð-
herra, Tryggvi Gunnarsson
bankastjóri, Páll Einarsson
bæjarfógeti og Thomsen kaup-
maður, sem var einn af braut-
ryðjendum slysavarnastarfs á
íslandi. Þeir leituðu svo sem
framast mátti verða að bjarg-
vætti og loks fengust menn til
að róa út í gufuskipin, sem lágu
fyrir akkerum á ytri höfninni.
Næst var Reykjavíkin, síðan
Súlan og Seagull, togari Þor-
valdar á Þorvaldseyri. Á þessum
skipum töldu menn siglingu inn-
undir Viðey alls ófæra, en á
Gambettu vildi skipstjórinn
reyna, en gafst fljótlega upp.
Var þá útséð um hvernig færi.
Eggert Briem og heimamenn í
Viðey drógu bát langa leið yfir
tún og móa, en brimrótið suð-
vestan við eyna var meira en
nokkur hafði séð og dauðinn vis
hverjum sem lagt hefði út í það
á árabáti. Eggert og hans menn
sáu hvernig brimskaflarnir slitu
hvern manninn af öðrum úr
reiðanum, unz Ingvar brotnaði.
Áður en dagur var að kvöidi
kominn, hafði 11 lík rekið í Við-
ey. Var sá dagur svartur sorg-
ardagur fyrir Viðeyinga og
Reykvíkinga, sem höfðu atburð-
inn svo að segja fyrir augunum
án þess að geta komið til bjarg-
ar. Síðast var aðeins einn maður
sjáanlegur við siglutréð; hafði
sá að öllum líkindum bundið sig
fastan og hékk þar með höfuðið
5