Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1983, Blaðsíða 15

Dauöastundin, málverk eftir Einar Jónsson frá Galtafelii, málaó 1908—1915. Myndin er í hinni nýju bók um Einar Jónsson, sem Skuggsjá hefur gefiö út og er birt hér meö
leyfi Listasafns Einars Jónssonar.
fyrirbærum sem svo margir
hafa lýst á dauðastund sinni, en
þeir áttu tal við yfir 1000 lækna
og hjúkrunarkonur á Indlandi
sem frá slíku höfðu að segja.
Þessar rannsóknir hafa nú vakið
svo mikla eftirtekt, að vísindin
hafa orðið Thanalogy eða dauða-
fræði. Virtasti sérfræðingur og
kunnasti á þessu sviði í Banda-
ríkjunum er dr. med. Elisabeth
Kúbler-Ross í Plossmoor í 111-
inois, en hún skrifar formála að
báðum þeim bókum sem ég hér
að framan hef nefnt um þessi
fyrirbæri. Hún segir meðal ann-
ars í formála bókar Moodys Lífið
eftir lífið: „Ég tel að við séum
komin að krossgötum í andleg-
um málum mannlegs lífs. Við
verðum að taka í okkur kjark til
þess að opna ýmsar lengi luktar
leiðir og játast um leið undir
þann sannleik, að vélræn, vís-
indaleg tækni okkar tíma er
þess ekki umkomin að takast á
við fjölmargar ráðgátur og
fyrirbæri mannlegs lífs.“
Sýnir við dánarbeð eru vitan-
lega ekki fremur en önnur sál-
ræn fyrirbæri neitt nýnæmi.
Þetta hefur hvort tveggja fylgt
mannkyninu frá upphafi vega,
enda er þeirra getið í ævisögum
og bókmenntum allra alda. En
þrátt fyrir þetta hefur staðið á
vísindalegum rannsóknum. Fyr-
ir meira en hálfri öld lýstu tveir
brautryðjendur sálarrannsókna
sýnum við dánarbeð, en það
voru þeir Fredric Myers, nafn-
kunnur, breskur fræðimaður í
klassískum bókmenntum, og
heimspekingurinn James H.
Hyslop við Columbia-háskólann
í Bandaríkjunum. En þeir gerðu
ekki sérstakar rannsóknir á
þessum sérstöku fyrirbærum,
sem þess vegna voru ókunn með-
al vísindamanna yfirleitt, þang-
að til undarlegir hlutir tóku að
gerast á heimili Sir William
Barretts, eðlisfræðiprófessors
við Royal Couege of Science í
Dyflinni.
Eiginkona Sir Williams var
læknir og sérfræðingur í upp-
skurðum í sambandi við fæð-
ingar. Nóttina þann 12. janúar
1924 kom hún þjótandi heim til
sín af sjúkrahúsinu í mikilli
spennu til þess að segja manni
sínum frá tilfelli sem snart starf
hennar. Lafði Barrett hafði ver-
ið kvödd til þess að taka á móti
barni Dorisar nokkurrar! (eftir-
nafni var leynt í skýrslunni) og
þó barnið fæddist fullfrískt, var
Doris að dauða komin. Lafði
Barrett lýsti þessu með eftirfar-
andi orðum:
„Allt í einu leit hún áköf í átt
til viss hluta herbergisins og
geislandi bros færðist yfir alla
ásjónu hennar: „Yndislegt,"
sagði hún. „Ó, yndislegt, dásam-
legt.“ Ég spurði hana: „Hvað er
yndislegt?" „Það sem ég sé,“
svaraði hún lágri ákafri röddu.
„Hvað sérðu?" „Yndislega birtu
— dásamlegar verur.“ Það er
erfitt að lýsa þeirri sterku til-
finningu raunveruleika sem
kom fram við það hve gagntekin
hún var af sýn sinni. „Já, en
þetta er pabbi! Ó, það gleður
hann svo mikið að ég skuli vera
að koma. Hann er svo undur-
glaður. Þetta væri með öllu full-
komið ef W (eiginmaður henn-
ar) kæmi bara líka.“
Sá systur sína sem
hún vissi ekki þá
aö var látin
Henni var nú fært barnið svo
hún gæti virt það fyrir sér.
„Finnst þér ég ætti að vera kyrr
vegna barnsins?“ sagði hún þá.
Síðan virtist hún snúa sér aftur
að sýn sinni og sagði: „Ég get
ekki — get ekki verið kyrr
hérna. Ef þú gætir séð það sem
ég sé, þá mundir þú skilja, að ég
get ekki verð hér kyrr.“
Það var bersýnilegt að þessi
unga kona sá eitthvað sem var
henni svo raunverulegt, svo full-
nægjandi og svo mikils virði, að
hún var reiðubúin að fórna fyrir
það lífi sínu og eigin barni.
Þegar eiginmaður hennar
kom inn í herbergið, þá sneri
hún sér til hans og sagði: „Þú
lætur ekki drenginn okkar í
hendurnar á neinum sem elskar
hann ekki, er það?“ En þegar
hann nálgaðist hana, vék hún
honum undan og sagði: „Leyfðu
mér að horfa á þessa yndislegu
birtu."
Nú vaknar spurningin um
það, hvort hér hafi einungis ver-
ið um óskhyggju að ræða, sem
komið hafi fram í formi ofsjón-
ar. Dr. Barrett velti slíkri skýr-
ingu fyrir sér, en hafnaði henni,
sökum þess, að meðal þess látna
fólks sem Doris sá var mann-
eskja sem hún átti ekki von á að
sjá þarna. En þannig var mál
með vexti, að systir hennar,
Vida, hafði látist þremur vikum
áður. Hins vegar hafði þess
vandlega verið gætt að Doris
frétti þetta ekki, sökum þess hve
heilsu hennar var ábótavant.
Doris varð því mjög hissa, þegar
það gerðist sem hér verður lýst.
Lafði Barrett lýsir því með þess-
um orðum.
Hún ávarpaði föður sinn heit-
inn og sagði: „Ég er að koma.“
Um leið sneri hún sér til mín og
15