Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1983, Qupperneq 2
Alnienn-
ings-
tölvan
í 55 ár hefur bandaríska vikublaðið Time skreytt
forsíðu sína í ársbyrjun með Manni ársins sem
leið, nema fjórum sinnum með hópi manna, sem
tákni fjöldahreyfinga, sem verið höfðu atkvæða-
miklir á árinu. Time brá nú útaf venju sinni í fyrsta
tölublaði ársins 1983 og yfirgaf mannfólkið og
valdi ekki mann ársins, heldur vél ársins og það
reyndist ekki hægt að eigna smíði vélarinnar nein-
um einum manni, og því varð það að ráði, að vélin
sjálf trónaði á forsíðunni. Mikill hluti þessa tölu-
blaðs var svo lagður undir frásögn af þessari vél,
sem talin var meiri áhrifavaldur í mannheiminum
en nokkur einstakur maður eða mannfélagshópur á
árinu sem gekk um garð.
Þessi hin mikla vél ársins, er ný tölvugerð, sem
valið hefur verið sameiginlegt heiti á enskunni
„The Personal Computer“ eða á íslenzku einka-
tölvur, en mætti allt eins heita á okkar máli einu
nafni almenningstölvan.
Almenningstölvan er þrátt fyrir sameiginlegt
heiti á enskunni margrar gerðar, misstór, misdýr
og misklár, en allar gerðir hennar greinast glöggt
frá risatölvunum, sem verið hafa í gangi og haft
mikil áhrif í veröld okkar um aldarfjórðungs skeið
en verið of dýrar og fyrirferðarmiklar til að verða
almenningseign. Almenningstölvur, það má allt
eins nota fleirtöluna, eru almenningi viðráðanlegar
bæði til kaupa og geymslu í híbýlum sínum og
tölvan er þar með að ryðjast inn á almennings-
markað og af því kalla menn að upp sé runnin
tölvuöld.
er komin
með fótinn
inn úr gætt-
inni
— Vél árs-
ins — vél
framtíðar-
innar —
Samantekt
með innskot-
um og hug-
leiðingum
eftir Ásgeir
Jakobsson
í greinasafninu í Time velta
tölvufróðir menn hlutverki al-
menningstölvunnar fyrir sér á
ýmsa vegu og tæknilegur fróð-
leikur er þannig tilreiddur og
svo hæfilega skammtaður, að
jafnvel sá sem hér er að verki og
ekki hefur til þessa skilið prím-
us, fannst hann fá nasasjón af
því, hvað um væri að ræða. Þá
er og í Time-greinunum gott yf-
irlit yfir það, sem þegar er orðið
í framleiðslu, sölu og almennum
notum þessarar tölvugerðar.
Enn er að nefna ýmsar hugleið-
ingar um áhrif tölvunnar á
manninn og mannlífið.
Greinaflokkurinn í Time er
þannig notaður í þessari Les-
bókargerð, að sumt er þýtt, ann-
að endursagt, víða fært til í
texta frá því sem er í Time, oft
stytt málið og mörgu sleppt,
sem ekki þótti ýkja forvitnilegt
hérlendingum, en allt þetta varð
að gerast, þar sem greinasafnið
í Time er lengra mál en Lesbók-
arsamantektin, auk þess sem í
Lesbókargerðina er blandað ís-
lenzkri nátturugreind frá ára-
bátatímanum.
Time-verjar eru hinir vísustu
menn, en íslenzk náttúrugreind
vill samt hafa sitt að segja, þótt
hún sé ekki nema svipur hjá
sjón hjá því sem var, áður en
íslenzk hámenning lagði hana
undir sig. Náttúrugreindin er öll
innan hornklofa eða sviga til að-
greiningar frá hugleiðingum
Time-verja. Allt annaö efni en
það, sem er innan hornklofa eða
sviga er sótt í Time-blaðið, 3.
jan. 1983.
Rétt er að benda þeim á sem
vilja komast til botns í tölvu-
tækninni, að til er á íslensku
bókin Tölvur að starfí. John O.E.
Clark, Páll Theodórsson þýddi
en AB gaf út. Einnig gefa tölvu-
2
Stóra spurningin er: Mun tölvan heimska manninn, þegar hann þarf sífellt
minna og minna að nota höfuðið og getur treyst þessari frábæru vél sinni?
umboð út ítarlega bæklinga með
sinni tölvugerð.
Þar sem íslensk framleiðsla á
jafnan að hafa forgang, sé þess
nokkur kostur, þá fær íslenzk
náttúrugreind orðið fyrst.
Mun tölvan
heimska manninn?
[Endur fyrir löngu týndi mað-
urinn sjálfum sér einhvers stað-
ar á leið sinni og er síðan í stöð-
ugri leit. Hann vildi gjarnan
geta rakið spor sín til baka til
móður jarðar, en er kominn of
langt inn í eigin heim til þess að
geta það.
Maðurinn réðist nefnilega í
það vafasama fyrirtæki að búa
til sinn eigin heim, ef hann
kynni að finna sjálfan sig í þeim
heimi, sem hann hefði sjálfur
skapað. Nú er honum ekkert far-
ið að lítast á þessa heimsbygg-
ingu sína — hann kemur engu
sköpulagi á hana og sér ekki
betur en hún sé að verða alger
óskapnaður og stendur nú ráð-
villtur í þessu ófullgerða hrófa-
tildri sínu, dauðhræddur um að
það hrynji einn daginn ofan yfir
sig. Byggingin er farin að riða
ískyggilega á grunninum.
Maðurinn heldur þó áfram að
smíða sér vélar til að byggja
með þvíað hann vill hraða bygg-
ingunni sem mest öfugt við guð,
sem gaf sérgóðan tíma, en nú er
hver ný vél farin að valda hon-
um allt eins mikilli skelfingu
sem fagnaði. Hann veit ekki orð-
ið hyort hin nýja vél muni
styrkja bygginguna eða velta
henni.
Auk þess er önnur hugsun
farin að sækja á manninn. Hann
er sem sé farinn að óttast, að
þetta vélastúss hans endi með
því að hann og vélin verði eitt.
Hann smíði loks svo fullkomna
vél að hún gleypi hann sjálfan
og hann samlagist henni. Þetta
væri náttúrlega Iausn út af fyrir
sig; leit mannsins að sjálfum sér
væri þar með lokið, en það þarf
mikinn véladýrkanda til að
gleðjast yfir þeirri lausn.
Þegar menn ræða um nýjustu
vélina og fullkomnustu, sem
maðurinn hefur smíðað, tölv-
una, þá velta menn fyrir sér
þessum tveimur ógnvekjandi
spurningum: Missum við stjórn
á tölvunni og hún veltir þá allri
heimsbyggingu okkar, eða er
hún upphaf þeirrar þróunar að
maðurinn og vélin verði eitt.
Síðari spurningin tilheyrir
náttúrlega óraframtíð og menn
velta henni fyrir sér fremur sem
spennandi hrollvekju en nær-
tækum möguleika. Hins vegar
er það eflaust, að tölvan á eftir
að verða miklu fullkomnari en
hún er nú og þá hljótum við að
spyrja sjálf okkur í hljóði, hvað
þarf hún að verða miklu full-
komnari til þess að fara að
stjórna sjálf og hver verður þá
hlutur mannsins?
Fyrri spurningin er nærtæk
og við verðum reyndar að svara
henni á stundinni, og við höfum
svarið á valdi okkar. Tölvan er
enn undir okkar stjórn og því er
það undir okkur sjálfum komið
hvort hún styrkir heimsbygg-
ingu okkar eða veltir henni. En
það er á lofti þriðja spurningin,
sem felur í sér hinar tvær:
Heimskar tölvan manninn eða
vitkar hún hann ?
Það er þessari almennu
spurningu, sem þeir velta fyrir
sér í Time án þess að hugleiða
hvar það endar, ef tölvan
heimskar manninn. Þeir reyna
ekki að ímynda sér neitt um til
hvers sú þróun muni leiða um
síðir, heldur aðeins spyrja,
hvort heldur verði að maðurinn
heimskist eða vitkist. „Þegar
maðurinn fer að treysta á tölv-
una til að vinna verk, sem hann
áður vann með höfðinu, hvað
gerist þá í höfði hans? (And as