Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1983, Qupperneq 5

Hann var á yngri árum einn
af þeim menntamönnum sem
fylktu sér um tímaritið Dvöl,
sem fyrir stríð var eitt helsta
bókmenntarit okkar. En Leif-
ur Haraldsson? Yngri menn
vita lítil deili á honum. Hann
var sérstæður samvinnuskóla-
piltur, fæddur á Eyrarbakka
1912 og féll frá fyrir aldur
fram 1971. Hann varð kunnur
fyrir þýðingar sínar og
skemmtilegar tækifærisvísur.
Gömlum vinum og kunn-
ingjum er Leifur líka minnis-
stæður vegna þess, að hann
var um margt sérstæður per-
sónuleiki, heiðarlegur, vand-
virkur og trölltryggur. En
hann var ekki allra, mislyndur
og viðskotaillur.
En hvað var í bréfinu frá
herra geðlækni Karli Strand?
Hann hafði sagt mér, að hann
ætti í fórum sínum eiginhand-
arrit af einni kunnustu vísu
Leifs Haraldssonar. En þessi
vísa hafði snemma orðið land-
fleyg í breyttri mynd, sem
óvinir ungra nýjungamanna í
þátíðar skáldskap notuðu gegn
þeim og nota enn. Ég er einn
þeirra sem af veikum mætti
hef verið að leiðrétta vísuna.
En alltaf rísa upp menn sem
þykjast vita betur. Þess má
geta að Leifur var hrakinn
burt af þeim matsölustað, sem
nefndur er í vísunni, því hún
þótti ekki góð auglýsing fyrir
fyrirtækið.
Með þessari grein mun
fylgja mynd af ljósriti vísunn-
ar. Hún er rituð af höfundi,
eins og við sem umgengumst
Leif, lærðum hana nýorta. í
stað fyrstu orðanna settu
menn „Ungu skáldin“ og þann-
ig vilja ýmsir hafa hana. Þá
má nota upphafið á öllum tím-
um.
I'Jr umræddu bréfi leyfi ég
mér að birta eftirfarandi lín-
ur: „9. júní 1983 — Staðfesti að
ljósrit þetta er af eiginhand-
arriti Leifs Haraldssonar
sjálfs, er hann gaf mér í apríl
1969 — Karl Strand.“
En nú er dálítið freistandi
að segja nokkuð af viðskiptum
þeirra Leifs og Steins. Þeir
áttu nefnilega ýmislegt saman
að sælda og ljóðlínur eins og
þessi „og bestu ljóð mín hafa
aðrir ort“ og tilvitnanir í
óbundið mál Steins um djarf-
tækni hans til verka annarra
skálda, má rekja til viðskipta
þeirra. Þeir Steinn og Leifur
voru ósjálfrátt keppinautar
um það að setja sinn svip á
miðbæinn í Reykjavík á sínum
hérvistardögum. Vegir þeirra
voru alltaf að mætast og kom
alltaf illa saman.
Þeir Steinn og Leifur áttu
báðir við líkamlega vanheilsu
að stríða. Báðir voru gáfaðir
og orðhagir, fljótir að hugsa og
gátu ekki stillt sig um að
höggva, þegar menn lágu vel
við höggi. Leifur stamaði svo
illilega og afskræmdist í and-
liti meðan á því stóð að með
eindæmum var. En hann lét
það ekki hefta málgleði sína.
Það, sem honum datt í hug að
segja, varð að fá útrás. Oft
notaði Steinn þá tækifærið og
kvaddi áður en Leifur hafði
lokið við setningar sínar.
Verra var ekki hægt að gera
honum.
Allir þekkja vísu Steins,
sem endar svona: „þetta er
ekki ekki ekki ekki þolandi“.
Frænka Leifs hefur sagt mér
að Leifur hafi haldið að þarna
væri Steinn að apa eftir sér.
Ekki veit ég hvort þetta er síð-
vakin hugmynd. Ég trúi ekki á
þetta.
í upphafi stríðsins var ég
eitt af ungu skáldunum í
Reykjavík, rúmlega tvítugur
og líklega yngsti ritstjóri
landsins, gaf út í nokkur ár
eitt vinsælasta tímarit lands-
ins, Útvarpstíðindi. Ég hafði
aðsetur í miðbænum og vinir
og kunningjar komu og töfðu
mig alla tíma sólarhringsins,
svo hvorki ég né aðrir skildu
hvernig ég fór að því að koma
því öllu í verk, sem ég þurfti
að gera.
Leifur kom aldrei um nætur,
en það gerði Steinn stundum
og líka á daginn. En þeir voru
þar sjaldnast lengi samtímis.
Leifur mátti aldrei sjá
blaðasnifsi án þess að fara að
krota á það. Oft urðu þar til
vísur, sem hann las yfir við-
stöddum. Svo vöðlaði hann
blaðinu saman eða reif það í
tætlur. En stundum lærðu
menn vísurnar eða hann hélt
þeim sjálfur til haga og hann
lofaði næsta kunningjahópi að
heyra. En ekki leit hann á
þetta sem skáldskap, aðeins
gaman. Ein vísan var svona:
Ef að Jón mig um það bæði
og mér byði fríðindi,
yrkja skyldi ég ótal kvæði
í Útvarpstíðindi.
Steinn krassaði líka, en það
voru aldrei vísur, heldur fá-
ránlegustu myndir. Ekki held
ég að það hafi átt að vera
listaverk, enda fóru þau krot
sömu leið og vísur Leifs.
Náttúruvernd og
stjórnmálaskoðanir
Ég get ekki orða bundist vegna ómak-
legra orða sem Erlendur Jónsson lætur
falla ígarð náttúruverndarráðs í „Rabbi“
sínu íLesbók þann 11. júní síðastl. Auðvit-
að er Erlendi frjálst að hafa sínar skoðanir
eins og hverjum öðrum, en þegar gengið er
út á ritvöllinn og fjallað um málefni af
slíkum fordómum og þekkingarleysi eins og
fram kemur í fyrrnefndu „Rabbi“, er ekki
sanngjarnt að láta kyrrt liggja.
Nú er það sem betur fer svo að sífellt
fjölgar þeim mönnum hér á landi sem láta
sér annt um náttúru og landvernd, enda
tími til kominn, eins þjösnaleg og umgengni
íslendinga hefur verið um gróður og lífríki
Islands á liðnum öldum. Það er augljós
staðreynd öllum sem líta í kringum sig og
horfa á landið út frá gróðurfars- og nátt-
uruverndarsjónarmiðum. Ekki skal þó sak-
ast um of við horfnar kynslóðir. Orsakanna
má leita til harðrar lífsbaráttu og þekking-
arleysis. En nú er öldin önnur.
Við íslendingar erum ekki einir þjóða að
vakna upp við vondan draum. Þessi vakning
á sér stað um bókstaflega allan heim. Menn
gera sér hvarvetna betur grein fyrir mikil-
vægi þess að varlega sé farið í samskiptum
manns við umhverfi og náttúru og telja
jafnvel að framtíð mannkyns sé undir því
komin að vel takist til.
Við höfum þá sérstöðu, íslendingar,
vegna legu landsins og veðurfars, að hér er
sérstakrar aðgátar þörf, svo ekki fari á enn
verri veg en komið er. Þetta vita allir sem
kynnt hafa sér þessi mál.
Sem betur fer eigum við nú á að skipa
menntuðu fagfólki um náttúru íslands, sem
manna best veit hvað ber að varast, og
áhugafólk flykkist til liðs við það. Að
blanda stjórnmálaskoðunum inn í slíkar
umræður, eins og Erlendur gerir, er út í
hött. Það er á öðrum vettvangi sem menn
skiptast á skoðunum um mismunandi
stjórnkerfi — hvernig á að skipta fjár-
magni — hvort menn vilja miðstýringu eða
dreifingu valds — einstaklingsframtak og
ábyrgð eða ríkisforsjá. Þær umræður koma
náttúruverndarmálum bara hreint ekki við.
Þau eru „þverpólitísk“, alvegeins oglækna-
vísindi eða barnaverndarmál svo nokkuð sé
nefnt. Að halda öðru fram er marklaust
raus.
Eftir lestur þessa pistils Erlends Jóns-
sonar skilst manni að hann sé „útivistar-
maður“. Það séu þeir háu herrar í náttúru-
verndarráði hins vegar ekki, vegna þess að
ráðsmönnum hefur ekki tekist að stöðva
akstur ökutækja utan vegar á Reykjanesi!
Náttúruverndarráð starfar samkvæmt
náttúruverndarlögum nr. 47/1971 en þar
segir í fyrstu grein um hlutverk náttúru-
verndar: „Tilgangur þessara laga er að
stuðla að samskiptum manns og náttúru
þannig að ekki spillist, að óþörfu líf eða
land, né mengist sjór, vatn eða andrúms-
loft.“ Samkvæmt sömu lögum starfa í
hverju sveitarfélagi landsins náttúruvernd-
arnefndir í náinni samvinnu við náttúru-
verndarráð.
Hitt er svo annað mál að náttúruvernd-
arráð býr við afar þröngan fjárhag og er
þar við fjárveitingavaldið í landinu að sak-
ast. T.d. hefur náttúruverndarráð engin tök
á því að halda uppi vörslu út um allt land
vegna síendurtekinna brota bíladellu-
manna, sem sjá ekki sóma sinn í því að fara
að þeim sérstöku reglum sem náttúru-
verndarráð hefur sett varðandi akstur öku-
tækja og bann við óþarfa akstri utan vega,
þótt auðvitað hafi ráðið margoft skorað á
landsmenn að virða þær reglur. Sennilega
væri líka nærtækara fyrir náttúruverndar-
nefndir hverja í sínu heimahéraði að hafa
hendur í hári lögbrjótanna. En Erlendur
Jónsson nefnir þær ekki á nafn, rétt eins og
þær séu ekki til.
Ég legg það til við þennan annars ágæta
rabbdálkahöfund, að hann kynni sér mála-
vöxtu betur áður en hann reiðir til höggs
næst, svo höggin falli á rétta staði.
Að svo mæltu býð ég hann velkominn í
hóp náttúruverndarmanna.
Hulda Valtýsdóttir
5