Lesbók Morgunblaðsins - 27.08.1983, Blaðsíða 8

Hinir
Við náðum í eiturlyfjasalann á
dansstað á Tuttugasta og fyrsta
stræti í vesturhluta New York.
Hann sat þarna aleinn rétt við
sviðiö, horaður maður, klæddur
svartri skyrtu og heldur slitnum
leðurjakka. Ég var með tveimur
auðmannakrökkum, annar þeirra
sá um að kynna okkur — og eit-
urlyfjasalinn heilsaði okkur frem-
ur kuldalega en þó kurteislega.
Andlit hans var fölt eins og litur-
inn á mannslíkama, sem maður
sér í gegnum vatn.
Það var komið fram yfir mið-
nætti. Danshljómsveitin, sem átti
að spila þarna, var ósköp lítið
þekkt og ætlaði greinilega að vera
of sein. Meðal viðstaddra var all-
stór hópur af reglulega smart týp-
um frá hinum ríkmannlegu efri og
betri hverfum Manhattan, og
þetta fólk var þarna á sveimi með
sambland af forvitni, viðbjóð og
vanþóknun í svipnum innan um
fastagestina úr neðri hverfunum.
Við náðum okkur í eitthvað í glös-
in. Það var alveg tilgangslaust að
reyna að tala saman í þeim
orkanhávaða frá hljómflutnings-
tækjunum, sem alla ætlaði aö æra,
enda sýndi eiturlyfjasaiinn þess
engin merki, að hann ætlaði að
fara að fitja upp á einhverju um-
ræðuefni. hann sat þarna umvaf-
inn sinni eigin þögn.
í eiturlyfja-
hreiðrinu
Hljómsveitin var nú þegar
orðin alltof sein. Eiturlyfjasal-
inn var bersýnilega tekinn að
ókyrrast og stöðugt meira með
hverri mínútu sem leið. Við fór-
um því út. Hann settist inn í
blóðrauðan Maserati en við hin
fylgdum á eftir í Mercedes, sem
ríka stúlkan átti; enda þótt bíll-
inn væri næstum því alveg
splúnkunýr, var hann dældaður
og. rispaður, sem stafaði af
skeytingarleysi í akstri. Eitur-
lyfjasalinn ók í sprettinum sem
leið liggur upp í efri hverfi
Manhattan. íbúðin hans var í
einu af þessum sviplausu háhýs-
um á mörkum betri og bezta
hluta Austur-Manhattan. Hún
reyndist lítil og nett og þar inni
gat að líta grindur fullar af ára-
tugagömlum plötualbúmum —
þar mátti t.d. sjá psychedelia
Jimmi Hendrix — nokkur þús-
und dollara ljósmyndatæki lágu
á tvist og bast, en það var ekki
eina einustu bók að sjá — „Ég
les aldrei bækur" — nema
Webster’s Deluxe Unabridged
og CoIIin’s þýzk-ensku / ensk-
þýzku, þar sem þýzka er móð-
urmál eiturlyfjasalans.
Við fengum okkur sæti. Þegar
eiturlyfjasalinn var seztur við
ávala skrifborðið sitt, var hann
þegar í stað orðinn varkár og
athugull eins og hinum sanna
fagmanni sómir. Á borðinu fyrir
framan hann lá spegill; til
vinstri við hann stóð sími og fer-
kantað tæki til að mylja lyf með.
Hægra megin við hann lágu í
snyrtilegri röð alls konar tól,
þar á meðal desertskeið, pal-
ettu-hnífur og ýmislegt fleira. Á
speglinum beint fyrir framan
hann stóð hvítemaléruð vog,
sem gat vegið einn hundraðasta
úr grammi. í lítilli glerskál lá
ein únsa — þ.e. 28 gr — af hvítu
heróíni. Fyrir það hafði eitur-
lyfjasalinn borgað sínum „tengi-
lið“ 4.500 dollara. Þetta var allt,
sem hann átti á lager, og kynni
að endast í þrjá daga.
Auðmannaunglingarnir höfðu
náð samkomulagi eftir að hafa
verið að pískra saman stundar-
korn.
„Viljið þið kók?“ spurði salinn
stúlkuna. Hún hristi höfuðið, og
strákurinn sagði „downtown",
sem þýddi heróín. Þá var gengið
frá kaupunum og þau færðu sig
út í horn, þar sem þau sneru
bakinu í okkur á meðan þau
voru að bauka við að koma efn-
inu í sig.
Eiturlyfjasalinn fór úr jakk-
anum og tók því næst af sér
gleraugun. Augu hans voru
harðleit, grámóskuð og undar-
lega litvana, einna líkust gleri.
Með hröðum og þaulvönum
handtökum kúffyllti hann dess-
ertskeiðina með samblandi af
heróíni og kókaíni. Þessi blanda
gengur undir nafninu „hrað-
bolti“ (speedball). Hann hrærði
þetta út í dálitlu af dauðhreins-
uðu sáravatni úr apótekinu. „Ég
kæri mig ekki um að fá drep í
lifrina,“ sagði hann. Þá saug
hann vökvann upp í sprautuna.
Orðalaust bretti hann upp
skyrtuermina og heilt net af
dökkum, þrútnum æðum kom í
Ijós, og þar stakk hann spraut-
unni í vinstri handlegg sinn.
Hann gerði þetta vélrænt og af
öryggi eins og keðjureykinga-
maður, sem kveikir sér í nýrri
sígarettu, og gerði heldur ekkert
hlé á talflóði sínu á meðan.
í vímu
„Ég geri mikinn greinarmun á
réttu og röngu,“ sagði hann við
mig. „I mínum augum eru til
tvær manngerðir; sumir eru
ósviknir menn en aðrir eru að-
eins eftirlíkingar af mönnum."
Eiturlyfjaneytendur teljast
vitanlega til hinna síðarnefndu.
Þessi eiturlyfjasali lítur á sjálf-
an sig sem heimspeking: „Því er
þannig varið,“ sagði hann við
mig, „að ég sé hið rétta eðli
manna. Ég get ekki fallizt á
þeirra mat á verðmætum; mér
ofbýður að sjá mannlegar verur
komnar svona langt niður í
sorpið." Hann er þegar búinn að
vera í þessum bransa á Man-
hattan í sjö ár, og umsetningin
hjá honum er um það bil 500.000
dollarar á ári. Viðskipti hans
fara ekki fram á götum úti.
Hann skýrði mér frá því, að
hann væri kominn af gömlum
aðalsættum, og það gæti svo
sem bæði verið satt eða logið.
Hins vegar er það dagsatt, að
hann er að reyna að reka við-
skipti sín með vissum glæsibrag.
Hann skiptir svo til eingöngu
við Evrópubúa og svo við nokkra
mjög vel stæða Ameríkana.
Honum hefur ekki reynzt erfitt
að byggja upp þennan hóp
viðskiptavina.
„Það eru virðulegir betri
borgarar sem eru í þessu, og það
er alls ekki svo langt síðan þessi
breyting varð á; hún gerðist
mjög skyndilega.“
Hvernig stendur á því? Eit-
urlyfjasalinn, sem er 38 ára að
aldri, hefur þetta að segja: „Það
er ekki til nein föst siðferðileg
viðmiðun hjá fólki í nútíma
þjóðfélagi," segir hann við mig,
á meðan hann er að leita sér að
æð í hægri handleggnum.
Hann hefur svo sannarlega
rétt fyrir sér. Það eru raunar
hinir „virðulegu borgarar", sem
eru í þessu. Heróín hefur auðvit-
að alltaf átt sér sitt konungs-
ríki, en á undanförnum áratug-
um hafa þeir þegnar, sem heró-
ínið hefur haft á valdi sínu, ver-
ið að mestu utangarðsfólk, upp-
reisnargjarnir listamenn og
þjóðfélagslegt niðurrifsfólk. En
nú á dögum er það ekki lengur
þannig. Evrópsk þjóðfélög eru
farin að sýna sívaxandi um-
burðarlyndi gagnvart notkun
heróíns. Þessi hugsunarháttur
er nú tekinn að berast til Banda-
ríkjanna. Það hefur verið talað
um mikinn fjölda ástæðna, sem
kunna að hafa leitt til þessa;
sumar þeirra eru álitnar vera af
pólitískum og efnahagslegum
toga spunnar. Núverandi heró-
ínflóð hófst til dæmis við fall
íranskeisara. Fjöldamargir ír-
anir tóku þá að koma auðæfum
sínum úr landi með því að
breyta þeim í eiturlyf. Persar,
sem ekki eru sérlega færir
smyglarar, voru margir teknir
úr „umferð" á síðasta ári, og þá
alveg sérstaklega af brezku
tollgæzlunni. Ný heróínflóð tóku
þá að streyma inn til Bandaríkj-
anna og Evrópu frá Pakistan og
hinu löggæzlulausa Afganistan,
en afganskir skæruliðar vilja
komast yfir beinharða peninga
til vopnakaupa, hvað sem það
kostar, í styrjöld þeirra gegn
Sovétmönnum.
Þekkt fólk í heróín-
fréttunum
Að undanförnu hefur verð á
heróíni verið lágt í Evrópu;
þannig kostar eitt gramm af
heróíni í London 120 dollara, og
það er því ódýrara en kókaín.
Það er ekki einungis að heróínið
kosti í Evrópu aðeins einn þriðja
af því verði, sem það er selt á
götum úti í Bandaríkjunum,
heldur er það líka miklu
sterkara. Svo er annað atriði:
Að komast yfir eiturlyf í Evrópu
er ekki álitið háskalegt fyrir-
tæki. Á krám, vínbörum og í
íbúðum í sumum beztu hverfum
Lundúna, Parísar, Rómaborgar,
Mílanó, Berlínar og Barcelona
er fremur auðvelt að komast
yfir eiturlyf. Það er að vísu álit-
ið dálítið djarft fyrirtæki í Evr-
ópu en ekki hættulegt og á eng-
an hátt sambærilegt við slík við-
skipti til dæmis í vissum neðri
hverfum í austurhluta New
Yörk-borgar.
Afleiðingarnar af þessari
nýju farsótt hafa verið afar víð-
tækar, en ekki jafn augljósar, og
virðast aðeins draga að sér veru-
lega athygli, þegar einhver fræg
nöfn blandast inn í slík mál.
Þannig vakti það til dæmis
mikla athygli í brezku blöðun-
um, þegar sonur Sir Edmunds
Hillarys, sem fyrstur varð til að
klífa Everest-tind, var fangels-
aður í Thailandi fyrir að vera
með eiturlyf í fórum sínum, eða
þegar sonur Sir Johns Rennies,
sem á sínum tíma var yfirmaður
brezku leyniþjónustunnar, var
gripinn fyrir að falsa methad-
one-lyfseðla; þá var dóttir Johns
Cordles, þekkts þingmanns
brezka íhaldsflokksins, kærð
fyrir að vinna sér inn peninga
til eiturlyfjakaupa með því að
stunda vændi, hnupla í búðum
og gerast frilla á launum hjá
saudi-arabískum smáprinsi ein-
um. í lok síðastliðins árs kvart-
aði stúlka, sem er barnabarn
Rotschild-fjölskyldunnar, opin-
berlega yfir því, að nánustu ætt-
ingjar hennar vildu ekki borga
kostnaðinn við eiturlyfja-
afvötnun hennar.
Dauðinn í
kjölfar heróínsins
Það hafa líka orðið mörg
dauðsföll. Sumra er þá getið í
blöðunum, ef nöfn viðkomandi
eru nægilega þekkt eða að-
stæðurnar í kringum dauðs-
föllin hafa þótt undarlegar og
óvenjulegar. Á þriggja mánaða
tímabili dóu til dæmis af of
stórum skammti af heróíni einn
meðlimur spænsku konungsfjöl-
skyldunnar, ein kornung ensk
aðalsmær af beztu ættum, og
systursonur hins látna írans-
keisara, sem dó í ódýrri hótel-
kytru í Madrid.
Er þá raunar nokkur munur á
auðmannabörnum, sem nota
heróín og kókaín, og á forfölln-
um eiturlyfjaneytendum í fá-
tækrahverfum stórborganna, og
svo á þeim, sem eru atvinnu-
lausir og leiðast út í að fara að
þefa af heróíni?
„Já. Heldur vildi ég fást við
eitt hundrað fátæka svarta eit-
urlyfjaneytendur en einn hvítan
eiturlyfjaneytanda úr miðstétt-
arfjölskyldu,“ segir dr. Marie
Nyswander, sem er læknir við
Rockefeller-háskólasjúkrahúsið
í New York. Það má þó alltaf
leita einhvers konar fjárhags-
legra skýringa á heróínneyzlu
meðal atvinnulausra. „Þetta
fólk hefur ekki efni á því að
bregða sér á diskótek," segir
hún, „en einn einasti ódýr smá-
skammtur af heróíni getur gefið
því vængi.“ Hún kvaðst hins
vegar ómögulega geta skilið,
hvaða gildar ástæður vel efnaðir
unglingar með góðar framtíð-
arhorfur gætu yfirleitt fært
fyrir því að fara að ánetjast eit-
urlyfjum. Af hverju velur fólk
þá heróín? Til þess kunna að
liggja sérstakar ástæður. Hash
og marijuana, svokölluð espandi
eiturlyf, voru í fyllsta samræmi
við sjöunda áratug þessarar ald-
ar, en það var tímabil ofgnótta
og vona. Amfetamín og kókaín
reyndust hin tilvöldu eiturefni
fyrir sjálfselskuviðhorf áttunda
áratugarins.
En hlutirnir hafa sannarlega
breytzt; núna er sú tilfinning
helzt fyrir hendi, að við höfum
8