Lesbók Morgunblaðsins - 27.08.1983, Blaðsíða 16

Lesbók Morgunblaðsins - 27.08.1983, Blaðsíða 16
Krossgáta Lesbókar Morgunblaðsins Lausn á síðustu krossgátu aoaK MAf/H Puiti ■fctec- AR M/ Fom ceót- KAC- flt-L ■ ' ■ m tA Ia L h R —*■ L o F T l flf - Kvfl/'. INu F LM- no ú R h> |S I Kí R A I O F : L © £ ÍiSV Bor u K íxe- AR R t r A K p R. b U I N N 1 (k' <i- w»o A r é"u A Ð 1 \ L D A R (lOLDUR TflNé.1 N A u Á DUA- LCá- AR F K R A K « VOA M,MA UKC.lt. í o A JAR0ARI (ERKUR A T STARA f A 6- 6R / VATA e F A R A T A e. ■[ ÍUN/JAN ÍKiKIP A M A N FAC.- M£W/i INA fkuu MKRK 1 fííé* SfARf n e í> A L T A L r.v/o- 6flTfl K. 9. L( M Haat IR 1 mK 5 N A s i R Rons/ Y FÁ£>A K A N NJ LeiFin AOA M ■ e Á T PÁUM T PARMA ri/oA A A R N A fllKA t H o A R 0 H 6 NS D L( á L E C, A FlIKUK NíMfl V A 5 M 6 L FHONC. FL ANA u N VAfíTuR £Ð A TA S r u R ÚK R AVi- L i F t> A Ck A R JKAMM (TÖFl/N Il'at/n roTri K Cl T A N A 1 £> N i N A trAe- L6\vc- ANN Á í. T \ N A £Rf- IÐI Á N AR T A N N A R Q3Ó riL 3 K b P L'l F - f£Rl N V R A ^ 11 — ~l~ i*' tí - ' lími DRNkK- UR. Hurr ÍVÆf>| 1ÁNN| óReiN- \R ■ VATHS- 1 BÓL BFIfA HÁSA pLím MoTtjR hafai ly 1 h' h’ KT”. \ DU&.N- fl»- UR.INN BRÁK DVRlN FLDH HÓTAR talar ELD- JTÆiM HLflÐAR HA tM' AÐaR. 5PRAMTA V/ATNJI ■ V Roms- AH Æ.PIR Þátt Hftós- /NU TflSAR HFlDUR. FRAKÍHJÁ Tlít eins STÓP- AR \J VdD T \) ’i - HlTóiM OHt- eiuK- A t> i S£F A K IMD F K'IÐ- A Ri ÁRIA ÓþOKlC- AR SK. ST. MEINA bDAUN- ISSN kTÁu*- LG0. \J 'l ■£> - KMNJA/- /\sr T\)'l- HLTÓ&I FFtim LFWFI VARRA SAUR D A 6.1 HUG.- ADAN 5KSN- fæk\ L 1 FA Ana FÁLÁT Hltóm £nd- 1 N Ck, 1 . LÆÐUR LG IK- t/íki KA*L- S> y' R. KAUÖ 1 N6MA £ i N - KEWLJl ■ öftT + IBulur F LEVbl' G£T l KoMA TVEIR £ IN5 MflLA MEO ■ hcimiu VÆTLAK FAN6A- M|\Ry< lanöuR Sláni KEVR P£N- 1 NA- AR - Lest V J _ HÚS- DVRA Fyrir einu ári var birt í Bretlandi álitsgjörð vísindastofnunarinnar „Centre for Agriculturan Strat- egy“, en hún starfar í náinni sam- vinnu við Reading-háskóla. í þess- ari álitsgjörð vísindamannanna brezku var alveg sérstök áherzla lögð á þá hættu, sem nú vofir yfir brezkum trjávöruiðnaði. Stofnun- in spáir því, að viðarnotkunin í heiminum muni fram að aldamót- um aukast um hvorki meira né minna en 80%. Þessi feiknarlega aukning muni hafa það í för með sér, að raunvirði trjáviðar muni hækka um 30%. Að því er skóglít- ið land eins og Bretland varðar, kynni viðarnotkunin, sem núna er í kringum 44 milljónir kúbikmetra af trjábolum á ári, að hafa aukizt um 50% fram til næstu aldamóta, og verðið á trjáviði að hafa hækk- að um 90% fram til ársins 2025. Stofnunin gerði það að eindreg- inni kröfu sinni, að Bretar brygð- ust þegar í stað hart við og hæfust handa við að auka stórlega við- armagn þeirra skóga sem fyrir eru á Bretlandseyjum og leggja marg- falt meiri áherzlu á að hraða skóggræðslu víðs vegar um landið. Takmarkið yrði að vera að hafa á komandi fimmtíu árum aukið skóglendi Bretlands um álíka stórt nytjaskóglendi og þegar er fyrir í landinu, en brezkir skógar þekja nú um það bil tvær milljónir hektara, eða tæplega það. Hug- myndin er sem sagt sú, að auka flatarmál skóglendis í landinu um 100% á hálfri öld. Vísindamenn- irnir í Reading álíta þetta verk- efni höfuðnauðsyn af þjóðhagsleg- um ástæðum. Skógrækt verður sennilega mjög arðvænleg fjárfesting Ef í reynd kæmi til þessa mikla skorts á trjáviði um allan heim, sem spáð er, og þeirra miklu verð- hækkana sem þeirri þróun yrði samfara, þá myndi það vitanlega hafa geysileg áhrif á öll viðhorf manna til skógræktar. Það yrði þá mjög arðvænlegt að græða upp skóg á landi, sem fram til þessa hefur verið nýtt til landbúnaðar- framleiðslu. Hingað til hefur brezka skógræktin til dæmis ekki viljað taka þau landsvæði undir skógrækt, sem töldust góð beiti- lönd fyrir sauðfé. Þessi viðhorf kunna að breytast. Að vísu ber þess að gæta, hve tíminn er mikilvægur þáttur í sambandi við ræktun nytjaskóga og með tilliti til arðsemi slíkrar fjárfestingar. Það tekur 30 ár, 50 ár eða meira þar til skógartré hafa náð þim vexti, að arðvænlegt sé að hefja skógarhögg til að fá nytjavið úr plöntuðu skóglendi. Þetta er langur tími að bíða eftir arði mikillar fjárfestingar, ef menn vilja ekki nýta skóginn ein- göngu í girðingarstaura og smá- sprek. Stjórnmálamönnum hættir oft til að hugsa aðeins eitt eða í hæsta lagi tvö kjörtímabil fram í tím- ann. Það kostar þá mikla áreynslu að sjá svo langt fram, að þeir skilji í reynd þá nauðsyn að ryðja úr vegi alls konar hindrunum og leggi fram nægilega fjármuni úr sameiginlegum sjóði þjóðarinnar til þess að greiða fyrir uppgræðslu skóga i landinu — verkefni, sem svo marga áratugi tekur, þar til það fer að skila sýnilegum árangri og drjúgum arði. Svipuó viðhorf Breta og Islendinga til skógræktar Ekki eru samt allir Bretar á einu máli um ágæti þeirrar við- leitni Skógræktar ríkisins að um- breyta stórum spildum lands til sveita og uppi á heiðum með skóggræðslu til þess að gera þessi svæði aðgengilegri, skjólbetri og fegurri til útivistar og heilsubótar fyrír íbúa borga og bæja. Otaldir unnendur berangurs-landslags hafa rokið upp til handa og fóta til þess að láta í ljós vanþóknun sína á því, að náttúrufari og gróður- lendi brezku heiðanna verði gjör- breytt með tilkomu skógarins; sumar dýrategundir hrekist burt af heiðarlöndunum og margar plöntutegundir deyi út með öllu í skugga skógarins. Þá hefur þetta fólk einnig megnustu andstyggð á hinum löngu, reglubundnu, beinu línum, sem uppvaxandi barrtrjám er plantað eftir, þar sem kerfis- bundin uppgræðsla skógar fer fram. Brezkir skógfræðingar halda því hins vegar fram sem svari við þessari gagnrýni, að ann- að plöntu- og dýralíf taki að dafna í þessu uppvaxandi skóglendi og verði brátt margfalt fjölskrúðugra en á hreggbörðum berangri gróð- urlítilla heiða og mólendis. Þá hefur sú stefna í skógrækt- armálum, sem ætlað er að skapa stóraukin og stórbætt útivistars- væði fyrir landsmenn, tekið þeim breytingum á síðari árum, að trjám er ekki lengur plantað í leiðigjarnar, þráðbeinar raðir eins og tíðkast við plöntun hreinrækt- aðra nytjaskóga, heldur er trján- um plantað óreglulega og reynt að koma þeim sem eðlilegast fyrir í náttúrunni, blanda saman ólíkum tegundum, mynda heppileg rjóður og svo aftur þéttari þyrpingar trjáa, þannig að hinn fullvaxni skógur verði síðar nær óþekkjan- legur frá villtum náttúruskógi. Brezkir skógræktarmenn gæta þess við uppgræðslu skógar til úti- vistar fyrir borgarbúa að planta trjánum þannig, að hentugir göngustígar myndist um skóg- lendið, svo fólk geti farið í langar gönguferðir sér til heilsubótar um skóginn þveran og endilangan; þá skilja þeir eftir óplantaða heppi- lega áningarstaði í skóginum, út- búnum með grillhlóðum hér og þar, leggja stutta vegarspotta frá þjóðveginum inn i skóginn og gera þar rúmgóð bilastæði. Fyrirmynd- ina að slíkum útivistarskógum sækja Bretar til Hollendinga og Þjóðverja, sem þegar hafa gert feiknarlegt átak á þessu sviði fyrir þéttbýlisbúa í sínum löndum. Slík útivistarsvæði eru kölluð „stadt- forst" eða „borgarskógur" í Hol- landi og Þýzkalandi og þykja nú orðið alveg ómissandi félags- legar hagsbætur fyrir borgarbúa. Uppgræðsla skóga er langtíma verkefni Oft á tíðum reynist landið næst borgunum þó of verðmikið til þess að fært þyki að taka það undir ræktun útivistarskóga fyrir borg- arbúa. Sé jarðvegurinn í frjósam- ara lagi, er slíkt land þá fremur nýtt til einhvers konar landbúnað- ar, en sé um sendið eða grýtt land að ræða, er eins víst, að það fari undir ný iðnaðarhverfi borganna. Það er fremur sjaldgæft að finna fyrir léttan sendinn jarðveg I næsta nágrenni brezkra borga, og ástæðan er hið mjög svo raka loftslag á Bretlandseyjum. Al- gengast er, að jarðvegurinn sé þungur og leirkenndur. IBretlandi er verulega magran jarðveg helzt að finna á hinum víðlendu og af- skekktu landsvæðum Norður-Eng- lands, I Skotlandi og í Wales, þar sem mest er stunduð sauðfjárrækt og heldur fátt er um stærri bæi eða borgir. Það er vitað mál, að uppgræðsla skóga í landi, sem orðið er afar fátækt af skóglendi og nær alveg skóglaust að miklum hluta, tekur langan tíma og krefst mikillar þolinmæði. Hið sama má raunar einnig segja um afstöðu ibúanna til skógarins í landi eins og Bret- landi. Það tekur langan tíma fyrir menn að venjast víðlendum skóg- um, þegar þeir hafa alizt upp á opnum, skóglausum landsvæðum; það tekur slíkt fólk sérstaklega langan tíma að venjast barrskóg- um og að læra að meta þá töfra og einkennandi andrúmsloft, sem þeim fylgir. Heiðalandslag og um- hverfið í víðlendum þjóðgörðum býr alveg vafalaust yfir sínum miklu töfrum líka, en hitt er svo annað mál, að uppgræðsla skóga, hvort sem nú er um Bretland eða hið uppblásna eyðimerkurlandslag íslands að ræða, mun enn um langt skeið ná til svo örlítilla hluta landsins, að um teljandi breytingar á heildarsvip lands- lagsins verður alls ekki að ræða. Á fyrstu áratugum skipulegrar skógræktar geta aðeins komið til stakir uppgræddir skógarflákar á víð og dreif í landslaginu, en skógvana lönd eiga ennþá óra- langt í að ná þeim hlutföllum skógar í gróðurríkinu, sem flest lönd á meginlandi Evrópu ráða yfir. „Hver hefur þá skapað þig, ó, þúfríði skógur, svo hátt í hlíðum uppi?“ Það mun víst enn líða langur tími, þar til ensk eða íslenzk skáld taka að yrkja um sína heimahaga eitthvað áþekkt þessari hrifn- ingarfullu spurningu þýzka skáldsins. „Kemst, þótt hægt fari“, gætu verið einkunnarorð þess mikla átaks, sem þarf til uppgræðslu skrúðgrænna skóga í skóglausu landi. Útgcrandi: III. Árvakur, Kcykjavík Framkv.stj.: Haraldur Svcinsson Ritetjórar: Matthias Johanncsscn Styrmir Cunnarsson Ritstj.fltr.: Gísli Sigurðsson Auglýsingar: Baldvin Jónsson RiLstjórn: Aðalstræti 6. Sími 10100

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.