Lesbók Morgunblaðsins - 27.08.1983, Blaðsíða 16
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
aoaK MAf/H Puiti ■fctec- AR M/ Fom ceót- KAC- flt-L ■ ' ■ m
tA Ia L h R —*■ L o F T l flf - Kvfl/'. INu F
LM- no ú R h> |S I Kí R A I O F : L © £ ÍiSV Bor u K
íxe- AR R t r A K p R. b U I N N 1
(k' <i- w»o A r é"u A Ð 1 \ L D A R (lOLDUR TflNé.1 N A u Á
DUA- LCá- AR F K R A K « VOA M,MA UKC.lt. í o A JAR0ARI (ERKUR A T STARA f A 6-
6R / VATA e F A R A T A e. ■[ ÍUN/JAN ÍKiKIP A M A N FAC.- M£W/i INA
fkuu MKRK 1 fííé* SfARf n e í> A L T A L r.v/o- 6flTfl K. 9. L( M
Haat IR 1 mK 5 N A s i R Rons/ Y FÁ£>A K A N NJ LeiFin AOA M ■ e Á
T PÁUM T PARMA ri/oA A A R N A fllKA t H o A R
0 H 6 NS D L( á L E C, A FlIKUK NíMfl V A
5 M 6 L FHONC. FL ANA u N VAfíTuR £Ð A TA S r u R ÚK R
AVi- L i F t> A Ck A R JKAMM (TÖFl/N Il'at/n roTri K Cl T A N A
1 £> N i N A trAe- L6\vc- ANN Á í. T \ N A £Rf- IÐI Á N
AR T A N N A R Q3Ó riL 3 K b P L'l F - f£Rl N V R A
^ 11 — ~l~ i*' tí - ' lími DRNkK- UR. Hurr ÍVÆf>| 1ÁNN| óReiN- \R ■ VATHS- 1 BÓL BFIfA HÁSA pLím MoTtjR hafai ly
1
h' h’ KT”. \ DU&.N- fl»- UR.INN BRÁK DVRlN
FLDH HÓTAR talar
ELD- JTÆiM HLflÐAR
HA tM' AÐaR. 5PRAMTA V/ATNJI ■ V Roms- AH
Æ.PIR Þátt
Hftós- /NU TflSAR HFlDUR. FRAKÍHJÁ Tlít
eins STÓP- AR \J VdD T \) ’i - HlTóiM OHt- eiuK- A t> i S£F A
K IMD F K'IÐ- A Ri
ÁRIA ÓþOKlC- AR SK. ST. MEINA bDAUN- ISSN
kTÁu*- LG0. \J 'l ■£> - KMNJA/- /\sr
T\)'l- HLTÓ&I FFtim LFWFI VARRA SAUR
D A 6.1 HUG.- ADAN 5KSN- fæk\
L 1 FA Ana
FÁLÁT Hltóm
£nd- 1 N Ck, 1 . LÆÐUR LG IK- t/íki KA*L- S> y' R. KAUÖ
1 N6MA
£ i N - KEWLJl ■ öftT + IBulur F LEVbl' G£T l
KoMA TVEIR £ IN5
MflLA MEO ■ hcimiu VÆTLAK FAN6A- M|\Ry< lanöuR Sláni KEVR
P£N- 1 NA- AR - Lest
V J _ HÚS- DVRA
Fyrir einu ári var birt í Bretlandi
álitsgjörð vísindastofnunarinnar
„Centre for Agriculturan Strat-
egy“, en hún starfar í náinni sam-
vinnu við Reading-háskóla. í þess-
ari álitsgjörð vísindamannanna
brezku var alveg sérstök áherzla
lögð á þá hættu, sem nú vofir yfir
brezkum trjávöruiðnaði. Stofnun-
in spáir því, að viðarnotkunin í
heiminum muni fram að aldamót-
um aukast um hvorki meira né
minna en 80%. Þessi feiknarlega
aukning muni hafa það í för með
sér, að raunvirði trjáviðar muni
hækka um 30%. Að því er skóglít-
ið land eins og Bretland varðar,
kynni viðarnotkunin, sem núna er
í kringum 44 milljónir kúbikmetra
af trjábolum á ári, að hafa aukizt
um 50% fram til næstu aldamóta,
og verðið á trjáviði að hafa hækk-
að um 90% fram til ársins 2025.
Stofnunin gerði það að eindreg-
inni kröfu sinni, að Bretar brygð-
ust þegar í stað hart við og hæfust
handa við að auka stórlega við-
armagn þeirra skóga sem fyrir eru
á Bretlandseyjum og leggja marg-
falt meiri áherzlu á að hraða
skóggræðslu víðs vegar um landið.
Takmarkið yrði að vera að hafa á
komandi fimmtíu árum aukið
skóglendi Bretlands um álíka
stórt nytjaskóglendi og þegar er
fyrir í landinu, en brezkir skógar
þekja nú um það bil tvær milljónir
hektara, eða tæplega það. Hug-
myndin er sem sagt sú, að auka
flatarmál skóglendis í landinu um
100% á hálfri öld. Vísindamenn-
irnir í Reading álíta þetta verk-
efni höfuðnauðsyn af þjóðhagsleg-
um ástæðum.
Skógrækt verður
sennilega mjög
arðvænleg fjárfesting
Ef í reynd kæmi til þessa mikla
skorts á trjáviði um allan heim,
sem spáð er, og þeirra miklu verð-
hækkana sem þeirri þróun yrði
samfara, þá myndi það vitanlega
hafa geysileg áhrif á öll viðhorf
manna til skógræktar. Það yrði þá
mjög arðvænlegt að græða upp
skóg á landi, sem fram til þessa
hefur verið nýtt til landbúnaðar-
framleiðslu. Hingað til hefur
brezka skógræktin til dæmis ekki
viljað taka þau landsvæði undir
skógrækt, sem töldust góð beiti-
lönd fyrir sauðfé. Þessi viðhorf
kunna að breytast.
Að vísu ber þess að gæta, hve
tíminn er mikilvægur þáttur í
sambandi við ræktun nytjaskóga
og með tilliti til arðsemi slíkrar
fjárfestingar. Það tekur 30 ár, 50
ár eða meira þar til skógartré
hafa náð þim vexti, að arðvænlegt
sé að hefja skógarhögg til að fá
nytjavið úr plöntuðu skóglendi.
Þetta er langur tími að bíða eftir
arði mikillar fjárfestingar, ef
menn vilja ekki nýta skóginn ein-
göngu í girðingarstaura og smá-
sprek.
Stjórnmálamönnum hættir oft
til að hugsa aðeins eitt eða í hæsta
lagi tvö kjörtímabil fram í tím-
ann. Það kostar þá mikla áreynslu
að sjá svo langt fram, að þeir
skilji í reynd þá nauðsyn að ryðja
úr vegi alls konar hindrunum og
leggi fram nægilega fjármuni úr
sameiginlegum sjóði þjóðarinnar
til þess að greiða fyrir uppgræðslu
skóga i landinu — verkefni, sem
svo marga áratugi tekur, þar til
það fer að skila sýnilegum árangri
og drjúgum arði.
Svipuó viðhorf Breta
og Islendinga
til skógræktar
Ekki eru samt allir Bretar á
einu máli um ágæti þeirrar við-
leitni Skógræktar ríkisins að um-
breyta stórum spildum lands til
sveita og uppi á heiðum með
skóggræðslu til þess að gera þessi
svæði aðgengilegri, skjólbetri og
fegurri til útivistar og heilsubótar
fyrír íbúa borga og bæja. Otaldir
unnendur berangurs-landslags
hafa rokið upp til handa og fóta til
þess að láta í ljós vanþóknun sína
á því, að náttúrufari og gróður-
lendi brezku heiðanna verði gjör-
breytt með tilkomu skógarins;
sumar dýrategundir hrekist burt
af heiðarlöndunum og margar
plöntutegundir deyi út með öllu í
skugga skógarins. Þá hefur þetta
fólk einnig megnustu andstyggð á
hinum löngu, reglubundnu, beinu
línum, sem uppvaxandi barrtrjám
er plantað eftir, þar sem kerfis-
bundin uppgræðsla skógar fer
fram. Brezkir skógfræðingar
halda því hins vegar fram sem
svari við þessari gagnrýni, að ann-
að plöntu- og dýralíf taki að dafna
í þessu uppvaxandi skóglendi og
verði brátt margfalt fjölskrúðugra
en á hreggbörðum berangri gróð-
urlítilla heiða og mólendis.
Þá hefur sú stefna í skógrækt-
armálum, sem ætlað er að skapa
stóraukin og stórbætt útivistars-
væði fyrir landsmenn, tekið þeim
breytingum á síðari árum, að
trjám er ekki lengur plantað í
leiðigjarnar, þráðbeinar raðir eins
og tíðkast við plöntun hreinrækt-
aðra nytjaskóga, heldur er trján-
um plantað óreglulega og reynt að
koma þeim sem eðlilegast fyrir í
náttúrunni, blanda saman ólíkum
tegundum, mynda heppileg rjóður
og svo aftur þéttari þyrpingar
trjáa, þannig að hinn fullvaxni
skógur verði síðar nær óþekkjan-
legur frá villtum náttúruskógi.
Brezkir skógræktarmenn gæta
þess við uppgræðslu skógar til úti-
vistar fyrir borgarbúa að planta
trjánum þannig, að hentugir
göngustígar myndist um skóg-
lendið, svo fólk geti farið í langar
gönguferðir sér til heilsubótar um
skóginn þveran og endilangan; þá
skilja þeir eftir óplantaða heppi-
lega áningarstaði í skóginum, út-
búnum með grillhlóðum hér og
þar, leggja stutta vegarspotta frá
þjóðveginum inn i skóginn og gera
þar rúmgóð bilastæði. Fyrirmynd-
ina að slíkum útivistarskógum
sækja Bretar til Hollendinga og
Þjóðverja, sem þegar hafa gert
feiknarlegt átak á þessu sviði fyrir
þéttbýlisbúa í sínum löndum. Slík
útivistarsvæði eru kölluð „stadt-
forst" eða „borgarskógur" í Hol-
landi og Þýzkalandi og þykja
nú orðið alveg ómissandi félags-
legar hagsbætur fyrir borgarbúa.
Uppgræðsla skóga er
langtíma verkefni
Oft á tíðum reynist landið næst
borgunum þó of verðmikið til þess
að fært þyki að taka það undir
ræktun útivistarskóga fyrir borg-
arbúa. Sé jarðvegurinn í frjósam-
ara lagi, er slíkt land þá fremur
nýtt til einhvers konar landbúnað-
ar, en sé um sendið eða grýtt land
að ræða, er eins víst, að það fari
undir ný iðnaðarhverfi borganna.
Það er fremur sjaldgæft að finna
fyrir léttan sendinn jarðveg I
næsta nágrenni brezkra borga, og
ástæðan er hið mjög svo raka
loftslag á Bretlandseyjum. Al-
gengast er, að jarðvegurinn sé
þungur og leirkenndur. IBretlandi
er verulega magran jarðveg helzt
að finna á hinum víðlendu og af-
skekktu landsvæðum Norður-Eng-
lands, I Skotlandi og í Wales, þar
sem mest er stunduð sauðfjárrækt
og heldur fátt er um stærri bæi
eða borgir.
Það er vitað mál, að uppgræðsla
skóga í landi, sem orðið er afar
fátækt af skóglendi og nær alveg
skóglaust að miklum hluta, tekur
langan tíma og krefst mikillar
þolinmæði. Hið sama má raunar
einnig segja um afstöðu ibúanna
til skógarins í landi eins og Bret-
landi. Það tekur langan tíma fyrir
menn að venjast víðlendum skóg-
um, þegar þeir hafa alizt upp á
opnum, skóglausum landsvæðum;
það tekur slíkt fólk sérstaklega
langan tíma að venjast barrskóg-
um og að læra að meta þá töfra og
einkennandi andrúmsloft, sem
þeim fylgir. Heiðalandslag og um-
hverfið í víðlendum þjóðgörðum
býr alveg vafalaust yfir sínum
miklu töfrum líka, en hitt er svo
annað mál, að uppgræðsla skóga,
hvort sem nú er um Bretland eða
hið uppblásna eyðimerkurlandslag
íslands að ræða, mun enn um
langt skeið ná til svo örlítilla
hluta landsins, að um teljandi
breytingar á heildarsvip lands-
lagsins verður alls ekki að ræða. Á
fyrstu áratugum skipulegrar
skógræktar geta aðeins komið til
stakir uppgræddir skógarflákar á
víð og dreif í landslaginu, en
skógvana lönd eiga ennþá óra-
langt í að ná þeim hlutföllum
skógar í gróðurríkinu, sem flest
lönd á meginlandi Evrópu ráða
yfir.
„Hver hefur þá skapað þig,
ó, þúfríði skógur,
svo hátt í hlíðum uppi?“
Það mun víst enn líða langur
tími, þar til ensk eða íslenzk skáld
taka að yrkja um sína heimahaga
eitthvað áþekkt þessari hrifn-
ingarfullu spurningu þýzka
skáldsins.
„Kemst, þótt hægt fari“, gætu
verið einkunnarorð þess mikla
átaks, sem þarf til uppgræðslu
skrúðgrænna skóga í skóglausu
landi.
Útgcrandi: III. Árvakur, Kcykjavík
Framkv.stj.: Haraldur Svcinsson
Ritetjórar: Matthias Johanncsscn
Styrmir Cunnarsson
Ritstj.fltr.: Gísli Sigurðsson
Auglýsingar: Baldvin Jónsson
RiLstjórn: Aðalstræti 6. Sími 10100