Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1983, Blaðsíða 12

GLÆPSAMLEG DÁLEIÐSLA Eftir Ævar R. Kvaran
Dávaldurinn
dæmdur að lokum
Sálfræðingarnir og geðlæknarn-
ir héldu áfram næturfundum sín-
um. Var Hardrup geðveikur? Var
hann brúða í höndum leikins dá-
valds? Ekki bar þessum sérfræð-
ingum saman um það, sýndist sitt
hverjum, og enginn frambæri-
legur vitnisburður varð af sam-
anburði þeirra dreginn.
Sú var skoðun sérfræðingsins
dr. Schmids, að Pelle væri andlega
heilbrigður. Prófanir hefðu sýnt,
að morðinginn hefði tilhneigingu
til að ýkja, og að hann virtist
ofstækisfullur á sviðum trúmála
og stjórnmála. Auk þess virtist
hann búa yfir þroskuðu og auðugu
ímyndunarafli. En þegar allls
væri gætt, væri hann andlega
heill. Og þessi sérfræðingur lauk
máli sínu með því að láta í ljós þá
skoðun, að Hardrup hefði ekki til
að bera eðliseinkenni svikara.
Lygarar og svikarar reyna að gera
sögur sínar sennilegar, en Pelle
trúir því sem hann segir.
En Christensen lögregluforingi
og geðlæknir lögreglunnar voru
hins vegar þeirrar skoðunar, að
Pelle væri undir stöðugum dá-
leiðsluáhrifum, þótt ekki virtist
hægt að færa fullar sönnur á þá
tilgátu. Þeir biðu þess því með
óþreyju að eitthvað nýtt kæmi
fram í málinu, sem úrslitum réði.
En tíminn var þeim andvígur, því
óðum leið að því, að málið yrði að
taka fyrir rétt.
Þrír rithandarsérfræðingar
gáfu skýrslu um rithönd Pelle, og
bar þeim öllum saman um það, að
þar kæmu hvergi fram nein and-
leg sjúkdómseinkenni.
Að lokum var gripið til hinzta
ráðsins, að beita svonefndu sann-
leiksserumi, sem sprautað væri í
fangann, sem fúslega gaf til þess
samþykki sitt. Annars var Pelle
góður fangi, rólegur, skapgóður og
samvinnuþýður. En þessi síðasta
tilraun leiddi ekki í ljós neinar
sannreyndir, sem ekki voru áður
kunnar.
Bankarán í Hvidovre
En nú var það einmitt, þegar
allar leiðir virtust lokaðar til frek-
ari nýrra viðhorfa í málinu, að nýr
kafli hófst í því. Gerðist það með
því, að lögreglustjórinn í Hvid-
ovre, smábæ fyrir sunnan Kaup-
mannahöfn, hringdi til þess að
skýra frá því, að bankarán, sem
framið hafði verið sjö mánuðum
áður í Hvidovre, hefði verið fram-
kvæmt á sama hátt og eftir sama
fyrirkomulagi og ránstilraunin í
Landmands-bankanum. En í
Hvidovre hafði ránið hins vegar
tekizt og ræninginn komist á brott
með 240.000,00 danskar krónur.
Ræninginn hafði notað skjala-
tösku, var örvhentur, hleypti
fyrsta skotinu af uppí loftið, skip-
aði starfsfólkinu að leggjast á
gólfið og hjólaði leiðar sinnar með
peningana á svörtu reiðhjóli.
Nú var hópur vitna frá Hvid-
ovre-bankanum fenginn til að
reyna að bera kennsl á Pelle
Hardrup í röð manna á svipuðum
aldri. Og það skipti engum togum;
öll vitnin báru þegar, að Pelle væri
maðurinn, sem hefði rænt litla
bankann.
Þegar Pelle varð að horfast í
12
augu við þessa ákæru, varð hann
áhyggjufullur og vandræðalegur.
Hann sagði: „Góði engillinn minn
fékk mig til að ræna Landmands-
bankann í Kaupmannahöfn. Ég
get ekki munað hvað ég gerði í
hinum bankanum í fyrra. Eg var
þar, en ég man ekki neitt um það.
Góði engillinn minn sagði mér að
gleyma því, og ég hef gleymt því.
Góði engillinn minn segir mér
alltaf hvenær ég geti munað
eitthvað og hvenær ég eigi ekki að
gera það.“
Geðlækninum þótti þessi yfir-
lýsing nægja til þess að staðfesta
grun sinn um það, að athöfnum
Pelle væri stjórnað með eftirsefj-
unum. En þótt hann þættist nú
vita hver „góði engillinn" væri,
varð það enn ekki sannað, þannig
að það stæðist fyrir rétti.
Læknirinn yfirheyrði nú konu
Pelle, frú Hardrup, að nýju. Hún
hafði hingað til að vísu verið sam-
vinnuþýð, en ekki virzt búa yfir
neinum upplýsingum, sem að
gagni kæmi. Þá hafði það ekki
gert yfirheyrslurnar yfir henni
auðveldari, að hún brást jafnan í
grát, þegar hún var spurð ein-
hvers. Viðkvæðið var jafnan, þeg-
ar hún greip til vasaklútsins: „Eg
er þegar búin að segja ykkur allt
sem ég veit.“
En að þessu sinni svaraði lækn-
irinn: „Ég held að þér hafið ekki
gert það. Ég held að þér séuð
hræddar. Ef það er rétt, þá get ég
tryggt yður fullkomna lögreglu-
vernd. Segið þér nú eins og er ...
eruð þér hræddar við Nielsen?"
Nielsen hefur
dularfullt vald
Frú Hardrup, sem var lagleg,
fölleit kona, varð jafnvel enn föl-
ari. „Já,“ sagði hún og laut höfði.
„Já, Björn hefur eyðilagt hjóna-
band okkar. Pelle hefur alltaf ver-
ið góður eiginmaður, en Nielsen
hefur eitthvert dularfullt vald yfir
manninum mínum, eins og hann
hafi slegið hann töfrum. Ég elska
Pelle og bað hann að leita sálfræð-
ings, en Nielsen sagði honum að
gera það ekki, og að venju fór
Pelle að skipun hans.
Þegar ég gat ekki haldið þetta
út lengur, sagði ég manninum
mínum, að hann yrði að velja milli
mín og Björns. Og þegar Pelle
reyndi að losna úr viðjunum varð
Björn óður af reiði. Hann kom
heim til okkar, reif utanaf mér
fötin og lamdi mig með beltinu
sínu, þangað til ég missti meðvit-
und. Þetta gerðist fyrir framan
manninn minn, sem sat og horfði
á þetta, eins og hann væri lamað-
ur.
Þegar ég seinna náði meðvitund,
vildi ég kæra þetta fyrir lögregl-
unni, en Pelle lagði blátt bann við
því. Hann sagðist skulda Birni
stóra fjárupphæð, og Björn myndi
láta setja sig í fangelsi, ef ég gerði
þetta. Pelle er ekkert annað en leir
í höndum leirkerasmiðsins."
Þegar konan hafði lokið frásögn
sinni, tjáði lögreglan henni, að
þetta væri fyrsta verulega hjálpin,
sem þeim hefði borizt. Hún var nú
spurð, hvort hún gæti munað
nokkur önnur atvik, sem máli
skiptu. Ef til vill tækist henni að
bjarga manninum sínum frá lífs-
tíðarfangelsi.
Frú Bente Hardrup brosti dap-
urlega. „Það hefur gerzt svo margt
hryllilegt, að ég veit varla á
hverju ég á að byrja. Ég hefði átt
að segja ykkur þetta fyrir löngu,
en eins og þið segið, ég var hrædd,
ekki einungis um sjálfa mig, held-
ur Pelle. Eg skil ekki valdið sem
Nielsen hefur og ég veit ekki hve
langt það getur náð — ef til vill
alla leið inní klefa Pelle til þess að
kyrkja hann þar.
En nú er ég reiðubúin að létta á
hjarta mínu. Eitt kvöldið kom
Björn til dæmis inn og settist í
stólinn þarna. Hann starði á Pelle
með djöfullegu glotti. Svo hætti
hann að brosa. Hann hélt Pelle
föngnum með grimmdarlegu, star-
andi augnaráði, eins og kobra-
slanga, sem er að dáleiða fugl.
Hann krosslagði handleggina, svo
þeir mynduðu X. — Þá fór maður-
inn minn að þessum eldhússtóli,
setti þumlana á stólbríkurnar og
reis hægt upp, þangað til hann
stóð á þumlunum. Augu hans
ranghvolfdust þannig, að það sá
bara í hvítuna. Nielsen var mjög
skemmt við þetta þrekvirki.
„Sjáðu Bente," sagði hann fliss-
andi „hvað þú átt duglegan eig-
inmann. Taktu nú vel eftir. Þetta
eru vísindi. Ég og hann Pelle þinn
erum að bjóða þyngdarlögmálinu
byrginn!"
Þú munt alltaf
hlýða mér
Ég var skelfingu lostin. Ef Pelle
hefði dottið, hefði hann orðið fyrir
stórmeiðslum, ef til vill háls-
brotnað. Ég kallaði til hans, en
það hafði engin áhrif. Nielsen
skipaði mér þá að hætta að tala og
horfa í augu hans. Ég gat ekki^
staðizt það. Ég varð að hlýða. Ég
gat ekki komið upp orði. Líkami
minn varð þungur og ég gat ekki
lyft höndunum. Ég varð örmagna,
og þessi hryllilega sýn fyrir fram-
an mig virtist vera í milljón mílna
fjarlægð, í öðrum heimi — í víti.
Svo varð Nielsen þreyttur á
þessum leik. „Þessi bölvaður fá-
bjáni," heyrði ég hann segja. „Ég
var næstum búinn að gleyma hon-
um ... þrælsaumingjanum mín-
um ... mundu það nú Pelle, þú
munt alltaf hlýða mér þegar ég
sýni þér X-merkið. Nú máttu
vakna og þér mun líða ágætlega.
Vaknaðu Pelle!"
Hér tók læknirinn fram í frá-
sögn hennar. Hann sagði: „Menn
hafa borið kennsl á manninn yðar
í sambandi við bankarán í Hvid-
ovre. Getið þér upplýst okkur um
nokkuð í því sambandi?"
Bente Hardrup kinkaði kolli.
„Það er eins gott að ég leysi frá
skjóðunni. Ég er viss um að Pelle
var ræninginn, þó hann hafi aldrei
viðurkennt það fyrir mér. Það var
einmitt um það leyti sem hann
breyttist svo mikið. Hann lét
stuttklippa hár sitt, og ég sá ný
sólgleraugu í frakkavasanum
hans. Auk þess hafði hann óvenju-
mikia peninga, sem hann gat ekki
gert grein fyrir. Þegar fréttirnar
af þiessu komu í útvarpinu, þá
slökkti hann á því bálvondur, og
þegar ég spurði hann um það,
hvers vegna hann gerði það, þá
missti hann svoleiðis stjórn á
skapi sínu, að ég hafði aldrei séð
annað eins. Og það var reyndar
fleira sem gerðist daginn fyrir
ránið. Þegar ég kom heim úr vinn-
unni voru sígarettustubbar í ösku-
bökkunum, sömu tegundar og
Nielsen reykir. Ránsdaginn var
mér sendur reikningur frá mat-
vörubúðinni fyrir gini og papriku.
Pelle hvorki reykir né drekkur, og
ég var því viss um, að Nielsen var
hér að verki og átti einhvern mik-
inn þátt í glæpnum sem Pelle
framdi."
Það sem eftir var þessarar yfir-
heyrslu kom fátt nýtt fram, en
læknirinn yfirgaf íbúð frú Hard-
rup allánægður. Brotin í þessari
ráðgátu voru farin að skapa mynd,
en sú mynd var ófögur.
Næst fór læknirinn til íbúðar
Nielsens, þar sem eigandinn lét
fara vel um sig í hinni vistlegu
dagstofu. Vissulega sagðist hann
drekka gin og papriku, eins og
fjöldi annarra manna. Og vitan-
lega heimsækti hann oft vin sin
Pelle, vesalinginn. Það gæti svo
sem vel verið, að hann hafði verið
þar daginn fyrir ránið, en það
væri svo langt síðan, að ómögulegt
væri fyrir sig að muna hvaða dag
það hefði verið.
Lækninum, sem vandlega virti
Nielsen fyrir sér, var efst í huga
háll áll og hættulegur, með
stingandi litlu augun, sem negldu
fólk við sæti sitt.
Þegar læknirinn sneri aftur til
höfuðstöðvanna, var Christensen