Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1983, Blaðsíða 15

Brandur Kolbeinsson var með 600 manna lið á móti 500 manna liöi Þórðar og fundur þeirra varð þar
sem heitir Haugsnes í Skagafirði. Þrátt fyrir liðsmuninn tapaði Brandur orrustunni og sjálfur týndi
hann lífinu. Þórður var hætt kominn, þegar gerð var svo hörð hríð að honum, að hann féll við. En þá
komu menn foringjans honum til hjálpar.
Þegar bardaganum lauk, lágu meira en 100 menn í valnum.
banahögg. Broddi Þorleifsson,
Ásbjörn Illugason, Einar lang-
ur, Gegnir Illugason, Jón kjappi,
Karf-Helgasynir þrír, Koll-
sveinn, Þorvaldur, Bergþór,
gengu allir fram rösklega og
mikil sveit með þeim. Gengu
þeir svo fram fyrir Brand, að
honum var við engu hætt, með-
an þeir voru allir heilir og eigi
sundurskila. Á móti kom Þórður
og fylgdarmannasveit hans, og
mikil sveit önnur. Varð þá að
nýju hið harðasta él. Þá varð
Gegnir fráskila sínum félögum.
Sóttu hann þá þrír eða fjórir en
hann varðist vel og drengilega.
Varð hann móður mjög er hann
hafði brynju þunga, og féll hann
fyrir þeim, en þeir flettu upp um
hann brynjunni og drápu hann
svo. Hjalti hét maður og var
kallaður járnauga. Hann var
vasklegur maður og féll hár
bleikt á herðarnar undan stál-
húfunni. Það ætluðu norðan-
menn vera Pál Kolbeinsson og
sóttu að honum þrír menn en
sagði, að engi einhleypingur eða
leysingi skyldi þeim síður hlífa
en hann. Þeir sóttu hann lengi
áður hann félli. Hann hafði á
þriðja tug sára og lét hann með
miklum drengskap líf sitt. Jón
Skíðason lét sem hann sæi eng-
an mann annan en Þórð og sótti
hann í ákafa. Svo sagði Þórður
síðar, er um var talað, ef slíkir
hefðu verið þrír kapparnir, að
hann hefði aldrei sól séð. Sótt-
ust þá allir í ákafa, þeir sem við
héldust með Brandi.
Brandur tekinn
og veginn
Og er löng hríð hafði svo
gengið, þá riðlaðist sveitin
Brands, og urðu þá manndrápin.
Hrani Konráðsson færði stein
mikinn að Jóni Skíðasyni og
kom á bringuna og gengu inn
bringspelin og varð það hans
bani. Jón varðist þó nokkra
stund síðan, en hann hafði nær
engin önnur sár, og lét hann þar
líf sitt með miklum drengskap
og hreysti ágætrar karl-
mennsku.
Brandur komst á hest en var
tekinn milli Grunda (Syðstu-
Grundar og Miðgrundar, bæja
niður af skriðunni). Kolbeinn
grön tók hann og færði hann
uppá grundina, þar sem nú
stendur krossinn.
Kolbeinn fann Þórð og sagði
að Brandur var handtekinn.
Þórður mælti: „Hví drepið þér
hann eigi?“
Þórður sat þá uppi á grund-
inni. Var þá lokið mjög bardag-
anum.
Kolbeinn mælti: „Ég vissi
ekki, nema þú vildir til ganga.“
Þá stóð Þórður upp.
Þá mælti Hrafn Oddsson:
„Gangið eigi til, Þórður, ef
Brandur skal eigi grið hafa.“
Þá fékk Þórður til Sigurð
Glúmsson að vega að honum.
Gekk Kolbeinn grön þar til
sem Brandur var handtekinn og
margir menn með honum. Sig-
urður hjó til Brands með öxi en
Brandur skaut yfir sig buklara.
Kolbeinn snaraði af honum
buklaranum. Þá hjó Sigurður
um þvert höfuð Brandi og klauf
höfuðið ofan að eyrum. Lét
Brandur þar líf sitt. Við líflát
Brands var á þriðja tug manna.
Þar var sett upp róða (róðu-
kross), sem Brandur féll og heit-
ir þar Róðugrund síðan.
Eyjólfur Þorsteins fékk tekið
Einar lang, frænda sinn, og gaf
honum grið, og hafði hann
drengilega barizt.
Fleiri menn voru þar teknir,
þeir er grið voru gefin af ýmsum
frændum eða vinum. En þeir
flýðu allir er því komu við.
Meira en 100
manns féllu þar
Þar féll (það er í Haugsness-
bardaga) fjöldi manna af hvor-
um tveggja og fjöldi varð sár.
Og hinir beztu bændur féllu úr
Eyjafirði: Klyppur Ketílsson,
Þorgils Hólasveinn, Guðmundur
Gíslason, Magnús Narfason,
Vigfús Þorgilsson. Nær fjórum
tugum féll af Þórði. Af Skag-
firðingum féll Brandur Kol-
beinsson, Jón Hafliðason,
Kleppjárn Hallsson, Ólafur
chaim, Illugi frá Svínavatni. Af
Brandi féll á sjöunda tug
manna.
Lík Brands var fært til Staðar
og jarðað fyrir sunnan kirkju
við sönghúsið fyrir stúkudyrum
og var hann mjög harmdauði
sínum mönnum. Ingjaldur
Geirmundsson orti flokk, um
Brand og eru þar í þessi erindi
(skýringar og samantekt: Sturl-
unguútg. 1946).
Hinni hörðu orustu hallaði á
hina snjöllu Skagfirðinga,
.mennirnir létu lífið í orust-
unni. Tírætt hundrað manna
hefur látizt í bardaganum og
varla mun sú tala lækka úr því,
sem ég hef frétt.
Hin hörðu örlög tortímdu lífi
manna, sem oftar, hinn ágæti
höfðingi féll við hinn bezta
orðstír í bardaganum. Enginn
bardagamaður, hversu frægur
sem hann er, getur sneitt hjá
bana eða forðazt dauðann.
Voldugi konungur himins,
bjarg þú hinni mætu sál
Brands — viðeigandi er að
biðja drottin góðra hluta. Hinn
alvitri konungur paradísar,
sem dýrlegast frelsar menn frá
kvölum, veiti sál Brands frið.
Hinn örláti bardagamaður
lifði skemur en skyldi, þannig
hlutu hinir ungu synir hans
þungan harm. Hinir ágætu
menn mega varla hugsa uni
dauða hins gjafmilda höfð-
ingja.
(Eins og fyrr hefur sagt verið
og lesandanum mun nú ljóst, þá
er frásögnin af Haugsnessbar-
daga hlutdræg. Það eru ekki
aðrir kappar í orustunni en
Skagfirðingar og þeirra vopna-
burði einum lýst og þeirra fram-
göngu. Brandur er með 600
manna lið á móti 500 manna liði
Þórðar en tapar samt orustunni,
þrátt fyrir að það eru aðeins
Skagfirðingar sem berjast.
Þórðarmenn bara eru þarna.
Þetta er nokkuð annað en lýs-
ingin á Flóabardaga. Þar börð-
ust menn í hvoru tveggja liðinu.
Skýringuna á tapi Brands og
hans manna gefur sögumaður
síðan þá, að Húnvetningarnir
hafi flúið í ótíma. Þórðar sjálfs
er ekki getið nema þegar hann
missir fótanna fyrir spjótslagi
Jóns Skíðasonar.