Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1983, Blaðsíða 14

Erlendar
bækur
Olivia Manning:
The Levant Trilogy
Penguin Books
The Levant Trilogy er síðari hluti
bókmenntaverksins Fortunes of
War. Fyrri hlutinn er The Balcan
Trilogy.
Þetta verk er í raun saga höfund-
Elie Wiesel:
The Testament
Translated from the
French by Marion Wies-
el
Penguin Books
Örstuttur sögukafli segir meira
um efni þessarar bókar heldur en
nákvæm upptalning atburða sem
hendir söguhetjuna Paltiel Kosso-
ver, rússneskan gyðing, á flakki hans
um Evrópulönd fyrir og í seinna
stríði.
„Einn af hinum Réttlátu kom til
Sódómu. Hann einsetti sér að bægja
syndum og refsingum frá íbúum
staðarins. Dag og nótt gekk hann um
stræti og torg og fór hörðum orðum
um græðgi og þjófnað, sviksemi og
skeytingarleysi. í fyrstu hlustaði
fólkiö og það glotti. Þá hætti það að
hlusta: Hann skemmti því ekki einu
sinni lengur. Morðingjar héldu
áfram að myrða, hinir vísu þögðu,
rétt eins og það væri enginn Réttlát-
ur á meðal þeirra.
Dag einn ávarpaði barn eitt sem
vorkenndi hinum vansæla kennara
hann með þessum orðum: „Veslings
ókunni maður, þú hrópar, þú öskrar,
veistu ekki að það er tilgangslaust?11
„Jú, ég veit það,“ svaraði hinn
Réttláti.
„Nú, hversvegna heldurðu því þá
áfram?"
„Það skal ég segja þér. I byrjun
hélt ég að ég gæti breytt mönnunum.
Núna veit ég að það er mér ómögu-
legt. Og fyrst ég enn hrópa í dag, og
öskra, þá er það til að koma í veg
fyrir það að mennirnir geti að end-
ingu breytt mér.““
Höfundur The Testament fæddist
14
arins sjálfs í því mikla heimsstríði,
auðkennt sem hið seinna á íslensku
en á ensku hafa þeir vaðið fyrir neð-
an sig og kenna það með rómversk-
um tveimur; II. Með þessu fyrir-
komulagi eiga enskir auðvelt með að
nefna næsta heimsstríð ef kemur, án
þess að þurfa að nefna hin stríðin
tvö á þessari öld upp á nýtt. Geta
með þessu haldið þræði.
Olivia Manning fæddist í Englandi
en eyddi drjúgum hluta æsku sinnar
á írlandi. Hún menntaðist þar og
giftist skömmu fyrir seinna stríð
fyrirlesara nokkrum sem starfaði á
vegum utanríkisþjónustu Englands
og var staðsettur um þær mundir í
Búkarest. Þegar herir Hitlers brut-
ust til Aþenu yfirgáfu þau hjón Evr-
ópu og settust að í Egyptalandi og
seinna í Jerúsalem áður en þau höfn-
uðu svo að endingu aftur í Englandi.
The Levant Trilogy hefst við komu
hjónanna Harrietar og Guys Pringl-
es til Kairó. Ártalið segir 1942 og
eyðimerkurstyrjöldin hafin. Simon
Boulderstone er einníg nýkominn til
landsins og er í hernum. Segir höf-
undur af ævintýrum hjónanna ann-
arsvegar og Simons hinsvegar. Atvik
eru mörg og persónur einnig. Ótækt
er að segja svo nokkurt gagn sé í,
efni bókarinnar í stuttu máli.
Trílógían samanstendur af þess-
um bókum: The Danger Tree (1977),
The Battle Lost and Won (1978) og
The Sum of Things (1980).
J>etta er fyrsta útgáfa þríleiksins í
einu bindi. Áður hefur The Balcan
Trilogy komið út hjá forlaginu og
hefur ekki minni spámaður en Anth-
ony Burgess látið þau orð falla um
verkið, að það sé besta lýsing bresks
höfundar á lífi og dauða seinni
heimsstyrjaldar.
í Ungverjalandi 1928. Hann var
fluttur með fjölskyldu sinni til
Auschwitz meðan hann enn var barn
og þaðan til Buchenwald. Þar létust
foreldrar hans og systir. Fyrsta bók
hans greinir frá reynslu hans í út-
rýmingarbúðunum. Að styrjöld lok-
inni settist hann að í París og skrif-
ar á frönsku þótt hann hafi um
langa hríð búið í Bandaríkjunum.
Rétt nafn hans er Andrew Mellon og
er hann prófessor við Boston-há-
skóla. Hann hefur verið útnefndur
til Friðarverðlauna Nóbels fyrir
störf sín að uppljóstrunum um Hel-
förina svokölluðu.
The Testament er hrífandi lesn-
ing. Bókin er tæpar þrjú hundruð
síður að lengd.
Mann-
bardagi
á íslandi
Miðvikudaginn um kveldið
reið Þórður á Úlfsstaði með all-
an flokk sinn. Skagfirðingar
voru á Víðimýri um nóttina, en
fóru þaðan snemma fimmtadag-
inn (19. aprfl) norður yfir Jök-
ulsá og námu stað fyrir sunnan
Djúpadalsá á skriðunni og
fylktu þar liði sínu og höfðu
framarlega á sétta hundrað
manna. Eysteinn hvíti, Austmað-
ur, fylkti liði Brands. Þarna biðu
þeir, Skagfirðingarnir, Þórðar
og hans manna.
Þórður hafði nær fimm
hundruð manna og var það lið
allvel búið. Fylking Skagfirð-
inga horfði móti vestri og ætl-
uðu Skagfirðingar að Þórður
myndi þaðan að þeim ganga. En
þeir Þórður riðu ofan með
brekkunum og stigu þar af hest-
um sínum. Þá voru á milli herj-
anna mógrafir fornar og hlupu
þeir Þórður yfir þær og réðust á
jaðarinn á fylkingu Skagfirð-
inga og við það riðlaðist fylking
þeirra. Þórður var í miðri sinni
fylkingu (Vestfirðinga) en þó
fremstur. í nyrðra armi voru
Svarfdælir og Þingeyingar, en
Eyfirðingar í syðra armi og
fórst þeim hvorum tveggja held-
ur seinna um grafirnar en fylk-
ingu Þórðar.
Grjóthríð og
spjótalög
Þórður réðst þar að, er þeir
voru fyrir Brandur og fylgdar-
menn hans. Var fyrst grjóthríð
en þá næst gengu spjótalög og
tók þá skjótt að losna fylking
Skagfirðinganna líkt og klamb-
ur veggur væri rekinn. (Þetta
merkir að fylking Þórðar hafi
verið svo þétt og hörð sem vegg-
ur hlaðinn úr klömbruhnaus-
um.) Þar heitir Haugsnes upp
frá, þar sem bardaginn var
ofaná grundinni. (Djúpadalsá
hefur með framburði sínum úr
19. hluti
Ásgeir Jakobsson
tók saman
skriðunni, sem hún rennur í,
hulið grundina.)
Skáld-Hallur orti um bardag-
ann og segir Brand hafa verið
framarlega í fylkingu öndverðan
(framanaf) bardagann og gekk
þá fram fyrir hann Jón Skíða-
son, er kallaður var kjórkjappi,
mikill maður og sterkur. Þegar
Jón hljóp fram fyrir Brand,
lagði hann tveim höndum spjóti
til Þórðar, svo að hann féll við
og Skagfirðingar æptu að. Þor-
steinn Gunnarsson hljóp fram
fyrir Þórð. Þá urðu margir at-
burðir senn í höggum og spjóta-
lögum. Var þetta hin snarpasta
orusta, svo að engin hefur slík
orðið á íslandi bæði að fjöl-
menni og mannfalli. Þórður stóð
skjótt upp er hann hafði fallið
og hvað sig ekki saka. Gegnir
Illugason gekk vel fram. Hann
lagði til Hákonar galins og kom
lagið í augað og bryddi (sá á
spjótsoddinn) útum hnakkann.
Varð það bani Hákonar. Varð þá
mikið mannfall af hvorum
tveggja. Einar auðmaður hét
maður. Hann bjó í Vík út frá
Stað. Hann átti Ingibjörgu
Bergþórsdóttur, frændkonu
Þórðar. Hann var til þess settur
af Þórði, sem hann gerði, að
hann flýði fyrstur allra manna
og Brandur, sonur hans, og þar
margir eftir.
Drengileg fram-
ganga: Drepnir tutt-
ugu fyrir Þórði
Þeir Þórður gengu þá að fast,
er þeir sáu að flóttinn brast og
varð þá mannfall enn af hvorum
tveggja. Hafur Bjarnarson og
Brandur Atlason og margir aðr-
ir og Fljótamenn með þeim og
Slétthlíðingar komust á fylk-
ingararm Þórðar hinn nyrðri og
gengu að drengilega og drápu
þar nær tuttugu menn af norð-
anmönnum svo að hver lá hjá
öðrum. En héraðsmenn og vest-
anmenn um heiði, á þeim brast
flótti, og var það fjöldi manna.
En ef þeir hefðu staðið kyrrir þó
að þeir hefðu ekki annað gert,
þá hefðu Skagfirðingar kosið á
við norðanmenn. En nú bar eigi
svo til handa. Þórður Tómasson
komst á hest og rak flótann.
Þorbjörn Sælendingur Snorra-
son reið undan með öðrum flótt-
amönnum. Þá heyrði hann kall-
að á bak sér aftur að hann
skyldi drýgja dáð og duga hon-
um (sem kallaði). Þorbjörn sneri
skjótt aftur og sér að tveir menn
sóttu að Sveini eldboðungi og
var annar á hesti. Þorbjörn
lagði þegar til þess, sem á hest-
inum var og rekur í gegnum
hann spjótið. Var það banasár.
Það var Þórður Tómasson, sem
þar féll. Drepinn var og hinn, sá
er að Sveini sótti.
Ari Finnsson, er bjó í Bjarn-
arstaðahlíð, hann vildi eigi flýja
og studdist á öxi sína og söng
Máríuvers, er menn heyrðu síð-
ast. Álmar Þorkelsson hjó hann