Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1984, Blaðsíða 2

Handleiðsla
Eða Hugboð
Á góma ber sagnir af dular-
fullum fyrirbærum og hversu
mjög íslendingar aðhyllast slíkt.
Baddi segist myndu vera dauður
fyrir Iöngu, ef Guð almáttugur
hefði ekki ætlað honum lengri
lífdaga. Ég bið hann að segja
mér frá því.
Hann var hættur í siglingum
og raunar steinhættur að vinna,
þegar hann ákvað að gefa móður
sinni það í jólagjöf að fara út á
sjó, svo að fjölskýlda hans mætti
eiga gleðileg jól. Hann réð sig
sem annan kokk á togarann Júlí
frá Hafnarfirði. Var farið á veið-
ar á Hala, og stóð túrinn fram í
miðjan janúar. Þegar togarinn
kom í iand var Baddi, ásamt
fleirum, fljótur að detta í það
aftur, enda átti jólagjöfin ekki
að endast lengur. Togarinn lá við
bryggju í rúman sólarhring, síð-
an skyldi haldið til veiða á ný.
Skipstjórinn bað Badda eins og
Guð sér til hjálpar að koma með
sér annan túr, því að góðir kokk-
ar voru ekki á hverju strái, og
engan annan að hafa með svo
skömmum fyrirvara. Baddi
harðneitaði. Skipstjóri lagði
hart að honum: „Baddi minn, þú
gerir mér þann greiða að koma
með mér annan túr, því annars
verð ég í standandi vandræðum."
Baddi var gallharður: „Skip-
stjóri, ég sem er búinn að vera í
millilandasiglingum árum sam-
an get ekki siglt út í Ballarhaf og
komið aftur til sömu hafnar og
lagt var frá. Mér er það ómögu-
legt.“
Skipstjóri hélt áfram að þrá-
biðja hann. Tók fram viskí-
flösku, opnaði hana og byrjaði að
skenkja. Svo hélt hann áfram að
nauða. En Baddi var fastur fyrir.
Eins og klettur. Óhagganlegur.
Hvorki dýrasta viskí né mann-
legur máttur gat breytt þar
nokkru um. Svo fóru leikar, að
togarinn sigldi án hans. Til Ný-
fundnalands og kom aldrei til
baka. Sökk með manni og mús.
Annar skipverji af Júlí varð eftir
í landi fyrir undarlega tilviljun.
Hann hafði verið að skemmta
sér en fengið sér heldur mikið í
staupinu. Að auki var hann hol-
góma svo að leigubílstjórinn sem
ók honum átti eðlilega í erfið-
leikum með að skilja það sem
hann sagði. í misgripum bar
hann vininn um borð í togarann
Júní sem einnig lá í höfninni í
Hafnarfirði. Lagðist hann þar í
koju og rumskaði ekki fyrr en
Júlí var lagður frá bryggju.
Eitt sinn var Baddi líka á am-
erísku fragtskipi, sem flutti vist-
ir til Víetnam. Túrinn tók fimm
mánuði. Þegar honum lauk af-
munstraði Baddi sig, tók sér frí.
Skömmu síðar var hann staddur
í heimsókn hjá vinahjónum sín-
um. Sátu þau þrjú fyrir framan
sjónvarpið og horfðu á fréttirn-
ar. Skyndilega birtist á skjánum
mynd af brennandi skipi, sem
var að sökkva á Saigon-fljóti.
Það var skipið, sem Baddi var
nýbúinn að munstra sig af. Það
hafði verið sprengt í loft upp, og
hann horfði á það sökkva. Það
þótti honum óhugnanlegt, því að
hann þekkti mannskapinn um
borð. En máltækið segir víst, að
sjaldan verði feigum forðað eða
ófeigum í hel komið.
Baha Lesa -
Bara Lesa
„En ég ætlað að segja þér frá
atviki, sem kom fyrir mig einu
sinni og ég hef alltaf ætlað að
segja honum Ævari Kvaran frá.
Hann er svo mikið fyrir dulræna
atburði. Sjálfsagt man hann þó
ekki eftir þessu. Þannig bar til,
að ég kom timbraður niður á
,Adlonbarinn var tvískiptur í þá daga.
Annarsvegar voru íþróttamenn, sem
drukku heitt súkkulaði með rjóma og
hinsvegar svona lausagöngumenn eins
og ég, sem drukku brennivín og
bland.“
Baddi fer á kost-
um í Kaliforníu-
sólinni.
EFTIR KRISTÍNU SVEINSDÓTTUR
Adlon-bar einu sinni sem oftar.
Þar sat Ævar Kvaran. Hann
kallaði til mín sínum skýra,
hljómfagra rómi: „Baddi, Baddi,
komdu hingað. Ég vil sjá feita
menn í kring um mig, og höfuð-
mjúka menn sem sofa um nætur;
Kassíus hefur magran svip og
soltinn; hugsar of fast, slíkt fólk
er varasamt. Þetta sagði Shake-
speare í Júlíusi Sesar. Sestu
niður vinur. Má ekki bjóða þér
sjúss.“
Ég fékk sjúss hjá Ævari.
Spjölluðum við saman og fór vel
á með okkur. Hugsaði ég svo
ekki meira um þetta. Var svo að
drekka meira eða minna allan
daginn. Um þessar mundir var
Sveinn Ásgeirsson með spurn-
ingaþáttinn „Já eða nei“ í út-
varpinu. Þegar þáttum þessum
var útvarpað, breyttist landið í
draugaborg. Þjóðin sat öll við
tækin og hlustaði sem einn mað-
ur. Áðsókn var mikil að þessum
þáttum, sem mig minnir, að hafi
verið útvarpað beint. Spurninga-
þátturinn var tekinn upp í Þjóð-
leikhúskjallaranum, og hafði
okkur nokkrum félögum áskotn-
ast 10 miðar. Voru þeir númer-
aðir og þrír riðlar dregnir út.
Einn þeirra sem sátu við borðið
var kallaður upp til keppni.
Hann þverneitaði. Þorði ekki.
Strákarnir byrjað að etja mér:
„Baddi, þú ferð upp.“ Ég segi:
„Eruð þið snarvitlausir. Þetta
eru allt tómir mannkynssögu-
spekingar. Ég get það ekki.“ „Jú,
jú,“ segja þeir, hver í kapp við
annan og eru orðnir háværir.
„Baddi, þú ferð.“
Þögn sló á salinn og menn
fylgdust með þessu. Ég leit í
kring um mig, það væri leiðin-
legt að valda blessuðu fólkinu
vonbrigðum og fór upp. Stillti
mér aftast í röð þeirra, sem
svara skyldu spurningunum. Nú
er um að gera að snúa á spyrj-
andann, hugsaði ég. Spurningun-
um verður að svara kerfisbund-
ið. Ef svörin hafa verið „nei“
tvisvar í röð, hlýtu það að verða
„já“ næst þar á eftir. Það er
mjög ólíklegt að svara þurfi „já,
já,“ þrisvar í röð. Þóttist ég nú
vera útspekúleraður og fær í all-
an sjó. Þegar röðin kom að mér
var ég alltaf fljótur til svars, en
spyrillinn þurfti hvað eftir ann-
að að áminna mmig um að svara
aðeins „já“ eða „nei“ því að ég
var dálítið mjúkur.
Eins og svo oft áður var glópa-
lánið með mér þetta kvöld. Við
vorum aðeins tvö eftir í keppn-
inni, stúlka nokkur og ég. Hinir
voru allir fallnir úr. Andrúms-
loftið í salnum var þrungið
spennu. Að lokum féll stúlkan úr
keppni og ég var einn eftir og
átti eftir að svara lokaspurning-
unni. Svaraði ég henni rétt, var
ég búinn að vinna keppni kvölds-
ins. Sveinn var orðinn voðalega
pirraður á mér. Síðasta spurn-
ingin hljóðaði á þessa leið: „Ég
vil sjá feita menn í kring um mig
og höfuðmjúka, menn sem sofa
um nætur... Sagði Mussolini
þetta? „Hvaða vitleysa er þetta,
Sveinn," segi ég. „Þetta er úr
Júlíusi Sesar eftir Shakespeare."
Allt ætlaði um koll að keyra í
salnum. Ég var búinn að vinna
keppnina. Mest var ég hissa
sjálfur. Og tilviljunin, að Ævar
skyldi hafa haft þessa setningu
yfir þennan sama morgun, var
náttúrlega alveg einstök.
Einn af þeim, sem tekið höfðu
þátt í keppninni en dottið úr eft-
ir fyrsta riðil, víðlesinn maður
og fróður, kom til mín á eftir og
óskaði mér til hamingju. Hann
sagði: „Þetta var nú meiri
heppnin, Baddi. Ég óska þér til
hamingju." Ég sneri mér að hon-
um, bandaði yfirlætislega með
hendinni og sagði: „Stefán, bara
lesa, bara lesa.““
— Þú nefndir Adlon-barinn áð-
an. Komstu oft þangað?
„Ég hafði þar fast aðsetur.
Þannig háttaði til í þá daga, að
Adlon-barinn var eiginlega tví-
skiptur. Fyrir framan héldu til
íþróttamenn, sem drukku heitt
súkkulaði með rjóma, en fyrir
innan voru svona lausagöngu-
menn eins og ég, sem drukku
brennivín og bland.
— Þú varst annar þeirra, sem
studdur Pétur Hoffmann til fram-
boðs forseta Islands á móti Ásgeiri
heitnum Ásgeirssyni, ekki satt?
Baddi brosir breitt. „Á, mund-
irðu eftir þessu? Jú, það er rétt.
Ég hef víst margt brallað um
ævina, og þetta var eitt af því.
Þetta var, að mig minnir árið
1956. Við þvældumst í þetta, fé-
lagi minn Bragi Sigurðsson og
ég. Þetta var náttúrulega grall-
araskapur frá upphafi. Við vild-
um lífga svolítið upp á tilveruna
í skammdeginu, fannst sannast
sagna ekkert veita af. Og tæki-
færið barst upp í hendurnar á
okkur. Þegar við flæktumst í
þetta var Pétur tekinn að safna
undirskriftum. Til að framboð
mætti teljast gilt, varð fram-
bjóðandi að leggja fram ákveð-
inn fjölda undirskrifta, framboði
sínu til stuðnings. Við ætluðum
að gefa út kósningablað, sem
bera átti heitið Selsvör. Eg var
útgáfustjórinn. Svo vorum við
búnir að leggja drög að kosn-
ingafundinum. Hann átti að
halda á miðnætti í Austurbæj-
arbíói. Skyldi sviðsett þar Sels-
Glópalánio
var með mér
• M
Þriðji og síðasti
hluti samtals við
Systu og Badda
í San Francisco
vararorrustan fræga og
KK-sextettinn átti að leika.
Ætluðum við að teyma fram-
bjóðandann inn á senuna
íklæddan víkingaklæðum sitj-
andi á hvítum hesti. Það átti að
vera á þessu fornaldarbragur.
Við höfðum gaman af því fjaðra-
foki, sem undirbúningurinn
vakti. Þar með var vitaskuld
okkar tilgangi náð. En svo var
farið að hitna ískyggilega í kol-
unum. Pétur var búinn að fara
tvær ferðir í kring um landið, og
tala undirskrifta orðin óþægi-
lega há. Okkur Braga var hætt
að lítast á blikuna. Góður vinur
minn kom að máli við mig og
fékk mig til að hætta þessum
leik. Gerði ég það og Bragi slíkt
hið sama. Ásgeir Ásgeirsson var
því einn í framboði í það sinn.
Mörgum árum seinna hitti ég
Pétur Hoffmann, þar sem hann
stóð við Útvegsbankann og seldi
minnispeninga eins og hann var
vanur síðustu árin. Ég gekk til
hans og sá strax að hann þekkti
mig ekki, enda var ég þá búinn
að missa mín hundrað og þrjátíu
pund. Ég sagði: „Heyrðu, Pétur,
hvað getur þú sagt mér af hon-
um Badda feita, vini þínum?"
Hann svarar með sínum skýra
rómi og með þungum áherslum
eins og hans var vandi: „Hann-
sigldi-vestra." Ég segi: „Hvað er
þetta, Pétur. Þekkirðu mig
ekki?“ Hann virðir mig fyrir sér
drykklanga stund og svarar síð-
an: „Er-helvítis-Ameríkaninn-
að-svelta-þig-til-bana?“
Svo spyr hann: „Er-nokkuð-
nýtt-í-fréttum?“ „Já, Pétur,"
segi ég. „Það er helst í fréttum,
að ég var að giftast vinkonu
þinni." „Vinkonu-minni,-hver-
er-nú-það?“ spyr hann. Ég segi
honum það. Þá segir hann með
þungri áherslu: „Hana-þekkti-
ég-vel. Til-hennar-kom-ég-oft-
og-við-töluðum-um-daginn-og-
veginn-og-annan-fróðleik. En-
annað-var-okkar-ekkert-í-milli.
Því-máttu-trúa.““ Systa og
Baddi hlæja dátt.
„Pétur kom oft í búðina til
mín,“ segir Systa til skýringar.
Ég hef alltaf haft gaman af sér-
stæðum persónuleikum. Þetta er
fólkið, sem lífgar upp á tilver-
una. Það hefur tekið sér það
bessaleyfi að vera það sjálft og
er aldrei að sýnast. Ég kann allt-
af að meta svoleiðis fólk.“
„Skilurðu ekki núna, hvers
vegna hún var svona æst í að
giftast mér á sínum tíma?“ Þau
horfast í augu, lengi. Þrátt fyrir
allar hrakspár um skammlíft
hjónaband eftir snöggsoðna við-
kynningu hefur það enst í fjórt-
án ár. Hún hlakkar enn til að fá
hann heim úr vinnunni á daginn
og hann jafnmikið til að koma
heim til hennar.
Þau hjón eru sammála um, að
hvorugt þeirra langi heim til ís-
lands aftur. Þangað sem Pík-
assóar og Sjeikspírar ganga um
götur í flokkum. Þangað sem
ljósabaðstofur spretta eins og
sóleyjar í túni og vídeóleigur
eins og gorkúlur í skógi. Og þar
sem fjöðrin í dag verður orðin að
hænu á morgun.
Næsta kvöld aka þau mér
heim. Við stönsum á fögrum út-
sýnisstað og horfum á síðustu
geisla kvöldsólarinnar varpa
töfrabirtu yfir borgina, sem af
mörgum er talin fegurst í heimi.
Upp í hugann koma orð Gene
Fowlers: Ollum ætti að leyfast
að elska tvær borgir, sína eigin
— og San Francisco.
Og í hjarta mér ómar söngur-
inn þekkti: I left my heart in San
Francisco.
Engan skyldi undra.