Lesbók Morgunblaðsins - 03.11.1984, Qupperneq 2

Eftir
HULDU VALTÝSDÓTTUR
bíta
Steinunn Marteinsdóttir, ieiriistakona.
„Hin mjúku mæti — sem brotna í hörðum heimi.“
Þá er aö
á iaxlinn
Steinunn Marteinsdóttir sýnir um þessar mundir ýmiss konar
frjáls myndverk á Kjarvalsstöðum og vinnur þau í keramik,
sem hún hefur lengi meðhöndlaö, bæöi til nytjahluta og
frjálsra verka.
Steinunn Marteinsdóttir
leirlistamaður heldur
sýningu á verkum sínum
á Kjarvalsstöðum um
þessar mundir. Lesbók heimsótti
Steinunni á vinnustofu hennar
að Hulduhólum í Mosfellssveit á
dögunum þar sem hún var að
vinna við undirbúning sýningar-
innar og tók hana tali.
Steinunn hefur löngum fengist
jöfnum höndum við nytjalist og
frjálsa myndlist í leirmunagerð
og getið sér gott orð á báðum
sviðum.
„Þetta árið hefur frjáls
myndlist staðið huga mínum
næst og þess sjást eflaust merki
á sýningunni núna,“ segir Stein-
unn.
Á veggjum vinnustofunnar
hanga lágmyndir af margskonar
stærð og gerð og gólfið er þakið
verkum sem hún er að ljúka við
að festa á plötur. Steinunn hefur
auðsjáanlega gefið hugmynda-
fluginu lausan tauminn og henni
liggur ýmislegt á hjarta. Hún er
spurð hvert hún sæki hugmyndir
sínar.
„Ég sæki þær mest í náttúr-
una — hef unnið mikið út frá
náttúruupplifun. Hér eru nátt-
úruform sem ekki eru tekin
beint en eru fegurðaráhrif sem
ég vinn úr á minn hátt. Ég hef
t.d. leikið mér með Esjuna sem
ég hef fyrir augunum út um
gluggann. Ef til vill mætti kalla
þessi verk „abstraktion" af
landslagi.
Þetta er þó ekki einhlítt. Ég er
líka með myndir sem hafa ekki
skírskotun til ákveðinna mótíva
eða fyrirmynda en formin koma
annars staðar frá — eru nokkurs
konar fagurfræðilegar stúdíur.
Jú, ég held að segja megi að
það kveði við nokkuð annan tón
hjá mér í þessum nýjustu verk-
um enda liggja aðrar hugmyndir
að baki sumra þeirra. Stundum
finnst mér ástæða eða nauðsyn
að gefa þeim nafn og ég reyni þá
að láta vera vit í nafninu. Nöfnin
eiga þá að útskýra hvað vakir
fyrir mér, hvernig sem gengur
að koma því til skila."
Á einum vegg vinnustofunnar
hanga 3 lágmyndir þar sem við-
fangsefnið er mannshendur.
„Þessar myndir," segir Stein-
unn, „má skilja tilfinningalega
eða pólitískt eftir því sem hver
vill. Ég hef gefið þeim nöfnin
„Óp“, „Ákall“ og „Gripið í tómt“
og er þeim ætlað að túlka ákall
manneskjunnar í eymd og erfið-
leikum og þrá eftir samskiptum.
Önnur myndröð hefur fengið
nafnið „Hin mjúku mæti“ — sem
brotna í hörðum heimi, svo
nokkuð sé nefnt — og lágmynd
sem ég hef unnið fyrir Póst og
síma heitir „Tengsl".
Ég hef alltaf lagt áherslu á hið
myndræna í verkum mínum og
hef ekki skömm á hugtakinu
„dekorativ list“ eins og sumir.
Og þótt ég sé að fást við verk
sem eiga að fela í sér-meiningar
hef ég látið það myndræna sitja
í fyrirrúmi, enda verður verkið
að standa sem verk í sjálfu sér
hvað sem meiningunni að baki
líður.“
Steinunn á langan starfsferil
að baki í leirlistagreininni og
hefur fyrir löngu skipað sér sess
í flokki okkar bestu leirlista-
manna. Fagleg vinnubrögð, hug-
myndaauðgi, þrautseigja og ein-
lægni í vinnu húsráðanda blasa
við hvar sem litið er í húsakynn-
um að Hulduhólum, þar sem hún
rekur verkstæði sitt með vinnu-
stofu og litlum sýningarsal.
Steinunn stundaði nám í
Myndlista- og handíðaskólanum
í Reykjavík en fór síðan til fram-
haldsnáms í Berlín í hálft þriðja
ár. Eftir að heim kom vann hún
eitt ár hjá Ragnari Kjartanssyni
í „Gamla Glit“ sem svo er kallað
en stofnaði eigið verkstæði árið
1961,
„... og ég hef verið að fást við
þessa grein allar götur síðan,"
segir Steinunn. „Þremur árum
áður en ég flutti hingað að
Hulduhólum stóð ég fyrir nám-
skeiðum í leirmunagerð fyrir al-
menning í 7—8 ár. Námskeiðin
voru mjög fjölsótt og satt að
segja gerði ég lítið annað á þeim
tíma en að sinna þeim. Ég hélt
þó stóra sýningu á Kjarvalsstöð-
um 1975 og vann eingöngu að
undirbúningi hennar í eitt ár.
Jú, það er óhætt að segja að
miklar breytingar hafi orðið á
stöðu þessarar listgreinar hér og
einnig afstöðu almennings til
hennar á síðustu áratugum. Mín-
ir forverar á þessu sviði voru
ekki margir — Guðmundur frá
Miðdal, Ragnar Kjartansson og
Laugarnesleir og nokkrir fleiri.
En nú er fjöldinn allur af ungu
fólki að fást við þetta og mikið er
að gerast i faginu — margskonar
tilraunir í gangi sem eftir er að
sjá hvernig þróast. Og mér
finnst ánægjulegt til þess að vita
hvað stéttin er orðin fjölmenn.
Því fleiri sem vinna að leirlist
þeim mun meiri líkur eru á að
eitthvað gott leiði af því.“
Er hægt að taia um ákveðnar
stefnur í leirlistagerð?
„Leirlist fylgir stefnum rétt
eins og aðrar listgreinar þar sem
hver fer sínar eigin Ieiðir en allt
hefur þetta áhrif á hvaö annað
engu að síður. Málarar, mynd-
höggvarar og þeir sem fást við
„consept“-list hafa sjálfsagt sín
áhrif á leirlistagerð.
Þegar ég var í Handíða- og
myndlistaskólanum hér var
„geometríska abstraktionin" efst
á baugi og ég held að ekki hafi
verið slæmt að alast upp við
þann stranga aga sem henni
fylgdi. Og þótt ég hafi ekki
ánetjast þeirri stefnu nema í
takmörkuðum mæli held ég að
hennar gæti enn þá beint eða
óbeint í verkum mínum."
Leirlistamenn fást ýmist við
frjálsa list eða handgerða nytja-
hluti og þessu er oft gert mis-
munandi hátt undir höfði. Hver
er þín afstaða?
„Ég geri ekki mikinn grein-
armun á þessu tvennu. Þegar
verið er að vinna við handgerða
keramík í seríum þá renna menn
og renna hlutinn og reyna að ná
fullkomnun í formi og tekst það
ef til vill. Fullkomnun byggir þá
ekki hvað síst á endurtekning-
unni í handverkinu — alltaf er
verið að endurtaka sömu hreyf-
inguna. Þessu má ef til vill líkja
við kínversku málarana sem
geta náð þessari fullkomnun
með einu pensilstriki. Sú vinna
finnst mér engan veginn ógöf-
ugri en sú að hamast í sama
verkinu sem flokkast undir
frjálsa myndlist mánuðum sam-
an.
Ég hef unnið jöfnum höndum
að hvoru tveggja öll þau ár sem
ég hef fengist við þessa listgrein
— minna þó að nytjahlutum síð-
asta árið. Þetta fer allt eftir þvi
hvað sækir sterkast á hugann.
En möguleikarnir eru svo ótal
margir, bæði í skúlptúr, lág-
myndum og stórum og smáum
hlutum. Upp á síðkastið hefur
mér gengið betur að koma hug-
myndum mínum fram í stórum
verkum. Ég sest þá niður á
kvöldin og skissa mikið og vel
svo úr skissunum. Þær teikna ég
svo upp í rétta stærð og bý til
mót úr pappa sem ég móta eftir
leirnum, en nota ekki mót.
Jú, þetta er ákaflega skemmti-
leg og spennandi listgrein að
fást við, sem krefst mikillar
vinnu og einbeitni — og jafnvel
líka líkamskrafta þegar unnið er
við stóra hluti. Það kemur líka
fyrir að þeir brotni í höndunum
á manni í miðjum klíðum og
mikil vinna fer þar forgörðum.
En þá er eina ráðið að bíta á
jaxlinn — vera ekki skaðsár og
byrja bara upp á nýtt.“
Steinunn í vinnustofu sinni.