Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1985, Blaðsíða 4

Tjörnin á þríðja áratugnum. Það þótti rerulegt framfaraspor, þegar nokkrir beldri borgarar fengu vatnssalerni, en þeim fylgdiþó sá ókostur,
að frárennslið lá beint út í Tjörnina. Uppsett WC með skolpleiðslu út í Tjörn, kostaði þá 35 krónur.
Helgi Magnússon járnsmið-
ur var fljótur að tileinka sér
ný vinnubrögð og bar hitann
og þungann af framkvæmd-
unum, þegar vatnsveitan
var tengd húsum í Reykja-
vík fyrir 75 árum — einnig
skolpveitan og gasið. En
ekki vildu allir fá rennandi
vatn heim til sín — töldu að
það væri eintómt plat, því
vatn rynni ekki uppí móti
HELGrl
SMIÐUR
— yatnsyeitan, skolpið og gasið —
Eftir Magnús Helgason
egar saga Reykjavíkur frá aldamótum til
vorra daga er skoðuð, hlýtur það að vekja
athygli, hve tveir áratugir, frá 1909 til 1930,
hafa verið mikið framfaraskeið. Á þessum
árum er vatnsveitan lögð frá Gvendar-
brunnum, höfnin gerö, Gasstödin byggð, EII-
iðaárnar virkjaðar og hitaveita frá Þvotta-
laugunum lögð í bæinn. Þá voru mörg stór-
hýsi reist og unnið að ýmiss konar öðrum
verklegum framkvæmdum.
Það má með sanni segja, að á þessum
árum hafi Reykjavík breytzt úr bæ í borg.
Tvennt er það m.a., sem rennir mjög stoð-
um undir þessa ánægjulegu þróun. Islenzk
stórútgerð hefst, er fyrstu togararnir koma til
landsins 1906, og um aldamótin hverfa fyrstu
fjórir íslenzku verkfræðingamir heim frá
námi. Þeir fluttu með sér tækniþekkingu og
verkmenningu. Af stórhug gerðust þeir ötulir
baráttumenn fyrir þessum framkvæmdum
nýrrar aldar. Af fjórmenningunum komu hér
mest við sögu þeir Knud Zimsen og Jón Þor-
láksson.
Annað er það, sem vekur athygli, hve ís-
lenzkir iðnaðarmenn vora fljótir að tileinka
sér ný vinnubrögð. Hér á eftir verður sagt frá
einum þeirra, sem töluvert kom við sögu á
þessum árum.
VATNIÐ KOM í BÆINN 1909
Helgi Magnússon lauk námi í járnsmíði
í Reykjavík árið 1896. Næstu ár vann hann
sem járnsmiður með vegavinnuflokki víða
um land, en um aldamótin tók hann að
reka sína eigin smiðju í Reykjavík. Árið
1903 byggði hann í félagi við tengdaföður
sinn, Sigurð Oddsson bónda og járnsmið í
Gufunesi, fyrsta steinsteypta íbúðarhúsið
í Reykjavík, Bankastræti 6. Á hálfri
neðstu hæðinni hafði hann smiðju sína, en
í hinum helmingnum var verzlun (mjólk-
ursala og ullarmóttaka fyrir Álafoss).
Þegar Helgi Magnusson & Co (Hemco) var
stofnað 1907, fluttist fyrirtækið í þetta
húsrými.
Þegar vatnsveitan var lögð í bæinn 1909,
gerði Hemco tilboð í að tengja öll hús bæj-
arins við götukerfið. Til þess að hægt væri
að gera skynsamlegt tilboð í það verk
þurfti að fá upplýsingar um, hve mörg
húsin væru. En það vissi enginn! Þess
vegna tóku eigendurnir, þeir Heigi og
Kjartan Gunnlaugsson, sig til sunnudag
einn, gengu um bæinn og töldu húsin. Þau
reyndust vera 980 talsins. Síðan gerðu þeir
22ja þúsund króna tilboð í verkið og var
því tekið.
Næsta skref var að panta efnið, pípur,
fittings og krana. Þegar efnið kom til
landsins, vantaði þá félaga sex þúsund
krónur til að leysa það út. Þeir snéru sér
því til Landsbankans, en fengu það svar
hjá Tryggva Gunnarssyni bankastjóra, að
engir peningar væru til, því að búið væri
að lána Sláturfélagi Suðurlands allt reiðu-
fé bankans. Tryggvi, sem var mikill fram-
kvæmda- og framfaramaður, var mjög
leiður yfir þessu, og um kvöldið kom hann
heim tii Helga og bað hann sýna sér píp-
urnar. Það voru hæg heimatökin, því að
þær voru geymdar á lóð Sigurðar bóksala
Kristjánssonar við Bankastræti, þar sem
hús Verzlunarbankans stendur nú.
Helgi smiður byggði fyrsta steinhúsið í Reykjavfk áríð 1903 í félagi við tengdaföður sinn. Það
er húsið nr. 6 við Bankastræti, Brístol.