Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1985, Page 4

Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1985, Page 4
allsheiiarþinginu 1954 ísland átti mikils metinn fulltrúa á alþjóðavettvangi þar sem Thor Thors var. Eftir stofnun Sameinuðu þjóðanna var ísland eitt fjögurra landa, sem fyrst fengu inngöngu og má ætla, að Thor Thors hafi átt mest- an þátt i því. Eftir ÞÓRARIN ÞÓRARINSSON ameinuðu þjóðirnar munu minnast þess há- tíðlega, að 24. október í ár verða liðin fjörutíu ár síðan stjórnarskrá þeirra var undirrituð af fulltrúum fimmtíu og einnar þjóðar. Fyrir- fram hafði verið sett það skilyrði að ekki stæðu önnur ríki að stofnun samtakanna en þau, sem hefðu sagt öxulveldunum svokölluðu (Þýskalandi, Ítalíu og Japan) stríð á hendur. íslendingar höfnuðu því að gerast þannig stríðsaðili og voru því utan- garös, þegar Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar. Hins vegar töldu fslendingar sig veru- lega skipta að fá sem fyrst aðild að Sam- einuðu þjóðunum, þar sem í því fælist m.a. fyllri viðurkenning en ella á sjálfstæði ís- lands. íslendingar vitnuðu í því sambandi til þess, að þegar samið var við Bandaríkin um hervernd fslands sumarið 1941, hétu bæði Bandaríkin og Bretland því að afla sjálfstæði íslands sem fyllstrar viður- kenningar, þegar stríðinu lyki. Af hálfu íslenskra stjórnvalda var geng- ið eftir því, að Bandaríkin og Bretland stæðu við þetta fyrirheit, m.a. með því að tryggja íslandi aðild að Sameinuðu þjóð- unum. Þetta bar þann árangur, að ísland varð eitt þeirra fjögurra ríkja, sem fyrst fengu inngöngu í Sameinuðu þjóðirnar eft- ir stofnun þeirra. Hin ríkin voru Svíþjóð, Afganistan og Thjailand. Þetta gerðist á allsherjarþinginu 1946, en áður hafði Ör- yggisráðið veitt samþykki sitt. Eg efast ekki um, að Thor Thors hafi verið sá maður, sem mest studdi að þvi, að ísland naut hér sérstaks forgangs, en mörg ríki höfðu þá sótt um aðild. Thor Thors var þá sendiherra íslands í Wash- ington og hafði því góða aðstöðu til að fylgja málinu eftir, auk þess, sem hann hefur vafalaust notiö góðs stuðnings Ölafs bróður síns, en hann var utanríkisráð- herra á þessum tíma. Thor Thors varð fyrsti aðalfulltrúi ís- lands hjá Sameinuðu þjóðunum og gegndi því starfi til dauðadags, en hann Iést löngu fyrir aldur fram í ársbyrjun 1965. Hann gegndi samtímis sendiherraembættinu í Washington og átti því annríkt í þá þrjá mánuði, sem alisherjarþingið var háð í New York. Fundina á allsherjarþinginu sótti hann af mikilli samviskusemi, en hann sat í stjórnmálanefndinni, sem var á þessum tíma mesta starfsnefnd þingsins. Þar vann hann sér þá viðurkenningu að hann var valinn framsögumaður nefndar- innar á þingunum 1951—1953, en því starfi fylgir að greina allsherjarþinginu frá ályktunum nefndarinnar og mæla með þeim. SÉRSTAKA STJÓRN- MÁLANEFNDIN Það, að Thor Thors var ekki kjörinn áfram framsögumaður nefndarinnar á þinginu 1954, átti sérstaka ástæðu. Svo mörg mál höfðu borist stjórnmálanefnd- inni síðustu árin, að hún gat ekki sinnt þeim nema að takmörkuðu leyti. Þess vegna var ákveðið í byrjun allsherj- arþingsins 1954 að setja á stofn nýja nefnd, sem hlaut nafnið sérstaka stjórn- málanefndin, og hefur sú skipan haldist jafnan síðan. Verkefni þessarar nefndar er að fjalla um ýms mál, sem áður heyrðu undir stjórnmálanefndina. Samkomulag hafði náðst um, að Thor Thors yrði fyrsti formaður eða forseti þessarar nefndar, en ráðlegt þótti, að mað- ur, sem væri vanur þingstörfum og nyti góðs trausts, fylgdi nefndinni úr hlaði. Valið féll því á Thor Thors. Þrjátíu ár eru nú liðin síðan sérstaka stjórnmálanefndin kom til sögu og Thor Thors var fyrsti formaður hennar. Eg átti sæti í þessari nefnd um nokkra hríð á ný- loknu allsherjarþingi. Það rifjaðist þá upp fyrir mér, að ég hafði setið í nefndinni í sæti íslands á þinginu 1954 og átti að þessu leyti 30 ára afmæli eins og nefndin og fyrsti formaður hennar. Mér kom því til hugar að rifja upp störf nefndarinnar á þessu fyrsta starfsári hennar undir for- ustu Thors Thors. Ástæðan til þess, að ég tók sæti íslands í nefndinni var sú, að ekki þótti hlýða að Thor Thors færi þar með atkvæði Islands meðan hann sat í forsetastóli. Jafnframt þótti eðlilegt meðan íslendingur væri for- seti, að sæti íslands væri skipað. Þetta leiddi til þess, að samstarf okkar Thors varð strax öllu meira en orðið hefði, ef ég hefði setið í annarri nefnd. Framboðsfundir á Snæ- FELLSNESI Ég var fyrst í vafa um, hvernig sam- starfi okkar Thors yrði háttað. Kynni okkar höfðu hafist með óvenjulegum hætti eða á framboðsfundum á Snæfellsnesi 1933. Thor Thors var þá í framboði þar í fyrsta sinn. Framsóknarmenn gerðu sér nokkrar vonir um að vinna kjördæmið, þar sem ekki hafði munað nema 17 atkvæðum á frambjóðendum Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins í þingkosningunum 1931. Fornvinur Jónasar Jónssonar, Hann- es Jónsson dýralæknir, var í framboði fyrir Framsóknarflokkinn og ákvað Jónas að mæta á 2—3 framboðsfundum honum til styrktar. Jónas vildi einnig að ég mætti á þessum fundum og talaði í tíma heima- manna, en ég hafði lokið prófi við Sam- vinnuskólann þá um vorið. Ég gerði þetta með hálfum huga aldurs vegna, enda fékk ég að heyra það hjá Sjálfstæðisflokks- mönnum á Ólafsvíkurfundinum að Ólsarar þyrftu ekki 18 ára ungling innan úr Fróð- árhreppi til þess að segja þeim, hvernig þeir ættu að kjósa. Þótt ég teldi frammi- stöðu Jónasar góða á þessum fundum og mína alveg viðunandi, leyndist ekki, að það var Thor styrkur að fá andstæðing eins og Jónas til að glíma við og sýna á þann hátt enn betur ræðumennskukosti sína en ella. Útkoman varð líka sú, að Thor sigraöi glæsilega og vann með framkomu sinni bæði á framboðsfundum og utan þeirra fylgi margra, sem ekki höfðu fylgt Sjálf- stæðisflokknum. En viðskiptum okkar Thors lauk ekki á þessum fundum. Ég varð þremur árum síðar ritstjóri Nýja dagblaðsins, sem reyndist lítill vinur Thorsaranna. Það breytti ekki afstöðu minni, þótt þjóð- stjórnin kæmi til sögunnar 1939. Mér varð það meira að segja á að skrifa svo harð- orða grein um Kveldúlfsmálið, að Ólafur Thors hætti að mæta á stjórnarfundum um skeið, eða þangað til, að Jónas Jónsson hafði birt grein, sem bar fyrirsögnina: Þegar byssurnar skjóta sjálfar. Með þess- ari fyrirsögn var gefið til kynna, án þess að ég væri nefndur á nafn, að formaður Framsóknarflokksins og ráðherrar hans bæru enga ábyrgð á skrifum mínum. Ég var svo frambjóðandi á móti Ólafi í þingkosningum 1942 og 1946. Þessi gömlu viðskipti mín við Thorsar- ana bar aldrei á góma hjá okkur Thor eftir að samstarf okkar hófst á allsherjarþing- inu, og höfðu engin áhrif á það. Með okkur tókst góð samvinna. Sendinefnd íslands hjá Sameinuðu þjóðunum var þá mun sjálfstæðari en nú og mál sjaldnar borin undir úrskurð utanríkisráðherra eða ríkis- Henry Cahot Lodge, Thor Thors og Sobolev, einn af aðalfulltrúum Rússa á allsherjarþinginu 1954. Með Thor Thors á 4

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.