Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1985, Blaðsíða 3

IggBfg
Im] [®3 ® í®3 El] ® ® B ® ® [H ® ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvsti.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthias Jo-
hannessen, Styrmlr Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Gisli Sigurösson. Auglýslngar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aóalstræt! 6. Sími 10100.
Forsíðan
Forsíðumyndin er af íslenskum brúðarbúningi
sem geymdur er á safni Viktoríu og Alberts í
London eins og segir frá í grein Oddriýjar Thor-
steinsson á 2. síðu Lesbókar.
Fiðluleikarinn
Kristín Bjarnadóttir rekur í samtali við fiðlu-
leikarann Hlíf Sigurjónsdóttur litríkan feril
hennar á listabrautinni — en Hlíf er dóttir Sig-
urjóns heitins Ólafssonar myndhöggvara og konu
hans Birgittu Spur.
Optisk list
Eyborg Guðmundsdóttir átti sína sérstöðu meðal
íslenskra myndlistarmanna — lagði stund á svo-
kallaða optíska list í anda Vasarelys. Rúna Gísla-
dóttir skrifar um þessa merku konu sem lést
langt um aldur fram.
Höfundur
Njálu
í leit að höfundi Njálu nefnist grein eftir Sigurð
Sigurmundsson frá Hvítárholti. Hann fjallar
einkum um staðfræði og stílrannsóknir í þeirri
leit en greinina prýða myndir eftir Þorvald
Skúlason listmálara sem birtust í útgáfu Helga-
fells á Brennu-Njálssögu 1945 sem Halldór Lax-
ness bjó til prentunar.
Ólöf Siguröardóttir frá Hlöðum
(1857—1933);
Þú veist...
Þú veist að ég spyr ei um endurást
— þær ungu þær spyrja og vona —
ég lærð hlýt að vera við líf þetta að fást
ég lít út sem háöldruð kona.
Og þó að þú finnir í þögn og í hljóm,
að þrár eru í djúpinu faldar
þú veist að ég býð þér ei visnuð blóm
varirnar fölnaðar kaldar.
En það má hver vita að ég elska þig enn
að án þess mitt líf væri dauði.
Það gætu engir bætt, hvorki Guð eða menn
ef glataði’ ég hjarta míns auði.
Charles Dickens ritaði sögu
sína A Tale of Two Cities á
sjöunda áratug 19du aldar
en sögusvið bókarinnar
var síðasti ársfjórðungur
18du aldar og tími frönsku
stjórnarbyltingarinnar
1789 og upphaf iðnbylt-
ingarinnar með gufuvélinni og spunavél-
inni og uppi voru Voltaire, Rousseau og
Adam Smith, sem sagt miklir umbrota-
tímar. En tími Dickens, sem fæddur var
1812 og dáinn 1870, var líka umbrotatími.
Hver uppfinningin rak aðra: eimlestin,
skipsskrúfan, rafhreyfillinn, saumavélin,
sláttuvélin, ljósmyndun, símritun,
sprengiefnið og uppi voru Darwin, Mendel,
Pasteur og Karl Marx og Bretaveldi þand-
ist út og náði um hálfan hnöttinn.
Dickens byrjaði bók sína með því að lýsa
sögutímanum og bera hann saman við sinn
eigin með svofelldum orðum í þýðingu Jón-
asar Haralz í Lesbók 1970:
„Þetta voru beztu timar og hinir verstu,
öld vizku og öld heimsku, trúarskeið og
skeið vantrúar, árstíö ljóss og árstíð myrk-
urs, vordagar vonarinnar og vetur örvænt-
ingarinnar. Við áttum allt í vændum, við
áttum ekkert í vændum, við vorum öll á
hraðri leið til himna, við vorum öll að fara
beint til helvítis. í stuttu máli sagt, tím-
Þetta voru bestu tímar
og hinir verstu
arnir voru svo líkir því, sem þeir eru nú, að
sumir þeirra er mest höfðu sig í frammi,
kröfðust þess, að allt væri til góðs eða ills,
látið heita annaðhvort í ökkla eða eyra.“
Jónas Haralz rifjar svo upp til saman-
burðar, það sem gerzt hefur á okkar tím-
um: „Við höfum lifað tíma mestu framfara
og velmegunar, sem um getur, en við höf-
um einnig lifað tíma hungurs, klæðleysis
og híbýlaskorts mikils hluta mannkyns.
Við höfum lifað öld mikilla uppgötvana og
afreka í vísindum og tækni en jafnframt
öld eyðingar gróðurs og dýralífs, mengun-
ar lofts og lagar. Við höfum lifað skeið
trúar á það að velmegun færði okkur ham-
ingju og öryggi en jafnframt skeið al-
mennrar angistar. Við höfum lifað árstíð
nýfengis sjálfstæðis ungra þjóða og gam-
alla og árstíð þess myrkurs, er þær eyddu
orku sinni í innbyrðis valdastreitu og
þegnar þeirra bárust á banaspjótum. Við
höfum lifað vordaga vonarinnar, er frelsið
virtist gróa að nýju, og við höfum séð þann
veika vísi frjósa í hel á vetri örvæntingar-
innar. Við höfum alið unga kynslóð, sem
öll veraldleg gæði átti í vændum í miklu
ríkari mæli en nokkur kynslóð á undan
henni, og við höfum séð þessa sömu kyn-
slóð í vaxandi mæli afneita þeim gæðum,
sem að henni voru rétt.“
Jónas leggur svo útaf samanburðinum
og segir, að þótt við eigum erfitt með að
trúa því að okkar tímar séu nokkrum tíma
líkir, þá sé það nú samt svo, að okkar
tímar eigi það sameiginlegt tíma frönsku
stjórnarbyltingarinnar og Dickens sem
mestu máli skipti manninn; þessir tímar
og allir tímar séu „háðir þeim lögmálum
mannlegs lífs, sem stjórna vexti og þroska,
hrörnun og dauða."
Allt er nú þetta satt og spaklega mælt
hjá þeim Dickens og Jónasi og ekki ástæða
til hagga orði, en þetta spakvitringa tal,
leiddi huga minn að því, hversu dómhvatir
við erum um liðinn tíma og jafnframt um
eitt og annað sem á sér stað í öðrum lönd-
um ólíkum okkur.
Nú er það fyrst að nefna, að við skiljum
ekki okkar eigin tíma fremur en við skilj-
um sjálf okkur. Þeir þættir sem hafa áhrif
á mat okkar, hvers um sig, á tilteknum
tímaskeiðum sögunnar og ekki sízt sam-
tímanum eru: lærdómur og þekking,
heilsufar og afkoma, næmi á umhverfið,
aldur okkar og ekki sízt, hvað fyrir okkur
vakir með rannsókninni á tímaskeiðinu.
Allt mat á liðnum tíma er einstaklings-
bundið og ekki síður á það við um samtím-
ann.
Um þetta vildi ég skrifa langt mál, en
tímdi ekki að trufla tal þeirra Dickens og
Jónasar og fórnaði þeim rabbplássinu. Ég
læt þvi nægja að ljúka rabbinu með setn-
ingu hundrað ára gamallar konu, sem ég
átti eitt sinn tal við. Foreldrar hennar
höfðu misst sex fyrstu börn sín úr barna-
veiki og mislingum. Mér fannst þetta
ógurlegt og spurði eins og bjáni:
— Voru ekki foreldrar þínir niðurbrotn-
ar manneskjur?
— Nei, nei, þetta var tíminn, hann var
svona ...
Og það voru hinir beztu timar og hinir
verstu tímar þá sem nú.
ÁSCEIR JAKOBSSON
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 6. JÚLi 1985 3