Lesbók Morgunblaðsins - 16.08.1986, Blaðsíða 3

i.iaawr
B @ Sl @ [y] ® ® B H ® ® [E @ ®
Útgefandi: Hf. Arvakur. Reyicjavik. Framkvstj.:
Haratdur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Bjöm Bjamason. Ritstjómarfulltr.:
Gislí Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjóm: Aðalstrœti 6. Simi 691100.
Forsíðan
er málverk eftir Eirík Smith frá 1948 og heitir
„Kaffikerlingin". Eigendur: HildurKristins-
dóttir og Gunnar Þorleifsson, Fögrubrekku 47,
Kópavogi. Myndin er birt ítilefni af grein um
kaffihætti íslendinga.
Kaffisopinn
hefur lengi yljað landsmönnum, — hvernig
fóru þeir að 'aður en það kom til sögu? Hall-
gerður Gísladóttir þjóðháttafræðingur hefur
tekið saman ýmsa fróðleiksmola um kaffi og
kaffihætti Islendinga, einkum fyrr á árum,
þegar reynt var að kaupa „sitt pundið af
hvoru" þótt efnin leyfðu engan munað.
Jómsvíkingar
háðu orrustu sem kennd er við þá síðan fyrir
1.000 árum í Hjörungavogi í Noregi. Heima-
menn minnast bardagans með hátíð, sem nú
stendur yfir, en Lesbók birtir af þessu tilefni
nokkra kafla úr Heimskringlu, þar sem segir
frá bardaganum.
Madrid
er heimsborg með um 5 milljónir íbúa og þar
er margt að sjá. Þangað fóru á dögunum sjö
íslenskar konur til að hressa upp á spænsku-
kunnáttu sína með mánaðardvöl, þar sem
búið var inni á heimilum og kostur að kynnast
lífsháttum fólks. Frá þessu segir Ellý Vilhjálms
sem var einn þátttakenda í þessari námsför.
’86
Skýin eru
skuggar í kjarri
(þannig kemur
sólin
íheimsókn)
vitjarhuga míns
þessiborg
sem erblys á himni.
Matthías Johannessen
Þjóð með
taugatitring
Aíslandi er sú staðreynd
sem betur fer á almennu
vitorði, að við séum ein-
stæð gáfumannaþjóð;
afkomendur norrænna
herkonunga og Egils
Skallagrímssonar, sem
bjargaði höfði sinu með skáldskap. Við erum
ekki aðeins langlífust, heldur getum við
teflt fram ungfrú, sem varð bara númer tvö
í fegurðarsamkeppni hér og að sjálfsögðu
varð hún Miss World. En þótt við séum
almennt falleg, þá er það umfram allt á
gáfnasviðinu, sem þjóðin ber af og þarf
ekkert að miða við mannfjölda í því efni.
Aður fyrr var hagyrðingur á öðrum hvetjum
bæ, svona til að bera uppi þjóðskáldin, en
nú er alvöruskáld í öðru hverju húsi og
hefur annaðhvort gefið út bók, eða birt eftir
sig ljóð í Lesbók, en afgangurinn er í
myndlistarbransanum og allir eru að gera
það gott.
En til þess að gera það gott í listinni og
geta útmálað þjáningu heimsins í ljóði,
verður maður að vera viðkvæm sál; eiginlega
alveg á mörkum sturlunar á hinum háfleyg-
ustu stundum, ella tekst ekki að lyfta ljóðinu
til flugs, eða Ijá myndinni líf. Þessi listræni
taugatitringur hefur því miður í för með sér
taugaveiklun, enda er það líklega nærri lagi,
að Islendingar séu einhver taugaveiklaðasta
þjóð norðan við Suðurheimskautið.
Þessi taugaveiklun, sem er forsenda fyrir
listrænum afrekum, en sumir sérfræðingar
kjósa að nefna sálsýki, birtist víða. Hann
birtist til dæmis sem órói eða óþol og veldur
því, að margt fólk á afar erfítt með að bíða
og getur ekki hugsað sér að standa í biðröð.
Þess í stað hrúgast það í hnapp við af-
greiðsluborð eða lúgu, þar sem hver og einn
reynir að olboga sig áfram, ýta og stympast.
Ég sá broslega, en um leið svolítið átakan-
lega mynd af þessu á flugvelli suður á Spáni
í vor. Stór hópur íslendinga var á heimleið
og það var „tékkað inn“ á þetta flug við
aðeins eitt afgreiðsluborð. Við næsta borð
voru Bretar á heimleið og sallarólegir að
vanda, mynduðu þeir langa, einfalda biðröð,
þar sem ekkert fór úr skorðum. En það var
nú eitthvað annað við Islandsborðið: Mann-
skapurinn þusti með töskurnar sínar inn úr
dyrunum og myndaði feiknarlegan troðning
við borðið, svo minnti mest á sauðfé, sem
hnappast að útgöngudyrum. Ég sá það þá,
að ein þjóð getur vitaskuld ekki étið sauð-
kindur öldum saman án þess að fara að líkj-
ast skepnunni. Maður sem gegnir embætti
hjá sauðfjárveikivörnum kom seint inn úr
dyrunum, en var á skammri stundu búinn
að olboga sig gegnum alla þvöguna með
aðsópsmiklum dugnaði.
Hér var augsýnilega kominn forustusauð-
ur; þeir hafa þá náttúru eða áráttu að vilja
ævinlega fara fremstir og fullur aðdáunar
starði ég á þennan sanna íslending. Það
broslega við allt þetta var, að engum lá á;
við áttum fyrir höndum að bíða á annan
klukkutíma.
Oft hef ég undrast og dáðst að þeirri
rósemi, sem ríkir víða í erlendum flughöfn-
um, fjafnvel í örtröð eins og oft má sjá á
Lundúnaflugvelli. Þrátt fyrir geysilega
umferð er fremur hljótt og víða sér maður
fólk, sem sefur vært í stól á meðan beðið
er eftir flugi. En það er nú eitthvað annað
á Keflavíkurflugvelli. Á útleið treðst hver
um annan þveran í fríhöfninni og síðan taka
jafnvel virðulegar frúr sprettinn með plast-
pokana og komast í aðra þvögu við barinn,
þar sem Carlsberg og Tuborg renna út.
Menn kallast á og reka upp hrossahlátra
og það er öruggt að á þessum stað sofnar
enginn í stól.
Við heimkomu er dugnaðurinn, hávaðinn
og troðningurinn ekki minni. Bækslagang-
urinn bytjar þegar komið er í brennivínið
og sælgætið í fríhöfninni og síðan þarf að
axla bjórkassana, allt með tilhlýðilegum
fyrirgangi, sem minnir á réttir.
Það er nefnilega alrangt, ef einhver held-
ur að streitan í nútíma þjóðfélagi okkar sé
nýtt fyrirbæri. Ég minnist þess úr æsku,
að bændur fóru hamförum af spennu og
æsingi við smalamennskur og aðrekstra, þar
sem var öskrað og hundum sigað svo rolíut-
uskurnar ærðust af einskærri hræðslu.
Sömu ólætin varð að viðhafa í þurrheyi og
við hirðingar. Sumum dugnaðarforkum þótti
ófært til afspurnar að tylla sér á þúfu á
meðan þeir renndu niður kaffíbolla eða hám-
uðu í sig skyrið; það var gert standandi.
Og heyrt hef ég getið um menn, sem voru
svo áhugasamir í heyskap að þeir gáfu sér
ekki tíma til að stanza á meðan þeir köstuðu
af sér vatni.
Menn settu slíka tilburði í sambandi við
dugnað og fátt var nú virðingarverðara en
einmitt dugnaður. Menn þekkja þetta vel úr
sjósókn, þar sem dugnaðarlæti hafa löngum
verið mikils metin og m.a. orðið til þess að
allt snýst um að hauga sem mestum afla á
land. Það verður svo bara að koma í ljós,
hvort fískurinn reynist ætur.
Annars birtist taugatitringur þjóðarinnar
ekki hvað sízt í umferðinni, bæði úti á vegum
og í þéttbýlinu. Samkvæmt þeirri höfuðreglu
að hver og einn sé kóngur í ríki sínu og
setji sér sjálfur reglur til að fara eftir, ber
mest á því sem kalla mætti geðþóttaakstur.
Gallinn við hann er sá, að meira verður um
slys en ætla mætti eftir fjölda ökutækja og
hvergi í heiminum er vitað um svo tíð slys
á bömum í umferð. Um umferðina má
annars segja, að hún er yfirleitt hvort-
tveggja í senn: Móð af æsingi og svefn-
drukkin. Þeir sem hafa ekið langtímum í
útlöndum, telja.sig fyrst hafa kynnst lífs-
hættu að einhveiju marki eftir að hafa ekið
bíl í Reykjavík. Útlendingar og þeir sem
lengi hafa verið fjarvistum frá landinu,
skilja ekki, að íslendingar eru yfirleitt að
yrkja undir stýri og þá er nú ekki hægt að
hafa hugann við margt annað. Þeir sem aka
með ýtmstu gát og hætta sér helzt ekki
ofar en í annan gír, gætu verið að lemja
saman sléttubönd, sem getur verið snúið.
Hraðakstur gæti verið örvandi fyrir annars
konar kveðskap og þá svissa menn sér í
stórsvig. Við björgum kannski ekki höfðinu
eins og Egill, en margir eru að reyna að
bjarga heiminum og það er þó nokkuð.
Árangurinn byggist á að ná fram réttum
taugatitringi, sem er afleiðing snilldar, en
misskilst einatt sem vanþróunarbragur eða
frekja.
Ilöldum fast í dugnaðarlætin, troðninginn
og hávaðann. Meðan þjóðin glatar ekki há-
spennu og taugatitringi þurfum við engar
áhyggjur að hafa af framvindunni, — allra
sízt skáldskapnum.
GÍSLl SIGURÐSSON
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 16.AGÚST 1986 3