Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1987, Blaðsíða 6

Ekki
vitsmunalegt
samfélag
Guðbergur Bergsson tekinn tali
í rithöfundasmiðjunni í Iowa City
g varð fyrir miklum vonbrigðum, þegar þeir
reyndu ekki einu sinni að drepa mig,“ sagði
Guðbergur Bergsson hlæjandi þegar blm.
hringdi og falaðist eftir viðtali, en Guðbergur
var þá nýkominn frá Chicago. Hafði nælt sér
í kvef á ferðalaginu og vildi fá nokkurra
daga frest til að ráða niðurlögum þess.
Þegar mig bar nokkrum dögum seinna
að herbergi 824C á efstu hæð Mayflower-
heimavistarinnar, þar sem höfundarnir búa
allir við einn langan gang, var skáldið nokk-
um veginn búið að jafna sig og tilbúið að
kljást við spurningar blaðamannsins. Ég
spurði fyrst hvers vegna hann hefði þekkst
boðið um að koma til Iowa City.
„Það var vegna þess að ég hef aldrei
áður komið til Bandaríkjanna og aldrei búið
„Mér er alveg sama þótt enginn lesi það

hjá enskumælandi þjóð. Mig langaði til að
kynnast bandarískri menningu og banda-
rískum bókmenntum. Ég tók hins vegar
ekki ákvörðun um að þiggja boðið fyrr en
ég hafði spurt hjá Máli og menningu hvort
þau vildu gefa út þýðingu á bandarískri
skáldsögu, því ég vildi ekki fara hingað út
án þess að hafa eitthvað ákveðið fyrir
stafni."
— Finnst þér þú hafa fengið það út úr
þessari dvöl sem þú bjóst við?
„Já. Það sem ég ætlaði að gera hér var
að þyða þessa bók, The Big Sleep eftir
Raymond Chandler, og undirbúa nokkrar
aðrar þýðingar. Svo ætlaði ég að sjá eins
mikið af málaralist og ég mögulega gæti.
Hér eru söfnin sem eru að mörgu leyti góð,
en þau eru öðruvísi en evrópsk söfn að því
leyti að það er miklu meira samhengi í evr-
ópskum söfnum vegna þess að þau em eldri
og orðin til á annan hátt.“
— Kemur þessi mikli áhugi á myndlist
þér til góða sem rithöfundi?
„Ég veit það ekki. Það hafa oft verið
náin tengsl á milli málaralistar og ljóðlist-
ar, bæði í vesturlandamenningu og þó
sérstaklega í kínverskri menningu. Og ég
býst við því að myndlist hafi haft áhrif á
mína ritlist, ef það er hægt að kalla það
list sem ég skrifa."
Mayflower-heimavist háskólans f Iowa City (efri myndin); & efstu hæð hennar búa
um 30 rithöfundar hvaðanæva úr heiminum í þrjá mánuði á hveiju hausti. Neðri
myndin: Enskudeild Iowa háskólans. Þama er hin þekkta rithöfundasmiðja til húsa
og þama em skrifstofur Alþjóðlegu rithöfundastofnunarinnar.
gengur viss málefni í skrifum sínum getur
maður endað með því að verða ríkur. Flest
fólk vill nefnilega helst sjá björtu hliðar
lífsins. Að mínu mati þarf alltaf að vera
eitthvað fyrir utan listina sem rekur mann
til að skrifa."
— Nú fékk afrískur höfundur í fyrsta
skipti Nóbelsverðlaunin 1986, hvaða þýð-
ingu heldurðu að það hafi fyrir afrískar
bókmenntir?
„Ég held það muni hleypa nýju lífi í
afrískar bókmenntir. Og það sannar að til
em góðar afrískar bókmenntir. Góðar
afrískar bókmenntir standa jafnfætis bók-
menntum annarra þjóða."
— Finnst þér að vera þín hér hafí orðið
þér að gagni?
„Já, svo sannarlega. Hér hefur mér gef-
ist kostur á að kynnast fólki sem ég hefði
að öðmm kosti aldrei getað kynnst. Ég get
hér borið mig saman við rithöfunda frá
öðmm þjóðlöndum og viðbrögð þeirra við
mínum verkum hafa fært mér heim sanninn
um að höfundur eins og ég eigi erindi við
heiminn."
— Heldurðu að dvöl þín hér komi til með
að hafa áhrif á skrif þín?
„Já. tvímælalaust. Hún hefur reyndar
gert það nú þegar."
David Albahari
er 38 ára gam-
all. Býr í
Belgrad, eins
og flestir aðrir
rithöfundar Júgóslava, og skrifar aðallega
smásögur. Þýðir töluvert til að geta lifað á
ritstörfum — var t.d. að ljúka við að þýða
smásagnasafn eftir Saul Bellow. David fékk
nýlega virtustu bókmenntaverðlaun Júgó-
slavíu, Ivo Andric-verðlaunin, en þau em
kennd við eina Nóbelsverðlaunahafa Júgó-
slava.
David sagði að einum Júgóslava væri
boðið til Iowa City á hverju hausti. „Ég þá
boðið vegna möguleikanna á að vinna án
þess að hafa áhyggjur af fjármálunum. Ég
hafði því nokkur verkefni með mér, þýðing-
ar og fleira. Mér hefur orðið töluvert úr
verki."
— Finnst þér þú að öðm leyti hafa feng-
ið mikið út úr dvölinni héma?
„ Vissulega. í byijun hafði maður á tilfinn-
ingunni að hver væri öðmm ólíkur, en þegar
leið á sá maður að allir rithöfundar eiga
við sömu vandamál að etja — að fá útgefíð
og fjárskort. Einnig hefur verið gott að
geta rætt hugmyndir um skáldskap við aðra
rithöfúnda. Eg hef komist að því að ritskoð-
un fyrirfínnst í einhveiju formi um allan
heim, en það er auðvitað mikill munur á
ritskoðun í Tékkóslóvakíu og Póllandi og
hinni dulbúnu ritskoðun sem er viðhöfð hér
í B and aríkj unu m. “
- Hvað um ritskoðun í Júgóslavíu?
„Opinberlega er hún ekki til. Manni er
fijálst að skrifa næstum hvað sem er, en
auðvitað kann maður að lenda í útistöðum
við yfirvöld ef maður skrifar eitthvað sem
þau síðan ákveða að þeim falli ekki í geð.
Þau stoppa samt ekki bók áður en hún
kemur út.“
— Hvað gerist þá ef yfirvöldum geðjast
ekki að ákveðnu ritverki?
„Þá heíjast réttarhöld til að skera úr um
hvort um lagabrot hafí verið að ræða. Fari
svo að höfundur sé fangelsaður gera samtök
höfunda allt sem í þeirra valdi stendur til
að fá hann leystan úr haldi og yfírleitt eru
höfundar náðaðir að nokkrum vikum liðnum.
Þar á almenningsálitið stóran hlut að máli.
Fangelsanir rithöfunda eru ekki algengar."
— Hefur þú lent í einhverjum útistöðum?
„Nei, vegna þess að það sem ég skrifa
er svo persónulegt. Ég skrifa ekki um pólitík
á neinn hátt."
— Heldurðu að afstaða yfirvalda hafi
orðið þess valdandi að höfundar forðist að
skrifa um stjórnmál?
„Nei, eiginlega ekki. Nú til dags er hægt
að birta pólitísk skrif sem menn hefðu ekki
6