Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1987, Blaðsíða 2

Maður að nafni Þórður Helgason ritar vægast
sagt furðulegan samsetning í Lesbók 31/1
sl., sem mér fínnst að kalli á kröftugt and-
svar. Þar segir m.a.: „hefir ljóðið brugðist
þjóðinni eða rímþjóðin Ijóðinu“ og fullyrðir
EFTIR GUÐMUND
GUÐMUNDARSON
síðan: „að sjaldan eða aldrei hafi veríð ort
jafn vel af jafn mörgum
Mín skoðun er hinsvegar sú, að sjaldan
eða aldrei hafí jafn margir ruglukollar reynt
að telja sjálfum sér og öðrum trú um að
þeir séu skáld.
Að sjálfsögðu ganga bögubósamir í ber-
högg við alla ljóðhefð og bragreglur og lenda
á einskonar „prósa-fylleríi" sem þeir kalla
„ljóð“ og hafa það eitt til sannindamerkis
að reynt er að raða saman orðum lóðrétt
og þar með er málið leyst og þynnkan orð-
in ljóð!
„ Ungv skáldin hafa það mikilvæga hlut-
verk að flytja arfinn milli kynslóða" segir
Þ.H.
Laukrétt! Hinsvegar er því miður sá hóp-
ur langstærstur, sem lætur sér nægja að
flytja illgresi og arfa í stað arfs á milli
kynslóða. Þetta vita allir ljóðaunnendur,
nema e.t.v. Þ.H. og aðrir af svipuðu sauða-
húsi. Nægir að minna á tvo stór-verðlauna-
texta (ljóð?) ársins 1986 (Gleðibankinn og
Hún Reykjavík).
Fjöldi Tómasa Og Daví ða
Þ.H. segir bókaforlögin bregðast ljóð-
skáldunum og bætir við: „ljóðabækur ekki
vel fallnar til gjafa, allra síst jólagjafa. “
Til hvers er maðurinn að slá fram svona
endemis rugli. Þetta hefði þótt gott innlegg
í öfugmælavísu einhvemtíma. Og svo kemur
þessi furðulega hugvekja:
„Stundum heyríst því fleygt að ungu ljóð-
skáldin standist ekki þeim Davíð og Tómasi
snúning, svo ekki sé minnst á helstu skáld-
jöfra 19. aldarinnar. Ég fullyrði hinsvegar
að þjóðin hafi eignast fjölda Tómasa og
Davíða, Jónasa, Steingríma og Matthíasa
og þá sé enn að finna meðal yngri skálda.
Þeir yrkja vitaskuld ekki í anda forveranna
en verk þeirra eru á sinn hátt ekki síðri
(!!!). “ „ ... en þjóðin var svo ólánsöm að
verða ekki vör við, er þeir knúðu dyra og
fór því á mis við verk þeirra. “
Fyrr má nú rota en dauðrota!
Hvar skyldu þau hafa falið sig þessi and-
legu ofurmenni og leynivopn Þ.H. og
skáldgyðjunnar?
Við höfum vissulega ekki komist hjá að
verða vör við hið mikla öskufall af óljóðum,
sem yfír okkur og böm okkar hafa dunið
og er mjög sambærilegt við að maður, sem
hefír lært á eitthvert hljóðfæri til heima-
brúks ijúki til og auglýsi „konsert" eða
heimti að fá inni í sjónvarpinu. Þá er tekið
í handbremsumar að sjálfsögðu. En óljóðin
eiga greiðan aðgang. Allt galopið.
Þ.H. ber skylda til að koma þessum földu
fjársjóðum og ljóðaperlum á framfæri, því
hann einn veit um þær. Annars ber honum
að biðjast auðmjúkrar afsökunar. Mér sýn-
ist að blessuð Lesbókin okkar hesthúsi
ýmiskonar „ljóða-trakteringar", án þess að
verða bumbult. Kominn er tími til að hún
fái kynni af skáldsnillingum Þórðar þessa.
Auk þess fæ ég ekki betur séð en Les-
bókin og þó einkum sjónvarpið telji sig luma
á veldissprota, sem veiti þeim vald til að
úthluta allskonar tilrauna-leirskáldum
skáldatitli um leið og þau em kynnt í fyrsta
sinn!
Þið kannist við úr Lesbók „Skrifstofumað-
ur og skáld", „Húsmóðir og skáld“ og hjá
sjónvarpinu „Bestu vinir ljóðsins" eða „6
skáld“, þar sem orðasamtíningi hefir verið
hnoðað saman á ömurlegan hátt, sam-
hengið illskiljanlegt eða ekkert en flytjendur
mærðir skáldatitlinum fyrirfram til öryggis!
Að vísu mun reynt að hafa eitt alvöruskáld
eða svo með í hópnum, til að punta upp á
sinustráin, en andleysið og ruglið leynir sér
ekki, þótt tónlist og skrípalæti fylgi með.
Skrautlegar umbúðir nægja vissulega ekki
til að hylja leirhnoðið.
Ef svo heldur fram sem horfír, þá hlýtur
að styttast í að sjónvarpið fari senn einnig
að taka að sér úthlutun Fálkaorðunnar. Þá
munar ekkert um það í leiðinni! Ef til vill
gæti æfingin hafíst með því að þeir sæmi
„skáldin" sín Hrafns-orðunni! En þegar leir-
burðurinn vellur út fyrir barmana á skjánum
í „skálda“-þáttunum myndi kannski nægja
„krúnk-krúnk“-orðan!
Þó er rétt að geta þess að eitt er að
minnsta kosti minnisstætt úr síðasta ljóð-
flutningi „6 skálda". Það er þessi setning:
„Fór og skyldi ekkert eftir. “ Þessi frábæra
setning var endurtekin í lok síðasta þáttar-
ins. Þá virtist ljóðdísin ljá skáldinu brúklega
setningu, sem að sjálfsögðu var margendur-
tekin og endalok þáttarins urðu orð að
sönnu!
TÍSKULÚSIN
Ég tel hiklaust að dekrið við óljóðasmið-
ina og sviðsetningin á leirhnoði sé aðför að
einum okkar merkasta og dýrmætasta
menningararfí. Nýjung og formbylting í
ljóðagerð er alltaf á dagskrá en aldrei með
jafn afdrifaríkum hætti og sfðustu árin hjá
bögubósunum, sem fjölmiðlamir hafa tekið
úpp á arma sína. Tískulúsin er sífellt að
reyna að naga styrkan stofn íslenskrar ljóða-
gerðar. Áður fyrr voru það atómljóðin, sem
héldu innreið sína með miklum fyrirgangi.
Tískulúsin í dag heitir „súrrealísk ljóð“.
Hvað er nú það! Tugur af ljóðabókum sneisa-
fullar af óljóðum!
Þegar andagift þrýtur (sem e.t.v. var lítil
eða engin), þá er galdurinn að yrkja súrre-
alískt. Samkvæmt sálfræðikenningum
Freuds sækir súrrealismi sínar fyrirmyndir
í hið ómeðvitaða (oft drauma), sem ber að
tjá, þó allt samhengi vanti! Hvílíkt andríki
og snilld!
Þama er þá loksins komin pottþétt upp-
skrift fyrir vandræðaskáldin, sem aldrei
hafa nennt að læra bragfræði og sumir
naumast getað komið óbijálaðri setningu á
blað. Vegurinn beinn og breiður, hvergi tor-
færa, hvað þá einstigi. Allt leyfílegt.
Gagnrýnendur nokkuð samdóma um að ill-
gresið sé nýjung og „athyglisverðar tilraun-
ir“.
Nú leyfíst öllum að ganga um á skítugum
skónum og traðka og sparka í alla arfleifð!
Aðeins eitt vandamál hefír skotið upp kollin-
um. Blessuð rímþjóðin er ekki með á
nótunum! Neitar að taka þátt í svindlinu
og unir sér best við bmnna þjóðskáldanna
og snilldar ljóðin þeirra.Ég ætla hér og nú
að leggja ríka áherslu á að í grunnskólum
og á dagvistunarstofnunum sé lögð megin-
áhersla á að kenna bömum ljúfu ljóðin
þjóðskáldanna. Þau eru ómetanlegt vega-
nesti strax í bemsku og lýsa eins og leiftur
um nótt í holtaþoku og myrkviði atóm- og
súrrealíska mglsins.
Það er hörmulegt til þess að vita að afsið-
unin í ljóðlist hefst strax á dagvistunarstofn-
unum eins og auðvelt er að sanna!
Orðið ljóð er þannig skilgreint í orðabók-
um: „Kvæði, bragður, stuðlað mál eða
háttbundin hrynjandi". íslenskt ljóð hefur
alla tíð haft talsverða sérstöðu eins og fram-
angreindar skýringar bera með sér. Það
hefír staðið eitt og sér og borið hátt.
Að sjálfsögðu hafa ljóðið og tónlistin piýtt
hvors annars för alla tíð. Þegar hinsvegar
afskræming á ljóði og tónum situr í önd-
vegi, þá fer gamanið að káma. Þó tekur
steininn úr, þegar flytjendur lífvana lágkúm
em sæmdir skáldatitli og orðið skáld snýst
upp í ranghverfu sína. Er ekki orðið tíma-
bært að endurlífga gamla orðið: vandræða-
skáld? Menn verða að þekkja vel mörkin á
milli skáldskapar og fíflaskapar!
Umfram allt veður að stöðva strax þessa
grófu misnotkun á skáldatitlinum. Hún er
þjóðarhneyksli. Mörkin verða að vera skýr
á milli skálda og texta-höfunda.
Það furðulega er, að það er engu líkara
en menn þori ekki að minnast á þessa
óljóða-farsótt af ótta við einhveija sjálfskip-
aða menningar-„pafa“, sem hafa ákveðið
að gefa farsóttinni heilbrigðisvottorð. Síðan
á þjóðin að kneifa lapþunna og þráa orða-
súpu úr kaleik „páfanna", þótt flesta klígji
við! Fáir kaupa bækumar. Enginn lærir
„ljóðin". Sökudólgurinn er talinn rímþjóðin
en ekki súrrealísku óljóðin!
„SVIGNA UNDAN ÞUNGA
LJÓÐANNA “
Því miður er búið að misþyrma ljóða-
dísinni svo herfílega að glóðaraugu og
brotnar tennur blasa við öllum. Hún þyrfti
sannarlega að fá hvíld og notalega umönnun
á einhverskonar kvenna-athvarfí, sem
vemdaði hana fyrir siðspilltum „nauðgur-
um“ og árásargjömum skemmdarverka-
mönnum.
Þá kemur að lokatilvitnunum í Þ.H. Ungu
skáldin þurfa sjálf að gefa út sínar bækur.
„Hinn nýi Tómas er því Ifklegur til að
hanga við dyr áfengisútsalanna og reyna
þar að selja sína fögru veröld í samkeppni
við blaðabömin. Mér er tjáð að þar sé veg-
ur Helgarpóstsins ólíkt meirí en góðrar
ljóðabókar. “
Já, ljótt er að heyra' Það þarf samt mikla
ósvífni til að koma með slíka fullyrðingu
um jafnoka „fögra veraldar" Tómasar. En
lýsingin á sambúð „snillinga" Þ.H. við Helg-
arpóstinn er mjög átakanleg og ýmsir
sammála því að félagsskapurinn geti naum-
ast orðið lélegri!
Þrátt fyrir allt er einföld lausn á þessu
máli eins og ég hef áður getið um. Engin
ástæða til að vera með harmagrát. Nú á
þessi Þ.H. að storma niður á Lesbók með
ljóð þessara andlegu ofurmenna sinna, sem
hann einn veit um, þvf hann segir „laumu-
skáldin með skrífborðsskúffur, sem beinlínis
svigna undan þunga Ijóðanna“.
Það væri vissulega þakkarvert ef Þ.H.
kafaði í orkustöð andagiftarinnr og myndi
fyrst í stað láta nægja að fleyta íjómann
ofan af og láta okkur sjá eitthvað annað
en undanrennu og flautir.
yið bíðum eftir sýnishomum snilldar-
verkanna!
Höfundurinnerframkvæmdastjóri f Reykjavfk.