Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1987, Qupperneq 12

Hér birtist fyrri hluti 5. kapítula skáldsögunnar„ Vatnsins“ eftir Guðmund Daníelsson. Bókin kemur út hjá
Bókaútgáfu Menningarsjóðs innan skamms. Höfundurinn segirþetta um bókina:
„ Vettvangur sögunnar er Vatnið mikla íÞjóðvallahreppi, vesturströndþess með ógnarlegrigufuorku sinni og
væntanlegum aflstöðvabyggingum, eyjan útiívatninu, Bjarteyja, höfuðstaðurinn og lítiðþorp á suðurströndinni.
Tími sögunnar eru árin frá 1930 fram yfír 1950, en rætumar liggja aftur til ársins 1914. Þá varðgetnaður úti
íBjarteyju, þá varð dauðaslys á Vatninu. Eftirköst þessara atburða verða uppistaða sögunnar.
Erfitt eraðskilgreina efniðístuttu máli. Eftil villmættisegja, aðaðalviðfangsefni„ Vatnsins“ væriástin og
eignarrétturinn, upphafíð og endalokin, tafl andstæðnanna, þar sem allt er í veði, ekki síst lífíð.
Vatniðerhvort tveggja ísenn raunverulegt vatn ogtákn tilverunnar ogsjálfrar forsjónarinnar, sem er óskiljanleg
ogofviða sérhverri valdstjóm ogtil alls vís,jafntgóðs sem ills. Þaðsem hún gefurmeð annarri hendinni, það
tekurhún iðulega með hinni. “
VATNIÐ
Kafli úr nýrri skáldsögu
eftir Guðmund
Daníelsson, sem út er að
koma hjá Bókaútgáfu
Menningarsjóðs.
Síðan voraði og leysti ísa, blá-
hvítar þekjur frerans urðu
að froðu, síðan hjaðnaði hún
og varð að öngvu, Vatnið
varð aftur Vatn. Ljúflega
snerist hjól árstíðanna, ekk-
ert truflaði gang þess. En
sumt var af öðrum toga
spunnið, óvæntum, vandskýrðum: snurða
hljóp á grannan, viðkvæman þráð — að
afliðnum sólstöðum. Hvað var á ferðinni í
Nesodda sumarið sem nú fór í hönd?
— Það er svo undarlegt, Bára, sagði
Katrín Finnsdóttir við einkabam sitt, — í
heila viku hefur mig langað svo út á Vatn-
ið með Ronný-færið okkar og renna því á
Bjarteyjarsundi, gömul árátta rís upp frá
dauðum innra með mér, og hún ágerist.
Mig er alltaf öðru hverju að dreyma urriða-
hænginn stóra — að hann sé að heimta af
mér skapalonið, konuna sína, hann uni sér
ekki lengur án hennar. Segðu honum pabba
þínum ekki frá þessu þegar hann kemur
heim úr suðurferðinni.
Súlkan leit rannsakandi á móður sína:
Katrín hafði megrast í andliti, augun höfðu
stækkað, dimman í þeim dökknað, en þau
voru tóm.
— Undarlegt! Segir þú mér satt mamma
— að þig dreymi þetta?
— Ja, ef það eru þá draumar, en ekki
eitthvað annað óskiljanlegra: skilaboð frá
honum föður þínum? Það var hængurinn
sem dró hann til sín — úr höndunum á
mér. Nú vill hann kannski ná mér líka.
Þessu mætti snúa við. Heyrðu, mig langar
að drepa þennan físk, sem er manndrápari.
— Eg hef séð þetta á þér. Það er eins
og þú vaknir ekki á morgnana, þó að þú
vakir, heldur sofír þú vakandi.
— Er það svo, Bára, sýnist þér það?
— Mér sýnist það. En eins og þú veist,
mamma, þá sýnist mér oft annað en öðrum.
— Og svo er eitt, sagði konan og hafði
lækkað röddina, — ég sé meira og meira
eftir því, að ég skyldi ekki skíra þig Rúnu.
Mig langaði það þegar þú fæddist, en ég
þorði það ekki. Ronný og Rúna eiga saman.
Leonída Rúna hefðir þú átt að heita, það
langaði mig mest. Hann hét Leonard Ronný.
— Kallaðu mig bara Rúnu, ef þig langar
það, sagði Bára. — Þú átt ekki að vera
hrædd og fela sjálfa þig inni í sjálfri þér.
— Þú hefur rétt fýrir þér, Rúna. Annað
mál er, hvort ég á annars kost.
— Er einhver nýbúinn að koma hingað
og skjóta þér skelk í bringu? Hefur einhver
komið hingað frá Vatnsvík eða Skjólbakka?
Konan leit agndofa á dóttur sína.
— Hvers vegna dettur þér það í hug?
spurði hún.
— Af því fólk af þeim bæjum hefur illar
fylgjur. Þær laumast snuðrandi inn í draum-
ana okkar, og reyndar ekki síður inn í
hugsun manns í vökunni. Jú, ég skal koma
með þér út á Vatnið og vita hvort við verð-
um varar.
— Við skulum þá fara í nótt. Það er bjart
alla nóttina núna, og pabbi þinn kemur
ekki heim úr lestarferðinni fyrr en hinn
daginn.
— Heyrðu — já, hann fór til höfuðstaðar-
ins núna og verslar hjá Friðjóni við Torgið.
Stundum hefur hann farið niðrá Grundir.
Fælir það pabba frá Verslunarfélaginu þetta
sem kom fyrir í vetur, þegar ég hjálpaði
strákunum að sælqa sér matbjörgina?
— Þarftu að spyija að því, bam? Álfur
{Nesodda fer ekki framar ótilneyddur þang-
að sem dóttir hans hefur verið þjófkennd,
rekin úr skóla og sett út af sakramentinu.
En svo ég segi þér eins og er, þá kom hér
um daginn maður, sem átti heima í Vatnsvík
bæði áður og eftir að þú fæddist. Karvel
heitir hann Klængsson, og með honum Jón
Ketilsson í Vatnsvík. Þeir hafa lengi haft
Nesoddafjölskylduna milli tannanna og sáð
illgresi í okkar garð. Þú og pabbi þinn vor-
uð að smala fénu til rúnings þennan dag,
og ég hef ekki minnst á þá heimsókn fyrr
en núna. Nei, frá Skjólbakka kom enginn,
það voru þeir Jón og Karvel sem komu.
— Hvað voru þeir að vilja? spurði dóttirin.
— Ég veit það ekki. Þeir voru að lúsast
hér upp um hverasvæðið og meðfram Vatn-
inu, ríðandi. Þeir sögðust ætla upp að
Þjóðvöllum og hitta prestinn.
— Eru þetta ekki þeir sömu menn, sem
báru út söguna um að þú hefðir sjálf ráðið
Ronný af dögum, af því að þú hefðir verið
orðin ólétt eftir hann, ög af því að þá hefði
hann allt í einu verið kallaður til herþjón-
ustu á_ vígvöllunum úti í löndum?
— Ég veit það ekki fyrir víst og vil ekki
vita það, sagði konan, — orðrómur er eins
og líkamslaus vofa, hönd verður ekki fest
á honum.
— Það er ekki einleikið hvað mér hefur
alltaf verið lítið um Vatnsvíkurfólkið gefíð
og þennan Karvel Klængs, sem ég hef þó
aldrei séð, bara heyrt frá honum sagt, sagði
Bára.
— Ég þekki hann, sagði Katrín. — Það
var mikil ófýrirleitni í þeim pilti, og er enn,
að ég held. Þeir í Vatnsvík stunduðu mis-
kunnarlaust veiðiþjófnað fyrir Nesodda-
landi. Ronný átti veiðiréttinn yfír hásumarið
og hafði borgað pabba fyrir hann, og borg-
að honum fyrir mig sem aðstoðarmann sinn
við urriðaveiðina. Við sáum strákana oft
héma út undir Bjarteyju að dorga. Einu
sinni bað Ronný mig að róa út til þeirra,
hann ætlaði að stefna þeim fyrir veiðiþjófn-
að og hræða þá til að hætta. Þegar við
komum í nánd við þá, leysti annar þeirra
buxumar niðrum sig og settist á skutinn
með beran rassinn út fyrir, en hinn opnaði
buxnaklaufina og sprændi í áttina til okk-
ar. Þegar Ronný sá þetta, þá ofbauð honum
svo, að hann skipaði mér að snúa undan
og róa heim, svona pilta þýddi ekki að
mæla máli, þeir gerðu ekki annað en for-
herðast við hótanir. Seinna, þegar Ronný
datt út úr bátnum og drukknaði, þá voru
Vatnsvíkurpiltamir ekki langt undan, enda
voru þeir kallaðir sem vitni, þegar ensk
yfírvöld báðu sýslumanninn að afhenda
skýrslu um slysið, þó að reyndar væri ég
aðalvitnið.
— Og nú var þessi Karvel aftur á ferð
með Jóni í Vatnsvík? Hvar hefur hann alið
manninn síðan hann var strákur? spurði
stúlkan.
— Hvað ætli ég viti það, sagði Katín. —
Heimili hans var fyrir sunnan, þó hann
væri stundum hér eystra. Ég hef heyrt hann
hafi verið í Kanada og Skotlandi að læra
jarðfræði. Ég hef líka heyrt hann hafí stund-
að verslunarbrask, og eitt var víst: hann
leigði útlendingum veiðiár á íslandi. eins
og pabbi hans hafði gert áður. Helst kysi
ég að vita alls ekkert um hann.
— Já, best væri áreiðanlega að vita alls
ekkert um þann mann, sem þjónar því illa
í sjálfum sér með gleði. Best væri líklega
að vita sem minnst um innræti annarra.
Ailt fer í flækju ef maður veit of margt.
Um sjálfa mig er það að segja, að ég veit
ekkert um innræti mitt, nema það að ég
kæri mig ekkert um annað en það sem ég
þarf. Svoleiðis eru líka dýrin og fuglamir.
Komu þessir karlar hingað daginn sem við
pabbi vorum að smala?
— Það gerðu þeir reyndar, og þeir komu
alla leið inn í baðstofu því að þeir sögðust
þurfa að líta á skapalonið. Mér varð hverft
við og ég hefði helst viljað stöðva þá, en
mér fataðist alveg og þeir stikuðu framhjá
mér þar sem ég stóð við eldamaskínuna.
Ég elti þá og hallaði mér upp að dyrastafn-
um og horfði á þá. Þeir voru eins og
ódæðismenn, og fann ég allt í einu að bær-
inn titraði og ég heyrði hvemig skapalonið
glamraði við þilið. Það lét í eyrum mínum
eins og þurr lágvær hlátur.
— Heyrirðu, Karvel? spurði Jón með
hróðugu glotti á vör, eins og hann væri
búinn að fletta ofan af sökudólgi, — var ég
ekki búinn að segja þér þetta?
Ég greip fram í fyrir þeim:
— Segja honum hvað? spurði ég miður
mín.
— Að dauðir hlutir em ekki alveg dauð-
ir, sagði Jón í Vatnsvík, — líf leynist með
þeim.
— Loksins náði ég mér og sagði:
— Ætli við megum ekki þakka fyrir það,
Jón, meðan jarðhræringamar í þessari sveit
hrista okkur ekki meira en þetta? Og er
ekki best, að þeir dauðu fái að hvíla í friði?
— Vafalaust, Katrín, sagði Jón. — Afsal:-
aðu ónæðið.
Þar með stmnsuðu þeir út. Ég held þeir
hafí kastað á mig kveðju um leið og þeir
fóm, það man ég þó ekki fyrir víst, ég var
í uppnámi. En það var eins og þeir teldu
mig meðal þeirra dauðu og að Jón bæði
mig dauða afsökunar á að hafa raskað ró
minni.
— Heyrðu, mamma, hver var tilgangur
þessara manna með heimsókninni? spurði
stúlkan.
— Að hrella mig, held ég, sagði Katrín.
— Þeir eða einhveijir aðrir vilja koma okkur
burt héðan. Friðjón við Torgið, sem kom
hér í vetur daginn sem þú varst að leita
að kollóttu Golsu, sagði að hann vildi kaupa
Nesoddann, og ég veit að pabba þinn lang-
ar mest til að komast héðan og flytja suður.
Eitthvert samsæri er í gangi, því er stefnt
að mér.
— Láttu þá ekki hræða þig, mamma,
sagði Bára, — ég stend með þér, og engin
hræðsla hvarflar að mér. Já, við skulum
fara út á Vatnið í nótt og reyna við þann
stóra í djúpinu.
— Þakka þér fyrir, Rúna, við gerum
þetta. Jón í Vatnsvík og Karri Klængs mega
sannarlega sjá, að við ráðum sjálfar okkar
gerðum.
Sól hvarf sem snöggvast bak við Engla-
fjöll, en kom aftur í ljós út undan Helgrind-
um. Mæðgurnar í bátnum fylgdust með
þessu ósjálfrátt, en hugur þeirra og atferli
beindist niður á við. Vatnið varpaði til þeirra
því sem gerðist á himnum, það gerðist
samtímis í djúpinu. Katrín stóð í skutnum
með færið úti, Bára sat undir árum og
stýrði norðaustur eftir stefnu neðanvatns-
gjánna, framhjá tá Bjarteyjar, sem skagaði
í útnorður, reyndi að forðast sjálft hyldýpið,
en halda bátnum uppi yfír bröttum höllun-
um, þar sem fískurinn var vanur að liggja.