Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1987, Blaðsíða 8

Ofar skýjum, 1963. Þetta er rísastór mynd, um 20 metrar & breidd. Olíulitir á léreft.
Barn
sólgresjunnar
Máninn og mjaðmargrindin. Úr myndröð um
Asíðasta ári, nánar tiltekið 7. marz, lést í Santa
Fe í Nýju Mexíkó málarinn Georgia O’Keeffe
á nítugasta og níunda aldursári. Með henni
hvarf af sjónarsviðinu einn svipmesti og dular-
fyllsti persónuleiki amerískrar myndlistar og
einn sérstæðasti málari þeirra á þessari öld
— sá mesti í röðum kvenna eftir Mary Cass-
att (1845-1926).
Um líf og list Georgíu
O’Keeffe sem lézt á
nítugasta og níunda
aldursári í fyrra. Fyrsti
hluti af þremur.
EftirBRAGA
ÁSGEIRSSON
Georgia O’Keeffe var löngu orðin þjóð-
saga í lifanda lífi og einkum var eftir því
tekið, að hin mikla listakona hélt starfskröft-
um til hins síðasta. Það er og einnig draumur
annarrar heimsþekktrar listakonu, mynd-
höggvarans og New York-búans Louise
Nevelson, sem komin er fast að níræðu, að
verða hundrað ára og heldur starfskröftum
líkt og O’Keeffe!
Helst spóka sig á Times Square á af-
mælisdaginn.
Þetta kemur fram í grein, sem ég ritaði
um Nevelson og birtist í Lesbók snemma á
þessu ári.
Og þegar Georgia O’Keeffe náði þeim
tímamótum að verða níræð, vildi hún gjam-
an verða 125 ára og var alveg vissa um
að verða minnst hundrað. Þó að þetta færi
ekki eftir, þá var tíundi áratugurinn tíma-
bil mikilla umsvifa og frægðarsól hennar
reis hærra en nokkru sinni fyrr.
Engin bók hafði verið skrifuð um þessa
listakonu fyrr en á síðasta áratug og einkum
vaknaði áhugi fólks á henni, þegar Metro-
politan-safnið hafði sýningu á ljósmyndum,
sem eiginmaður hennar, hinn nafntogaði
ljósmyndari og menningarfrömuður Alfred
Stieglitz (1864—1946), tók af henni á sam-
býlisárum þeirra.
Gríðarlega stór brúnlitaður borði hékk á
forhlið safnsins veturinn 1978—79 og kynnti
sýninguna. Á honum stóð: GEORGIA
O’KEEFFE - A PORTRAIT BY ALFRED
STIEGLITZ.
Ljósmyndarinn Stieglitz tók ótal myndir
af vinkonu sinni og seinna eiginkonu í hinum
margvíslegustu stellingum, og einkum eru
það hendur hennar og andlit sem skipa þar
stóran sess, en einnig tók hann margar
frægar nektarmyndir af henni og allt þetta
var með á sýningunni.
Á síðasta áratug hafa nokkrar veglegar
bækur verið gefnar út um líf og list hinnar
hlédrægu og dularfullu listakonu, og eru
sumar þeirra ófáanlegar. Þannig pantaði
ég til öryggis allar, sem mér var kunnugt
um, er ég hugðist skrifa um hana og beið
í þrjá mánuði, þar til ein birtist, og það var
Bleik fjöll og græn, 1917, Vatnslitir.
einmitt bókin, sem var gefin út af Metro-
politan-safninu í tilefni fyrmefndrar sýning-
ar. Með opinskáum texta eftir Georgiu
O’Keeffe.
Átti ég von á flestu öðru en að fá aðeins
eina bók, og einungis ljósmyndir af listakon-
unni sjálfri og þar á meðal margar hispurs-
lausar nektarmyndir! Önnur bók fylgdi svo
að vísu en fyrst sjö mánuðum eftir pöntun-
ina.
Þessi fáskipta og þögla kona, sem bann-
aði jafnvel sínum nánustu vinum að skrifa
um sig lengi vel, hafði svo mikinn skilning
á ljósmyndafaginu sem listgrein, að hún
hafði ekkert á móti því, að Stieglitz mynd-
aði hana nakta og héldi jafnvel sýningu á
myndunum, og að þær rötuðu í bækur —
og sennilega hefur hún verið mjög stolt af
því, er stærsta listasafn í heimi sýndi þær
ásamt öðru.
AfinnVar
Ungverskur Greifi
Kannski var hin mikla listakona orðin ögn
hégómlegri komin á tíræðisaldurinn, því að
nú leyfði hún loks útgáfu bóka m.a. einnar
ævisögu og á þessu tímaskeiði voru myndir
hennar famar að seijast á milljón dollara
stykkið, er best lét, sem var þá hæsta verð,
sem greitt var fyrir verk lifandi málara í
Ameríku. Fullt nafn hennar var Georgia
Totto O’Keeffe, fædd 15. nóvember 1887,
í Sun Prairie (Sólargresjunni) í Wisconsin.
Hið undarlega millinafn, Totto, sem hún
raunar notaði aldrei, kom frá afa hennar,
sem var ungverskur greifi frá Búdapest og
aðstoðarforingi Lajosar Kossuth, hinnar
miklu frelsishetju Ungveija. Kona hans og
amma Georgiu var af hollensku og ung-
versku hreintrúarfólki. Komin í móðurætt í
níunda lið beint frá Edvard Fuller, sem
undirritaði samninginn um flutning fyrsta
hóps enskra hreintrúarmanna (púrítana) á
því fræga skipi Mayflower frá Plymouth til
Norður-Ameríku árið 1620, en í föðurætt
frá Coneradt Ten Eyck, sem flutti frá Hol-
landi um 1650 og gerðist stofnandi Hol-
lenzku siðbótarkirkjunnar í nýja heiminum.
Amman Totto var mjög sérstæður per-
sónuleiki með óvenjulegan og hljómfagran
talanda og mikið og fagurt grátt hár, sem
hún greiddi á frumlegan hátt.
Ein af bemskuminningum Georgiu var,
að amma bannaði bömunum að snerta
skrautgripina í stássstofunni, en hún freist-
aðist til að óhlýðnast því, einvörðungu til
að njóta þess að heyra ömmuna hrópa