Lesbók Morgunblaðsins - 14.11.1987, Blaðsíða 12

sem gerðist samtfmis, gömul, löngu liðin
minning sem sótti á hugann og leitaði útrás-
ar.
Ungi maðurinn hélt áfram: Ég endurtók
við ömmu sem hlaut að vita eitthvað meira
um hann: Segðu mér allt sem hún vissi.
Og amma svaraði enn: Mamma þín sagði,
áður en hún dó, að hún vissi alls ekkert
meira um hann, ekki hvað hann hét og
ekki heldur hvaðan hann væri. Hún vissi
aðeins það að hann hefði komið til sín um
nóttina og verið ákaflega góður við hana.
Og undir lokin hafði hún sagt: Ég veit ekki
hver hann var en ég hef ekki gleymt hon-
um. Það skaltu segja drengnum þegar hann
er orðinn stór.
Hann hélt enn áfram: Amma mín dó
skömmu seinna. EFtir það hef ég ekki átt
neinn ættingja á lífi svo að ég viti um. Þar
er aðeins ein stór eyða.
En það er eins og ég hafí alltaf verið að
leita. Éf ég hef kynnst eldri mönnum sem
mér hefur þótt eitthvað varið í hugsaði ég
oft: Ef til vill ert þú faðir minn? Furðulegt,
eða finnst þér það ekki? Mér datt það sama
í hug þegar ég hitti þig.
Þá braust þessi gamla minning ailt í einu
ljóslifandi fram úr fylgsnum hugans þar sem
hún hafði blundað svo lengi. Eg leit rólega
í blá augu unga mannsins hinum megin við
borðið og sagði:
Þú hefur sagt mér óvenjulega sögu. Nú
skal ég bæta við hana því sem í hana vant-
ar. En fyrst ætla ég að spyija þig nokkurra
spuminga.
Haltu áfram sagði hann furðu lostinn.
Höfðuð þið, amma þín systir þín og þú,
höfðuð þið alltaf búið í húsinu niðri við
ströndina?
Nei, það höfðum við einmitt ekki gert.
Bjugguð þið kannski áður á afskekktum
bæ upp til fjalla?
Já, við bjuggum einmitt þar.
I litlum dal með miklum og fögrum lauf-
skógi? Unaðsleg sumarfegurð?
Já, svaraði hann ákafur. Við bjuggum
þar þangað til amma dó. Ég hef farið aftur
þangað og...
Eg hélt áfram: Þetta var lítill sveitabær,
aðeins ein gömul bjálkastofa, en við hana
var nýlegri bygging töluvert stærri, tvö
herbergi sitt hvorum megin við alllangan
gang með svefnlofti yfir sem gengið var
inní að utan upp háar steintröppur.
Það stendur alveg heima, sagði hann.
En Guð minn góður?
Og rétt hjá bænum rann lítil á. Þar hafði
verið gerður mylluhylur og úr honum rann
ofurlítill foss. A hlýjum dögum var hress-
andi að fá sér þar steypibað. Úr glugganum
sást fossinn ekki, og...
Ert þú þá kannski faðir minn? spurði
hann lágt.
Nei, ég er ekki faðir þinn. Því miður, var
næstum komið fram á varir mínar. En nú
er mér ljóst að ég þekkti hann og að við
vorum eitt sinn góðir kunningjar.
Hann mælti og það var gráthreimur í
röddinni: í hamingjubænum, haltu áfram,
maður.
Já, það skal ég strax gera. Aðeins eina
spumingu fyrst: Hefurðu nokkum tíma séð
hring sem er eins og tvær samanfléttaðar
hendur?
Hann horfði á mig lengi. Því næst leysti
hann af sér bindið, losaði um hálsmál skyrt-
unnar og tók af sér festi sem hann hafði
um hálsinn. Þar hékk hringur úr rauðu
gulli, mótaður eins og tvær samanfléttaðar
hendur.
Haltu áfrarn, sagði hann aftur.
Það eru um það bil tuttugu ár síðan þetta
gerðist. Ég lá þá á Landspítalanum og
þurfti að ganga undir uppskurð. Á sömu
sjúkrastofu og í rúmi við hliðina á mér lá
maður í sömu erindum og ég. Við lágum
þar í þijár vikur og biðum eftir að komast
að, og á þeim tíma urðum við góðir kunningj-
ar. Já, ég get með sanni sagt að við urðum
góðir vinir.
Smám saman kom í ljós að sjúkdómstil-
felli hans var alvarlegra en mitt. Þeir fundu
að iokum æxli sem erfitt var að komast að,
ekki stórt enn sem komið var, en illkynjað.
Hann gat valið um að fá að lifa einhvem
tíma, kannski eitt ár, eða ganga strax und-
ir uppskurð sem fylgdi mikil áhætta, en
einnig von um fullan bata.
Hann athugaði málið vandlega og valdi
uppskurðinn. Hann var rólegur og öruggur
alla dagana áður en hann var skorinn upp.
Hann lét senda eftir lögfræðingi og ráðstaf-
aði öllu í öryggisskyni ef svo skyldi fara
að honum yrði ekki lífs auðið. Hann var við
öllu búinn. Eiginkona hans var í borginni
þessa viku og kom til hans oft á dag. Ég
hygg að hjónaband þeirra hafi verið gott,
en þeim hafði ekki orðið bama auðið.
Kvöldið áður en hann var skorinn upp
ræddum við lengi saman. Og það var ein-
mitt þá sem hann sagði mér það sem ég
ætla nú að segja þér. Eg held ég muni það
allt næstum því orðrétt. Það hlýtur að hafa
verið geymt einhvers staðar á góðum stað.
Hann hélt áfram: Ég var nokkur ár vöm-
bílstjóri þar sem verið var að byggja stóra
rafveitustöð. Það var nokkm áður en ég
gifti mig. Ég var mikill útilífsmaður þegar
á þeim ámm. Sumar það sem hér um ræð-
ir var ég þijár vikur af fríi mínu upp til
fjalla með einum félaga mínum. Þetta sum-
ar var svo hlýtt og gott að það var næsta
fágætt. Við sváfum undir bemm himni,
veiddum fugl og físk til matar, urðum
brúnni, frískari og fjömgri en nokkm sinni,
sáum varla nokkum mann. Þessi útilega
okkar var á allan hátt undursamleg. Eg
minnist ekki að hafa nokkm sinni lifað slíkt
sumar hvorki fyrr né síðar. Ef ég ætti kost
á að lifa upp aftur einhvem hluta ævi
minnar, mundi ég hiklaust velja þessar vik-
ur.
Og hann hélt áfram: Kvöld eitt í lok júlí
komum við að afskekktum bóndabæ langt
uppi í afdal nokkmm. Aldrei þessu vant fór
þá allt í einu að rigna og við spurðum hvort
við mættum fá að sofa í hlöðunni um nótt-
ina. Okkur var góðfúslega leyft það.
Heima á bænum vom þá aðeins tvær
fullorðnar persónur, ung og gömul kona.
Sú gamla sagði þeim að heimilisfaðirinn
ungi, sonur hennar, hefði látist óvænt af
slysfömm árið áður og nú væm þær hér
einar.
Og hann hélt enn áfram: Þegar nokkuð
leið á nótt vaknaði ég og gekk út. Rökkur
júlínæturinnar breiddist yfir láð og lög. Það
var hætt að rigna og fersk og unaðsleg
angan af gróðri þessa afskekkta dals barst
að yitum mér.
Ég var í þann veginn að fara aftur inn
í hlöðuna og fá mér blund að nýju þegar
ég varð þess var að unga konan stóð úti á
steinþrepunum.
Ég gekk til hennar og lét nokkuð orð
falla um það hve þessi dalur væri fagur-
grænn og gróskumikill, og hve gott væri
að sofa hér við niðinn frá ánni.
Hún svaraði því litlu en sagði síðan eftir
sundarkom: Komdu snöggvast með mér.
Ég ætla að sýna þér dálítið.
Ég gekk með henni inn í þröngan gang
og síðan upp stiga sem brakaði hátt í. Hún
hló og sagði: Það gerir ekkert til. Tengda-
móðir mín sefur í Gömlu-stofu.
Við komum inn í rúmgott svefnloft þar
sem tvö hvítmáluð rúm stóðu hlið við hlið.
Annað var óbælt með kodda og teppi. Unga
konan benti mér að ganga með sér að lítilli
vöggu þar sem smábam svaf, hringað sam-
an eins og kettlingur. Hún sagði lágt,
nánast hvíslaði: Það er telpa.
Vindgustur blés gluggatjaldi inn í her-
bergið, og með honum barst angan af birki
og blómum.
Ég lét einhver orð falla um það að lífíð
gæti stundum verið óskiljanlegt og miskunn-
arlaust, og var ákveðinn í að fara sem fyrst
aftur út.
Þá var sem ég heyrði eins konar neyð-
aróp að baki mér: Nei, vertu héma kyrr hjá
mér í nótt. Sofðu í rúminu hans þótt ekki
gerist neitt annað. Þú veist ekki hve erfítt
það er að vera ein.
Og hann hélt áfram: í dögun dró ég hring
af fíngri mínum og sagði að hún skyldi eiga
hann til minningar um þessa nótt. Það var
fallegur og sérstæður hringur sem ég keypti
í Rómaborg þegar ég, vor eitt, ók þangað
með hóp ferðamanna.
Félagi minn svaf vært í heyinu eins og
fyrr.
Um morguninn rökuðum við okkur við
ána og fengum okkur steypu úr fossinum
sem kom úr mylluhylnum. Við sáumst það-
an ekki frá bænum.
Gamla konan bauð okkur inn í ágætt
morgunkaffi sem við þáðum með þökkum.
Þær stóðu báðar á steinþrepunum þegar við
fórum. Unga konan hélt á stelpunni sinni
litlu í fangi sér.
Nokkru seinna sagði félagi minn: Hefurðu
týnt hringnum þínum? Ég sá hann ekki leng-
ur a fingrinum?
Ég svaraði: Hann hlýtur að hafa runnið
af mér í steypunni undir fossinum.
Hann sagði: Þú verður að reyna að finna
hann.
Ég svaraði: Ég ætla heldur að skrifa
þeim og biðja þær að senda mér hann ef
þær finna hann.
Þetta sagði hann mér kvöldið áður en
hann var skormn upp. Því næst bætti hann
við undrandi: Ég skil raunar alls ekki hvers
vegna ég fór að segja þér frá þessu sér-
stæða atviki í lífsreynslu minni. Ég hef
aldrei fyrr minnst á það við nokkum mann.
Uppskurðurinn tókst vel. Læknamir
héldu að allt mundi ganga að óskum. Konan
hans fékk að heimsækja hann strax daginn
eftir. En seint næsta kvöld kom hjúkmnar-
kona í flýti inn á sjúkrastofuna þar sem ég
lá og sagði: Hann er að fara frá okkur og
á ekki langt eftir. Hann langar til að tala
við þig. Komdu með mér strax.
Hann gat ekkert talað þegar ég kom, en
hann greip fljótt í hönd mína. Hann reyndi
að brosa og það sáust engin merki um ótta
eða óróleika í svip hans, aðeins undmn og
spum.
Þannig dó faðir þinn.
Ákafi sá og eftirvænting sem verið hafði
svo áberandi í fasi og framkomu unga
mannsins hinum megin við borðið vom nú
horfin. Og hann sagði með þeirri undran
og spurn í svipmóti sem minnti mig mjög
á föður hans: Þannig dó faðir minn. Og
hann endurtók eins og ósjálfrátt síðustu
orðin: Faðir minn.
Við sátum helming næturinnar í þessum
litla sal. Ég varð að segja honum bókstaf-
lega allt sem ég vissi um föður hans. Hann
spurði um svo margt að ég var satt best
að segja orðinn sárþreyttur.
Við skildum á hafnargarðinum í Bodö
daginn eftir, dmngalegan, stormasaman
morgun. Það yrði vist engin skemmtisigling
yfir Vesturfjörðinn að þessu sinni.
Það var sem hann ætlaði aldrei að geta
sleppt hendi minni. Hann sagði: Nútíðin er
mín. Framtíðina ætla ég að skapa sjálfur.
En þú hefur gefið mér aftur fortíðina. Því
mun ég aldrei gleyma.
Þýðing: Sigurður Gunnarsson,
fyrrum skólastjóri.
ÞORGEIR IBSEN
Bjarkarás-
gjörningur
Hvað bindur mig svo í báða skó
við Bjarkarás þennan?
Angan úr runna, fegurð og ró: —
hin rómaða þrennan?
Hver veit? En eitt hefur auðnast mér,
er ásinn kveð þennan, —
að horfin úr kroppnum alveg er
öll streitan og spennan.
Bjarkarás kæri, ég þakka þér
þinn gjörning þennan.
Lýðhvöt
— Brot —
Spólur mál-spjallanna
spila þeir fyrir múginn, —
ósóma upp hranna; —
allt er að fara í súginn.
Tunga móður minnar,
mjög er að þér sorfið.
Er gengi giftu þinnar
gjörsamlega horfið?
Þeim, sem á þér níðast,
þeim, sem reynast illa, —
má ei lengur líðast
lindum þínum að spilla.
Þínar Ijóða-Iindir
löngum hertu stálið;
Þú gafst oss glæstar myndir,
goðumborna málið.
Útvarps-mál er mengað
og margt er þar á reiki;
tel lýðum lítinn feng að
lontum þar á kreiki,
sem firra feðratungu
framburði sínum réttum
og eitra fyrir þá ungu
útlendum með slettum.
Mál er að látum linni;
lýtin ber að varast,
sem verða á vegferð þinni,
ef viltu eigi farast.
Lát ógnir aldarinnar
eigi á þér hrína.
Gæt tignar tungu þinnar
af trú við æru þína.
Höfundurinn er fyrrverandi skólastjóri i
Hnarfirði.
ÞORRI JÓHANNSSON
VORNÓTT
í KIRKJUGARÐI
Sólgrá vomótt
í votum kirkjugarði.
Rök lauf lykta
af eyðingu vorsins.
Ómerkt gröf.
Vera með mosavaxið andlit.
Greypt í stein.
Minning háð andvörpum
annarra.
Fyrír framan
hvössdöpur augun
er gróðursett tré.
Umlykur andlitsbeinin.
Það líða skúrir gegnum birtuna.
Blíðhlý molla sest á
blautan mosann.
Skapar óvart líf
með dauða.
LOGANDI VIT
Ég var vakinn til að sjá
dauðann fyrir lífið,
lífið fyrir dauðann.
Tilveran er hópsefjun, veruleikinn
er máttur hugans í göldrum
kraftaverkanna.
Grá borgin er fráhrindandi lífvera
og skolpræsin æðarnar.
Uppreisnarengillinn lýsir upp
gráu hræsnina.
Þeir Ijúga að hann sé illur
í nafni siðgæðiseinvalds,
guðs síns.
Lygi árþúsundanna er veruleiki
í sameiginlegri ímyndun
hjarðarinnar
sem streymir um borgina
uppfull af dauðahræðslu
og helvitishótunum.
Hún hlýðir í tilbeiðsluóttanum,
annars brennur hún
í efa vitsins.
Höfundurinn er ungt skáld í Reykjavík.