Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1989, Blaðsíða 5

ELÍSABET
JÖKULSDÓTTIR
Kvik-
mynda-
handrit
PÉTUR EGGERZ
PÉTURSSON
Islenzk
þíðing
í þessum kulda,
í þessum nístingskulda
brakar við fót,
snjórinn þurr
geymir
... gleymir?
Morgna
strýk ég
hrím
úr augum,
kem hjarta
ígang.
Gegn hríðinni
gengur það,
hittir þig
hélaða
undir vegg
og spyr:
Vantar þiðanda?
ÞÓRUNN
GUÐMUNDSDÓTTIR
Kvöl
Kvöl þín hélt fyrir okkur vöku
við vöktum saman
samt ein.
Við létum ekki á neinu bera.
en það var þessi nagandi óvissa um
örlög þín
er batt okkur saman ósýnilegum
böndum
Nú sit ég og bíð eftir...
Höfundur er skrifstofustúlka í Reykjavík
1. sena
Fjalí'skríður upp eftir einu fjalli.
Loks veit enginn
hvort fjallið er að skríða upp eftir
hinu.
Tvö fjöll skríða upp eftir hvort öðru.
Þegar upp er komið blasir dýrðlegt
útsýni við.
Stórkostleg fjallasýn hvert sem
auga gefur leið.
2. sena
Bifreiðastöðin Bifröst á HverGsgötu 6 var ein af átta leigubílastöðvum í Reykjavík um 1930.
Ljósmyndasafnið/Magnús Ólafsson
skömmu síðan. Eigandi „Ramona“ er Páll
Vídalín.
í fyrravetur rak Páll kaffihús í Hafnar-
stræti undir nafninu „Rauða myllan" og
varð lögreglan að loka henni.
Strax og veitingastofan „Ramona" var
opnuð á dögunum fór að bera á ærslum og
gauragangi þar, þó meira fyrir utan veit-
ingastaðinn en inni.
Hafa ólæti þessi að kvöldlagi síðan ágerst
með degi hverjum og þurfti hvað eftir ann-
að að kalla á lögregluna til að halda uppi
reglu.
I fyrrakvöld keyrði þó um þverbak. Var
jafnvel ráðist á bíla sem þarna fóru um
götuna.
Snjóboltum rigndi án afláts á rúður kaffi-
hússins og óp og óhljóð heyrðust langar
leiðir.
I gær sá lögreglan sér ekki annað fært
en að loka kaffistofunni „Ramona“.
í INGÓLFSSTRÆTIER
ég í Fæði ...
Árið 1919 fékk fulltrúaráð verkalýðs-
félaganna leyfi til að byggja bráðabirgðask-
úr á lóð sinni á homi Hverfisgötu og Ing-
ólfsstrætis og sex ámm seinna var reist
einlyft steinsteypuhús á lóðinni. Þetta var
upphaf Alþýðuhússins. Það var svo árið
1936 sem núverandi bygging var reist og
vígð. Arkitekt þessa stóra fúnkishúss var
Þórir Baldvinsson. Á þessum tíma var Al-
þýðublaðið orðið stórveldi undir stjórn Finn-
boga Rúts Valdimarssonar og á tumi Al-
þýðuhússins áttu borgarbúar að geta lesið
heimsfréttimar í ljósaletri um leið og þær
bæmst. Búið var að koma upp kössum fyr-
ir letrið en af einhveijum ástæðum komst
verkið aldrei lengra.
í Alþýðuhúsinu var skemmtistaður,
nefndur Ingólfs Café, og þar vom kostgang-
arar á daginn en á kvöldin vom þar böll.
Margir þekktir borgarar og skáld vom í
fæði í Ingólfskaffí. Einn þeirra var Leifur
Haraldsson frá Háeyri, sem þýddi m.a. Stríð
og frið eftir Tolstoi. Þetta var á þeim áram
sem svokallaður atómkveðskapur var mjög
umdeildur og skrapp þá þessi vísa út úr Leifi:
Ungu skáldin yrkja kvæði
án þess að geta það.
í Ingólfskaffi er ég í fæði
án þess að éta það.
Æðakollur Og Blikar
Á stríðsámnum var oft glatt á hjalla á
skröllum í Ingólfskaffi. Theodór Friðriksson
sjómaður og rithöfundur var starfsmaður
þar á árunum 1940-41 og eftirfarandi lýsing
er frá honum komin:
„Salirnir fýllast á svipstundu, setið er við
öll borð. Karlar og konur svipast hvert eftir
öðm. Stúlkurnar leggja gljáandi smátöskur,
með snyrtivömm, púðri, naglalakki, varalit
og speglum, frá sér á borðin ... Hjá Bretun-
um, sem allir em yfirmenn úr hernum, liggja
dýrir hlutir á borðum, vindlaveski og kveikj-
arar úr silfri. Bretar em ósparir á þjórfé
og veita borðdömum sínum vel. Margir
þeirra hafa með sér wiský og romm og
blanda í glösin við bjórinn eða ávaxtasaf-
ann. Stúlkurnar hænast að þeim eins og
æðarkollur að blikum ... Stólar em færðir
sitt á hvað og borðum ýtt saman þar sem
margir vilja sitja í hóp. Stúlkunum fjölgar
stöðugt og afdráttarlaust hjá Bretum og
nokkrar slæðast til Norðmanna ef þeir hafa
eitthvað að bjóða. íslendingum finnst þeir
vera afskiptir...
Utan af götunni berast fregnir frá Hótel
Heklu að þar hafi allt farið í uppnám, lög-
reglan hafi orðið að skerast í leikinn og
reka alla gesti út löngu áður en dansinn
hætti á Ingólfskaffi.“
Þannig var nú ástandið í „den tid“. Seinna
var Alþýðuhúskjallarinn, þar sem áður var
Ingólfskaffi, og þótti skemmtanabragur þar
rustalegur með köflum. Nu er hinn fíni veit-
ingastaður Amarhóll í þessum húsakynnum.
Eftir að Þjóðleikhúsið tók til starfa 1950
var opnaður skemmtistaðurinn Þjóðleik-
húskjallarinn og er hann enn rekinn þar.
Hann er nú orðinn einn rótgrónasti
skemmtistaður höfuðborgarinnar eða sá
sem hefur minnst breyst. Þar hefur margur
víndropinn' mnnið og mörg stúlkan faller-
ast. Og þar hafa líka mörg „gáfuleg" orð
verið sögð um dagana enda hefur staðurinn
haft á sér það orð að þangað sæki mennta-
og listamenn.
Þannig er Hverfisgata: ekta borgarstræti
með fjölbreyttu lífi og starfi.
í þessum greinum hefur reyndar að mestu
verið vikist undan að segja frá hinum íjöl
mörgu íbúum götunnar. Árið 1901 vom
þeir aðeins 198 en á næstu ámm fjölgaði
þeim ört og vom komnir yfir þúsund árið
1914. Þá var gatan næstíjölmennasta gata
bæjarins, aðeins Laugavegur var fjölmenn
ari. Hámarki náði íbúaíjöldinn árið 1928
en þá bjuggu 1556 við Hverfisgötu. Eftir
1945 fór að fækka við götuna og árið 1987
vora þar aðeins 437 íbúar eða innan við
þriðjungur af því sem flest hafði verið.
Höfundur er sagnfræðingur
FjöIIin tvö geta ekki lengur haldið
sér saman.
Stenst ekki eðlisfræðilega. Annað
fjallið hrynur
niður af hinu. Þegar það gerist
hrynur hitt fjallið
niður smátt og smátt.
Og svo er ekkert útsýni lengur.
3. sena
Komið er fram á hyldýpisbrún. f
hálfu myrkri.
ímyrkrínu sést móta fyrir útsýninu
sem gaf auga leið.
(Aðalleikendun Laurence Oliver og
Greta Garbo)
Lesbók/Bjami
Björn Rósenkrans kaupmadur reisti þetta glæsilega timbur-
hús á Hverfisgötu 35 og rak þar biljardstofu í mörg ár. Þar
var líka Conditori og Café Eden eftir 1916.
Lesbók/Bjami
Þuríður Þórarinsdóttir rak hótel á HverGsgötu 32 á kreppu-
og stríðsárunum. Það var einfaldlega kallað „á 32“. Sagt
var að staðurinn væri mikið sóttur af bæjarbúum í augna-
bliks húsnæðiskreppu. Áfast húsinu til hægri er númer 34.
Þar var Café Ramona árið 1937 en sá staður endaði með
ósköpum.
LF.SBÓK MORGUNBLAÐSINS 25. FEBRÚAR 1989 5