Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.1989, Blaðsíða 2

B Æ K U R
Guðbrandur Siglaugsson
tók saman
GARY KÍNDER
TH£ 3EST DOCUMCNTGD.
MOSTCREÐ18LE
UFOGASEEVER
Gary Kinder:
Light Years.
Penguin Books.
Einn svissneskur alþýðumaður stað-
hæfir að hann hafi oftar en eitt hundr-
að sinnum átt stefnumót við verur utan
úr geimnum, verur sem eru í litlu einu
frábrugðnar þeim sem drottna yfír
jarðarkringlu vorri. Fátt væri við slíkar
staðhæfíngar hægt að gera en svo vill
til að maðurinn náði flölmörgum ljós-
myndum af farartækjum geimveranna
og telja sérfræðingar með öllu óhugs-
andi að um falsanir sé að ræða. Þeir
menn sem hafa lífsviðurværi sitt af því
að fínna upp og stjóma brellum í kvik-
myndum segja að slíkt sér að sönnu
mögulegt með miklum tilkostnaði
kunnáttu og mannafla. Tímafrekt mun
það og vera. Víst hafði sá svissneski
Eduard Meier nógan tíma en hann var
ekki loðinn um lófana og hjálparlaust
hefði hann tæpast getað föndrað þetta
því hann er einhentur. Ekki náði Meier
eingöngu ljósmyndum af feijunum,
heldur og tókst honum að kvikmynda
eina og að auki fékk hann að gjöf
málmbút sem sérfræðingur vestur í
Bandaríkjunum skoðaði og segist viss
um að búturinn hafí komið úr öðru
umhverfí en við þeklqum, en ekkert
getur hann sannað því stykkið hvarf
bókstaflega úr höndum hans.
Fyrir nýja árukynslóð sem stundar
hlægilegan galdur ætti þessi bók að
vera nokkur huggun.
ÍbnABtschek
CíIUCK’S ZIMMER
Ailfi Cwiifihte nnd I.ieder
Wondratscek:
Chuck’s Zimmer.
Wilhelm Heyne Verlag.
Wolf Wondratschek er eitt þessara
sjaldgæfu metsöluskálda. hann er
þýskt afsprengi Beat-skáldanna
Bandarísku, og skyldur Bukovsky í
annan legginn. Hann yrkir um hina
löngu vegi, hina bitru timburmenn ást-
ardiykksins, reykdimm herbergisljóð,
stofuljóð Ieðuijakkamannsins og af-
skiptaleysi og hinn síkvika dauða.
Bráðskemmtilegur gagnrýnandi,
Marcel Reich-Ranicki að nafni, Iofar
trúlega ekki upp í ermina á sér þegar
hann spáir Wondratschek því að ein-
hver ljóða hans eigi eftir að standa upp
úr öilum þeim kveðskap sem gerður
var á áttunda áratug þessarar aldar.
Wondratschek er auðvitað skáld-
stimi og á skilið sólblóm í leðuijakka-
hnappagatið.
Þessi bók geymir öll Ijóð og söngva
úr fjórum kvæðabókum höfundar. Þær
komu út hver í sínu lagi á árabilinu
1974-1980.
..„málið vex í
höndum hans..
H
44
Hugleiðingar um íraska skáidið Hameed Sa’eed
ameed Sa’eed er frægasta samtímaljóðskáld
íraks. Hann hefur gefið út sjö ljóðabækur
og á urídanförnum árum hafa verk hans ver-
ið þýdd á mörg tungumál. Hann er í miklum
metum í Arabaheiminum. Þá má geta að
hann er formaður Arabiska rithöfundasam-
bandsins. Hann er ritstjóri dagblaðsins Bylt-
ingin f Bagdad sem er útbreiddasta blað
landsins og hann er í vinfengi við áhrifa-
menn Baathflokksins sem er við stjóm í
landinu.
Ég hitti Sa’eed þegar ég var í írak 6.1.
haust og hann gaf mér meiri skilning en
ég hafði fyrir, á ýmsu sem er að gerast í
írak nú eftir að stríðinu við írani er lokið,
þótt vopnahlé hafí að vísu ekki Verið samið.
Hann kom mér fyrir sjónir sem agað og
rólynt hörkufól, með dijúgan forða af sálar-
kyrrð og manneslqulegu innsæi. Svo sagðist
hann ætla að senda sér bók sína sem var
að koma út á ensku í þýðingu Salman D.
Al-Wasiti og heitir því yfírlætislausa nafni
„Ljóð." Hann sagðist sjálfur ekki kalla þetta
úrval úr ljóðum sínum, öllu frekar mætti
líta á þetta sem stutta yfírlitsgöngu um ljóð-
heim hans frá því sú fyrsta kom út 1968.
Og bókin hans kom með skilum.
Hameed Sa’eed hefur verið talinn til arab-
isku skálda sem komu fram með nýjungar
á sjöunda áratugnum. Hvað sem ungum
aldri leið bjó þessi kynslóð yfír lífsreynslu
vegna mjög snögglegra lífsháttabreytinga
og almennum lífshögum. í Arabalöndum,
sem urðu þegar olía fannst vítt og breitt
um svæðið. Það var kynslóð Sa’eeds sem
varð að taka að sér að fella þær að nútíman-
um, eldri kynslóðin átti nóg með að reyna
að átta sig á hvað væri að gerast og tókst
auðvitað misjafnlega. Eldra fólkið var tor-
tryggið, var á varðbergi og óttaðist að gaml-
ar hefðir og fomar arabiskar dyggðir myndu
líða undir lok. Breytingar á ljóðinu haldast
í hendur við þjóðfélagsbreytingamar. Þeirra
tekur að gæta eftir að seinni heimsstyijöld-
inni lauk. Fáeinir eldri rithöfundar sýndu
viðleitni í að ná tökum á „nýja arabiska ljóð-
inu“ þótt það væru skáld af kynslóð Hame-
ed Sa’eed sem urðu til að fullkomna það
Arabaheimurinn hafði þegar á heildina
er litið verið mjög vanþróaður, miðað við
Evrópu. Flest höfðu lotið forsjá erlendra
ríkja, jafnvel eftir að Ottomanheimsveldið
leið undir lok. Þó væri fullmikið að tala um
að þau hafí verið nýlendur í sama skilningi
og var í Afríku og Asíu. ólæsi var mikið,
heilsuvemd af skomum skammti og engin
iðnvæðing svo að taki að minnast á það.
Lífíð gekk fyrir sig eins og það hafði gert
um aldir, langflestir voru bedúínar og þótt
ékki sé heldur rétt að tala um skort og
nauð eins og í ýmsum vanþróuðum ríkjum,
var lífsbaráttan hjá öllum þorra manna hörð
ogóvægin.
í áratugi hafði verið vitað að olía var í
jörðu í þessum heimshluta og vinnsla var
hafin þótt í smáu væri framan af. Sýnilegt
var að með rannsóknum myndi væntanlega
fínnast óhemju magn en fáa óraði sennilega
fyrir því hversu gríðarlegt það var né hvflíka
kollsteypu í samfélagsháttum og lífshögum
olían hafði í för með sér.
Margir urðu til að hvetja til varfæmi og
risu öndverðir gegn framþróuninni. Eins og
áður er vikið að hefur það ugglaust stafað
bæði af ótta um að gamlar hefðir hyrfu og
svo hafa menn gert sér ljóst, að alls konar
spilling gæti fylgt.
En framþróuniri varð ekki stöðvuð og á
þessum árum urðu arabisk skáld og sagna-
menn enn mikilvægari og hlutverk þeirra,
því að éftir rödd þeirra var hlustað og al-
þýða manna treysti þeim til áð veita æski-
leg handleiðslu á þessum umbyltingartím-
um, vegna þess hve arabisk sagnahefð átti
rík ítök í hugum fólksins og var snar þáttur
f daglegu lífí þess.
í samtali sem ég átti við Majid Al-
Samarraie en hann sá um að velja í ljóðabók-
ina og skrifar formála kom fram að frá því
Hamed Sa’eed byijaði að yrkja hefur honum
verið umhugað að halda þéttingsfast í „ræt-
ur sínar" eins og Al-Samarraie orðaði það.
Rætur sem beina honum í tvær áttir eða
öllu heldur í eina stefnu þar sem tvær meg-
inlínumar liggja samsíða. Önnur er gömul
og hefðbundin, hin er ný og breytinga-
kennd. Hamed Sa’eed veit fyrir löngu hvar
styrkur hans liggur og þrátt fyrir eðlislæga
hógværð, hefur hann ekki í frammi upp-
gerðarefasetndir um listræna hæfíleika og
það sem skiptir mestu, hann trúir því sem
hann segir og er sjálfum sér samkvæmur.
Sa’eed byijar fyrir alvöru að yrkja um
1968. Haon var þá í í útlegð frá heimborg
sinni, Hilla. Ljóðið sem birtist með þessari
grein „ís“ var skrifað þá og vakti athygli
á honum. í þeim skilningi. í því birtist næm-
ur skilningur og skynjun á lífinu - lífí sem
. þeirra ólgaði innra með honum og hann
túlkaði á sinn hátt og sýndi andstöðu við
þann veruleika sem honum var gert að búa
við. En í því birtist einnig löngun til að sigr-
ast á þessum fráhrindandi vemleika.
í fyrstu bók sinni „Strendumar köldu"
varpaði hann strax fram spumingum um
tengsl sín til ljóðsins sem slíks og í hina
röndina um tengsl einstaklinganna. Sa’eed
hefur aldrei brotið gegn sterkri og klass-
iskri hefð hins arabiska ljóðs, en hann hefur
hleypt inn í hana frísklegum og hýjum
straumum og hugmjmdum. Hann segir að
lífsskoðun sín komi fram í ljóðunum: að
árangur náist meðþví að samhengi sé hald-
ið fremur en byltingarkenndum heljarstökk-
um.
Sa’eed er skáld mannúðar og hann dreym-
ir um betri tíð. Því hafa allir tímar orðið
hans tími. Þörf hans til að ná tökum 'á
augnablikinu er þó oft mjög einkenni ljóða
hans. Tíminn hefur sýnt og sannað að marg-
Hameed Sa'eed, ritstjóri og skáld.
ir rithöfundar þessarar kynslóðar hefur
hleypt nýju og fijóu lífi í arabíska ljóðlist
samtímans.
Þó svo að Sa’eed ráði yfír mikilli leikni
í uppbyggingu ljóða sinna, verður hún aldr-
ei á kostnað skáldskaparins. A1 Samarraie
segir að vald hans á arabiskri tungu sé
óvenjulega auðugt og áreynslulaust að „mál-
ið vaxi í höndum hans.“ „ Hann þenur
málið til hins ítrasta, en hlúir að þvi samtím-
is. Veitir því næringu og dregur næringu
úr því.“
SAMANTEKT:
JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR
HAMEED SA’EED:
IS
Þegar vetur gengur í'garð, skýtur lokum fyrir gluggana
varnar mér allra útgönguleiða
og kallar fram sorta í blóði mér
þegar óveðursvindar rífa í seglin
og hrekja mig.miskunnarlaust
frá heimili mínu
°g þegar helkaldur ísinn umlykur mig
hrópa ég: Hvar eru lönd birtunnar,
hvar er sólin sem teiknar þúsundir litbrigða Ijóss og skugga í þorpið mitt
heimkynni minna yndisfögru söngva
Hvar er nú hlýjan sem þeytir töfrailman hátt í loft, líkt og
gullinn gosbrunnur
eru nú böm okkar, þjökuð af hungri
klæðlaus þreyja þau
meðan stormurinn ræður niðurlögum spörfuglanna
með ófleyga vængi
Og sé engin hlýja, brosa engir söngvar til okkar
akurinn í dölunum blómstrar ekki
Mér er til efs að blóð þjóðar minnar renni enn í æðum mfnum
Kannski ísöldin sé að setjast að til að freista mín
Kannski freisting frá tíma Adams handan dauða næturinnar
nálgist mig-
þótt ég hafí vfsað á bug freistingum Satans fyrir margt löngu
En ég..
er farinn að efa hvort blóð þjóðar minnar rennur enn um æðarnar
Gleymt hef ég helgisiðum hennar og hafnað sjálfum mér. Hafnað ásjónu ættföður míns
Og lifað gleðivana,
f þúsund molum,
hundeltur af eigin bergmáli inn f nótt þagnarinnar
Og hlýja! Hvenær flæðir þú um hjarta mitt-
sem þyrstir í gleðina
Og hlýja! Hvenær hörfar ísinn og
þfðir skynjun mína
bergmál þjóðar minnar kveður enn við f sálu minni
afskræmdar verur rétta fram hönd
teygja
ískalda hönd f átt til mín.
Þýöing eftir greinarhöfundinn
JL