Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.1989, Qupperneq 14

ton við Nfl, strætisvagnamiðstöðin
9g flugfélags- og ferðaskrifstofur.
í anddyri ameríska háskólans við
torgið stendur bjartleitur útskrift-
arhópur, með svarta barðahatta —
í fylgd prúðbúins skylduliðs, sem
Ijómar af stolti. Sextán háskólar
eru í Kaíró og hingað koma flest-
ir Afríkubúar til að mennta sig.
í hótelgarði Hiltons situr ijöldi
manns yfir kaffibolla eða bjór-
glasi í blíðviðrinu eða reikar um
í hinu áhugaverða verslanahverfi
hótelsins. Að kvöldi laugardags
vindast blómsveigar, borðar og
slaufur upp stigahandriðið úr
móttökusal. Undir lúðrahljómi og
trumbuslætti birtast brúðhjón vik-
unnar, sem ganga brúðarganginn
— hægt og settlega. Allt í kring
eru hljóðfæraleikarar, konur með
blómakörfur og brúðarmeyjar
með logandi löng kerti. Blómum
og smápeningum — táknum auðs
og fijósemi — er stráð fyrir fram-
an þau. Allt eins og klippt út úr
tískublaði eða fallegri kvikmynd.
Á laugardagskvöldi er gaman
að ganga Tahrir-brúna yfir á
Gezira-eyju, fá sér tesopa í garð-
inum — þar sem elskendur sitja
í rómantískum tijálundum eða á
Nflarbökkum. íþróttasvæði nær
yfir miðhluta Gezira, en flestir
Kaíróbúar skrá sig í klúbba, þar
sem þeir borða, stunda íþróttir og
skemmta sér. Slíkir klúbbar eru
í flestum hverfum Kaíró — arf-
leifð frá Bretum! í þessum borgar-
hluta eru vegfarendur vel klæddir
— að koma úr nýju óperunni eða
veislufagnaði. Kaíróbúar eru mjög
stoltir af óperunni, sem var opnuð
fyrir fjórum mánuðum. (Gamla
óperan, byggð 1869 til að minn-
ast opnunar Súesskurðar, brann
á dularfullan hátt 1971. Verdi
varð of seinn að semja Aidu fyrir
vígsluhátíðina 1869 og Rigoletto
var sviðsett.) Prúðbúinn skírnar-
veisluhópur mætir okkur syngj-
andi. Böm eru skírð hér vikugöm-
ul — 7 korntegundum er dreift
um húsið og fjölskyldan fagnar
nýju lífi, sem búið er að sanna
mátt sinn.
Horft yfir Kaíró
Ég heimsæki lótuslaga Kaíró-
tuminn á Gezira-eyju um rökkur-
skil, sest í veitingahúsið, sem
snýst hægt í hring og horfi yfir
borgarsviðið. Undir fótum mér
andar Nfl. Eitt og eitt háreist segl
berst eftir ánni, en á sunnudögum
og tyllidögum flögra hvítir
segldúkar skútanna eða „feluc-
canna" eftir endilöngu fljótinu.
Norðankul kvöldsins ýfir bámrnar
eins og árstreymið sé í suðurátt,
en Níl er ein af fáum ám í heimin-
um, sem renna í norður. Gulleitur
bjarmi hnígandi sólar endurspegl-
ar eyðimörkina. Örfáa daga kular
og þá leggst sandurinn yfir allt —
byggingar^hvítkalkaðar í septem-
ber, em núna sandbarðar! I eyði-
merkuijaðrinum glóa Giza-pýr-
amídarnir eins og gull í sólsetr-
inu, eins og þeir hafa gert í eina
milljón og sjö hundmð þúsund
undangengin kvöld!
„Tjaldborgin" í rökkurskilum
er á að líta eins og dulræn mynd
úr „Þúsund og einni nótt“ — hul-
in hita- og sandmistri eins og
nýtísku egypskt málverk, með
tuma eða „mínarettur" spírandi
upp úr hvolflaga moskuþökum,
eins og há grasstrá. Ljós er í
hveijum tumi og á mínútunni sex
enduróma bænaköll um borgina —
berast upp- til mín eins og borgin
fyllist skyndilega af óteljandi
söngröddum. Lengst í norðri eygi
ég blævæng „Deltunnar" — í
austri og vestri leggst eyðimörkin
að. Efst á Moquattam-hæðum
glitrar á moskuhvelfingar Mo-
hammeds Alis og „mínarettur"
innan „citadel“ virkisins — byggt
á dögum Saladíns Tyrkjasoldáns
til vamar gegn krossförum. Sam-
spil ljóss og lita milli hvelfinga
og súlnaganga — biðjandi fólk
hafa trúarleg áhrif. Moskan er
byggð til að nálgast hið háleita
eins og kirkjan. I forgarði mos-
kunnar stendur klukka (já, hún
getur ekki einu sinni gengið!) sem
lætur lítið yfir sér. Klukku þessa
Fortíð og nútíð blandast skemmtilega á götum Kaíró. Asninn er
elsta dráttardýr Egypta, líkt og hesturinn hjá okkur.
Múhameðska verslanahverfið, Khan el-Khalili, er til húsa í 15
alda gömlum byggingum.
Kátir krakkar að greiða úr garnflækjum íyrir foreldra sína í
bakherbergi í teppaverksmiðju.
Og „mínaretturnar" spíra eins og grasstrá upp úr moskuhvelfingun-
um.
Lykdn sem berst. frá krydd-
búðunum á strætum Kaíró er
nautn fyrir lyktarskynið!
fengu Egyptar í skiptum fyrir
'obelískuna“, sem þeir gáfu
Frökkum — og rís hátignarlega
yfir Concorde-torg Parísar. Léleg
skipti það!
I íjarska sé ég borgarmúrana
kringum „gömlu Kaíró“ og turn-
ana tvo — áður rómverskt virki
hinnar fomu Babýjonar, reist árið
30 e.Kr. á tímum Ágústusar. Inn-
an múranna býr fátækasta fólkið
í Kaíró. Nýlega er búið að reisa
þar íbúðablokkir, með mánaðar-
leigu innan við 100 krónur! íbúða-
leiga er ótrúlega lág í Kaíró. Göm-
ul löggjöf bindur hana og hún
hefur verið óbreytt í 40 ár! Stór-
kostlegt í fljótu bragði, en hefur
þann annmarka, að húseigendur
geta ekki haldið húseignum við,
sem eru margar í mikilli niður-
níðslu.
Farið ekki inn í „gömlu Kaíró“
nema með leiðsögumanni — hverf-
ið er framandi, en mjög áhuga-
vert — geymir elstu kirkjur, elstu
mosku, elstu „sýnagógu" Egypta-
lands. Ég geng niður tröppur;
eftir mjóum gangstígum milli
húsaraða; aftur niður tröppur til
að komast í kirkjuna — Abu Sarga
—, þar sem María leitaði hælis
með Jesúm, þegar fjölskyldan
flúði til Egyptalands undan of-
sóknum Heródesar. Jata Jesú
stendur enn í kirkjukjallara — vel
falin. Leyniinngangar og vand-
lega faldar kirkjur sýna hinar
hræðilegu ofsóknir, sem kristið
fólk sætti í Egyptalandi. Eyði-
merkurklaustrin eru eins og her-
virki, en þangað flúði fólkið. En
óvíða varð kristin trú sterkara
afl. Kristnir Egyptar nefnast
Koftar og eru enn í dag einn trúar-
heitasti söfnuður Egyptalands.
Mælt er með heimsókn í Kofta-
safnið í „gömlu Kaíró“, sem teng-
ir saman menningar- og trúar-
bragðaöldur áranna 300-1.000
e.Kr.
Á 14. öld skrifaði sagnfræðing-
urinn Ibn Khaldun, að enginn
þekkti menningarauð múhameðs-
trúar, nema að heimsækja Kaíró
— þau orð eiga enn við. Elsti
háskóli í heiminum er El-Azhar
moskan, byggð 971. Ég geng
um„rakarahliðið“, þar voru nem-
endur áður krúnurakaðir — gegn-
um sólbaðaðan forgarð, úr honum
liggja gangar í vistarverur nem-
enda — inn í aðalhverfingu. And-
rúmsloftið er sérstætt — bóka-
söfn, nemendur í fyrirlestrum og
svartklæddir kennarar stikandi
um ganga. Moskurnar voru og eru
lærdómssetur eins og klaustrin.
Um 20.000 nemendur koma hing-
að til að læra læknis- og lög-
fræði, jafnt sem guðfræði. Utan
dyra í hinum múhameðska hluta
Kaíró eru göturnar kannski
þröngar og fullar af sandryki,
framandi lykt og litum — fólkið
forvitið, krakkarnir þreytandi,
kaupmennimir uppáþrengjandi —
en Egyptar eru vinsamlegir og
hjálplegir og þetta er innsta hjarta
Kaíró, sem allir með ævintýra-
löngun heillast af.
Það er ævintýralegra að fara í
búðahverfi hins múhameðska
borgarhluta en hins vestræna.
Upp frá Tahir-torgi liggja versl-
unargötur eins og Kasr El-Nil,
með andblæ vestrænna borga. En
Khan el-Khalili hverfið í Kaíró er
einstætt í sinni röð — litlar sam-
liggjandi búðir meðfram þröngum
gangstígum, oft tjaldaðir að ofan
— iðandi af litum, lífi og fjörlegri
verslun. Skoðunarferð þangað er
ómissandi. Taktu ekki með þér
túlk eða leiðsögumann — hann
þiggur mútur og er vís með að
segja þér hvar þú átt að versla!
Þarna er ótrúlegt úrval gamalla
muna, en láttu ekki plata þig,
kauptu aðeins af forngripasölum,
með leyfi frá ríkinu! Val skart-
gripa er ijölbreytt, sömuleiðis
kopar- og silfurmuna. Gefðu þér
tíma til að prútta um verðið og
flestir kaupmenn bjóða upp á
svaladrykk eða mintute.
Staðnæmst við
pýramídana
Ég stend fyrir framan veraldar-
undrin og trúi vart mínum eigin
augum — búin að heyra svo mik-
ið, lesa og ímynda mér um pýr-
amídana, að sýnin sjálf er óraun-
veruleg. Ég veit varla af mér,
fyrr en ég stend andspænis stig-
anum niður í Kephren-pýramíd-
ann og horfi niður — niður. í raun
er ég dauðhrædd að klífa niður
þennan bratta stiga — en einu
sinni niðri, í örlitlu grafhýsi —
kjarna pýramídans — fer ég
ósjálfrátt að hugsa um allar risa-
stóru steinblokkirnar yfir höfði
mér — 95 metrar af samfelldum
steini! Ég held að allir hljóti að
fá einhveija innilokunarkennd —
hugsi um þann möguleika að lok-
ast inni eða fá ekki nægilegt súr-
efni til að anda — en allir, sem
koma hingað verða að skynja
pýramídana, með því að fara inn
í þá. Gætið þess aðeins að fara
varlega í stigunum!
Breiðgatan „Pýramídastrætið"
(vígt af Eugenie keisaraynju
Frakklands 1869 við opnun Súez-
skurðar) liggur upp að Giza-
pýramídunum. Ég varð undrandi
að sjá borgina ná alveg að þeim.
Síðan tekur eyðimörkin við, með
röð 90 pýramída, sem ná lengst
inn í efra Egyptaland — kannski
eru þeir fleiri, sem sandurinn hef-
ur sléttað yfir! í það minnsta var
hin risavaxna steinstytta (með
tveggja metra munn og eyru!)
verndarvættur Kepren-pýramí-
dans, hulin sandi í 1000 ár! Egypt-
ar sjá í henni „föður óttans", en
lögunin „ljónslíkami, með konu-
höfuð og bijóst“ tengir hana við
grísku goðafræðina og nafnið
Sphinx. Stærsti pýramídinn, Ke-
ops (137 metra hár, reistur úr
2/í milljón steinblokka), er lokaður
vegna endurbóta, en 17 veikir
fletir hafa fundist í honum. Úr
ijarlægð sýnist auðvelt að klifra
upp tröppulaga pýramídaveggina,
en margir hafa látið lífið við þá
iðju! Varðmenn gæta þess vand-
Iega, að enginn ofurhugi klífi upp.
Ofan við pýramídana, uppi á
sandhólunum eru úlfaldalestir og
hestvagnar — neðan við þá áhorf-
endapallar. Ferðamenn geta virt
undrin fyrir sér — af baki úlfalda,
— úr hestvagni, — sitja fyrir fram-
an þá um rökkurskil og sjá þá
upplýsast, með ljósum, tónum og
texta. Pýramídarnir eru tiltölu-
lega nýlega þekktir í hinum vest-
ræna heimi. Fáir vissu um tilvist
þeirra fyrir innrás Frakka í
Egyptaland 1798. Napóleon
Bonaparte á heiður af að vekja
athygli heimsins á egypskum
fomminjum. í rökkrinu verða pýr-
amídarnir ennþá dulúðgari og sú
hugsun læðist að, hvort enski
vísindamaðurinn, hafi haft rétt
fyrir sér, — að í Keops-pýramídan-
um megi lesa mannkynssöguna,
-að þar séu spor Hitlers og Napó-
leons rist í steininn, — og í honum
megi lesa ókomna framtíð! Undar-
legt að hugsa sér, að pýramídarn-