Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.1990, Síða 4

Lúðrasveitin lék á Austurvelli og einnig hann var næstum alveg eins og hann er núna, nema hvað þar stóð þá stytta af myndhöggvaranum Thorvaldsen á sama stað
og styttan af Jóni Sigurðssyni er nú.
ÞEGAR RÚNTURINN
VAR REYKJAVÍK
minni okkar, sem ólumst upp í Reykjavík á fyrri
hluta tuttugustu aldarinnar, var rúnturinn miðdepill
tilverunnar, að minnsta kosti eftir að við öðluðumst
það, sem á stundum er nefnt hvolpavit.
Rúnturinn var okkar Reykjavík. Þar urðum við
Eftir
ÍVAR GUÐMUNDSSON
Myndirnar teiknaði
ÁRNIELFAR
fyrst ástfangin og þar voru loftkastalar
byggðir og þar hrundu þeir og runnu út f
sandinn eins og loftköstulum er gjarnt.
Jafnvel gljáandi skautasvell á Tjörninni
varð ekki nema stundargleði hjá rúntinum,
enda stopult og jafnan háð frosti og funa,
en aðallega þó hlákunni, sem aldrei lét bíða
lengi eftir sér. Óvissan um skautasvell á
Tjörninni olli þvf, að aldrei var hægt að
ráðgera fram í tímann skautakeppni eða
skautalistsýningar. Skautaíþróttir, skauta-
knattleikir, eins og t.d. Hockey, urðu aldrei
vinsælar sökum óstöðugleika veðráttunnar
í Reykjavík og áhrifa hlákunnar á skauta-
svell á Reykjavíkurtjörn. Á rúntinn lágu
ieiðir okkar unga fólksins aftur og fram
árið um kring, því rúnturinn var landfræði-
lega einum eitt og öðrum annað, en Tjörnin
var óstöðugt athvarf okkar. í því sambandi
er þess minnst, að eftir að stór hópur ungl-
inga í sunnudagaskóla hafði skrópað, er
skautasvell kom óvænt á Tjörnina á sunnu-
dagsnóttu og skautasvellið nýja reyndist
unglíngunum meira freistandi en guðsorð
og góðir siðir, gaf sunnudagaskólakennar-
inn okkar ótvírætt í skyn, að Guð almáttug-
ur hefði sent hlákuna, sem kom á mánudag
til þess að hirta okkur fyrir skrópið!
Reykvíkingar, sem nú epu komnir til ára
sinna, munu vafalaust ekki allir vera sam-
mála um leiðir og landamæri rúntsins. Eg
hygg þó, að flest okkar gætu samþykkt,
að Austurstræti frá Aðalstræti að Lækjar-
torgi var miðdepill rúntsins, en eftir það
greindist hann í ýmsar áttir hjá flestum.
Sumir gætu jafnvel talið, að rúnturinn hafi
verið kringum Tjörnina. Aðrir munu full-
yrða, að í þrengri merkingu hafi rúnturinn
verið: Austurstræti að Lækjartorgi, suður
Lækjargötu, um Skólastræti, framhjá Dóm-
kirkjunni og svo umhverfis Austurvöll, sem
þá var umgirtur svartmáluðu járn-„grind-
verki“, eins og slíkar girðingar voru kallað-
ar á reykvísku í þá daga. Sannleikurinn er
sá, að það voru engin sjáanlega endamörk
á rúntinum, því rúnturinn okkar lá útí sjálft
Iífið.
Þar sem stytta Jóns Sigurðssonar stendur
nú stóð Bertel Thorvaldsen, sá mæti mynd-
höggvari, á stalli, þar til hann var fluttur
suður í Hljómskálagarð. Thorvaldsen gerði
skírnarfontinn, sem stendur fyrir altari í
Dómkirkjunni okkar.
Þegar Lúðrasveit Reykjavíkur lék á Aust-
urvelli á góðviðris helgidegi var mannflest
á rúntinum, margir að sýna sig og sjá aðra,
eins og það var kallað.
Frá Austurvelli lá svo leið á rúntinn venju-
lega um Kirkjustræti, að Aðalstræti, fram-
hjá Herkastalanum og síðan fram með Hót-
el ísland og aftur inní Austurstræti. Þar
er Hallæristorgið nú, illu heilli, sem smánar-
blettur á minningu okkar, eldri Reyk-
víkinga, um rúntinn. Tvíburarnir, ást og
sorg, gagntóku okkar ungu og saklausu
hjörtu til skiptis og þar urðum við fyrir
fyrstu alvarlegu niðurlægingu lífsins er
meðbiðill leiddi á burt hann eða hana, sem
við þráðum mest að leiða sjálf á rúntinum
okkar góða.
Á ALÞINGISHÁTÍÐ
í Kassabílum
Þetta, sem hér er nefnt, gerðist ein-
hverntíma á árunum kringum Alþingishátíð-
ina 1930 er allir, sem vettlingi gátu vaidið,
ásamt þeim sem enga vettlinga áttu, fóru
til Þingvallar til að halda uppá þúsund ára
afmæli Alþingis. Fólk, sem árum saman hafði
ekki farið lengra að heiman en á milli húsa
í Reykjavík, eða milli bæja í sínum hreppi,
bjó sig nú með nesti og nýja skó til að fara
á Þingvöll, gangandi, ríðandi eða í bílum,
þar sem því varð viðkomið.
Flutningatækin, sem fluttu fólk frá
Reykjavík til Þingvalla, voru aðallega vöru-
bílar, þar sem trébekkjum hafði verið
klambrað saman á vörupallinn. Flestir gistu
í tjöldum. Enginn mátti láta sig vanta á Þing-
velli á þessu merkisafmæli.
Það hefði vafalaust verið hægt að telja þá
á fingrum sér, sem áttum einkabíl í Reykjavík
á þeim árum. Ég man glöggt eftir blæjubíl,
sem Scheving Thorsteinsson í Reykjavíkur
Apóteki átti. Hann ók svo hægt um göturnar
í Reykjavík, að við strákarnir gátum fylgt
honum lengi án þess að blása úr nös. Það
gekk saga í bænum um að Scheving lyfsali
hafi aldrei „skipt í þriðja gír“, en sérfræðing-
ar í þeim efnum töldu að það myndi vafa-
laust skemma vél bílsins ef henni yrði aldrei
skipt í þriðja gír. Bifreiðastjórar voru hetjur
í augum okkar strákanna, eins og flugmenn
voru seinni kynslóð. í dánarminningu um
bifreiðastjóra var þess getið með aðdáunar-
orðum, og var haft eftir ábyggilegum heim-
ildum, að sjaldan eða aldrei hefði „púnkter-
að“ (sprungið dekk) hjá þessum mæta
bílstjóra.
Strætisvagnar voru óþekkt fyrirbrigði, sem
menn könnuðust við að útliti einungis frá
myndum í erlendum tímaritum.
Leigubílar voru hinsvegar af bestu gerð,
ef dæma má eftir auglýsingum leigubíla-
stöðva á þeim árum, Buick hjá Steindóri og
Hudson hjá Magnúsi Skaftfeld, sem aug-
lýsti, að hann biði eingöngu uppá „hina
heimsfrægu Hudson-bíla“.
Steindór svaraði auglýsingunni á þessa
leið: „Steindór býður uppá hina landsfrægu
Buick-bíla. Það er honum og hans viðskipta-
vinum nóg“!
Alþingishátíðarförin reyndist mörgum æði
ævintýraleg. Þegar móðir mín, sem ekki
hafði gert víðreist um ævina, enda ekki átt
heimangengt frá því að koma 11 börnum
sínum heilu og höldnu í þennan heim og með
sóma í kristinna manna tölu, kom í tjaldið
okkar til að leggja sig til svefns, spurði hún:
„Hvar er sængin mín?“ Þegar að var gáð
fannst sængin ekki og þá sagði móðir mín:
„Alþingishátíð, eða ekki, ég sef ekki hér,
eða annars staðar án sængurinnar minnar.“
Mamma sneri því aftur til Reykjavíkur um
kvöldið með fyrsta kassabíl, sem fór aftur
til Reykjavíkur til að sækja fleira fólk á há-
Boddýbílar, sem svo voru nefhdir, voru algengur fararkostur þegar mikið lá við.
Stundum voru hara bekkir á pallinum, en sumir voru með yfírbyggt boddý.