Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1992, Blaðsíða 3

TEgRÉW
MORGUNBLADS I N S
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Aðalstraeti 6. Simi 691100.
Jerúsalem
er oftast böðuð í steikjandi sól og harla óvenjulegt,
að ráðstefnur eða fundir falli niður vegna sjó-
þyngsla. Þetta gerðist þó í vetur, þegar fjölþjóðleg
þingmannanefnd kom þar saman. I nefndinni var
frá Islandi Árni R. Árnason, alþingismaður og hér
segir hann frá vetrarvíki í borginni helgu.
París
hefur auðgast af glæsilegum húsum, sem byggð
hafa verið yfir listir og vísindi. Þar á meðal er nýja
Óperan, vísindasafnið og hin uppgerða, gamla járn-
brautarstöð, sem hýsir Orsay-safnið. Blaðamaður
Lesbókar hugaði að mannlífi og sjónlistum á Signu-
bökkum; fyrri hlutinn birtist í síðustu Lesbók og sá
síðari hér.
Forsíðan
í tilefni páskavikunnar, sem nú fer í hönd, er forsíðu-
myndin málverk af píslargöngu Krists: Ecce Homo
eftir Lovis Corinth (1858-1925), máluð 1925.
Corinth var austurrískur expressjónisti á fyrstu ára-
tugum aidarinnar, geysilega góður málari. Eins og
fleiri málarar þessarar aldar hefur Corinth málað
Krist þjáningarinnar. Sú hlið hefur höfðað meira til
nútíma listamanna en aðrar, sem voru vinsælli á
fyrri öldum. Hitt er svo annað mál, að Kristur hefur
ekki verið myndefni í þeim mæli, sem hann var fyrr.
Skaginn
austan Eyjafjarðar og vestan Skjálfanda er að heita
má óbyggður nú orðið. Árbók Ferðafélags íslands
fjallar nú um þetta svæði norðan byggða og hefur
Björn Hróarsson.jarðfræðingur, skrifað textann.
Hér er gripið niður í þann hluta bókarinnar, þar sem
Björn segir frá vegum, slóðum og ferðamöguleikum
um þetta heillandi svæði.
EYSTEINN MUNKUR
Úr Lilju
Loftin öll af ljósi fyllast,
legir og grund þau stóðu og undrast,
kúguð sjálf svo nærri nógu
náttúran sér ekki mátti.
Giftist öndin guðdómskrafti
góðu og huldist Maríu blóði,
glaðrar dvelst í jungfrúr iðrum
ein persóna þrennrar greinar.
Hjörtun játi, falli og fljóti
fagnaðarlaug af hvers manns augum,
æ þakkandi miskunn mikla,
minn drottinn, í holdgan þinni.
Sé þér dýrð með sannri prýði,
sunginn heiðr af öllum tungum
eih'flega með sigri og sælu,
sæmd og vald þitt minnkast aldrei.
Fimm mánuðum og fjórum síðar
fæddist sveinn af meyju hreinni,
skyggnast sem þá er glerið í gegnum
geisli brár fyrir augum várum.
Glóir þar sól, að glerinu heilu;
(gleðilegt jóð það skein af móður),
að innsigli höldnu hennar
hreinferðugra meydómsgreina.
Engin heyrðust, engin vurðu
jöfn tíðindi fyrr né síðar,
bæði senn því mey og móður
mann og guð bauð trúan að sanna.
Loftin sungu komnum kóngi
kunnugt lof, þar er hirðar runnu.
Himnadýrð er hneigð að jörðu;
hér samtengdust menn og englar.
Vafi leikur á um höfund Lilju, hvort hann sé Eysteinn
munkur Ásgrímsson, sem sat í Helgisetri í Noregi eða
Eysteinn munkur, sem kemur við sögu í Þykkvabæjar-
klaustri; eða hvort þeir hafi verið einn og sami maður.
B
B
Systur páska og
sankti Jósefs
Upprisan er ekki fornald-
arviðburður sem gerð-
ist fyrir 2000 árum.
Hún er lífsstíjl, andinn
sem brýst fram úr
tregðu efnisins, birtan
í myrkri og hugrekkið
þrátt fyrir ógnun dauð-
ans og illskunnar og doðans. Þegar páska-
sólin brýst fram þeytir hún burt dimmum
skýjum hiks og efasemda og fyllir allt sem
Iifir nýjum krafti. Krafti andans, sem stað-
festir þverstæður og rökleysur tilverunnar,
því að sönnun upprisunnar er sönnun anda
og kraftar. Arnór Hannibalsson minnti mig
á hin þverstæðufullu orð norðurafríska
kirkjuföðurins Tertúllíanusar (160-220) sem
sagði: „Guðssonurinn var krossfestur —
skömmumst okkar ekki fyrir það af því að
það var skammarlegt. Og Guðssonurinn dó
— það er trúanlegt af því að það er ótrú-
legt. Og hann var grafinn og reis upp —
það er öruggt af því að það er óhugsandi."
Upprisan á sér stað hér og nú og við lif-
um í henni sem viljurn þiggja kraft hennar.
Hún er birtan og frískleikinn, máttur og
megin, gleði og fögnuður lífsins sem brýst
fram í þjónustu við aðra, í starfi og í lífi
með ástvinum. Hið „upprisna" líf, lífið með
hinum upprisna er jákvæði sem stendur
þvert gegn öllu neikvæði sem hrópar á okk-
ur dag hvern.
„Sá sem trúir á mig, frá hjarta hans
mijnu renna lækir lifandi vatns,“ sagði
Kristur og átti þá við andann sem gefur
öllu líf og fyllir líkama mannsins styrkleika
og tilþrifum í fórnfúsu starfi daglegra anna.
„Lifandi vatn“ er orðtákn sem merkir þenn-
an kraft lífsins sem lætur gróandann fram
spretta og klæðir landið gróðurangan sinni.
En það táknar einnig velgjörðir þær sem
fúsar hendur veita öðrum sem á þurfa að
halda. Þetta „lifandi vatn“ streymir úr
„hjörtum" þeirra sem anda að sér andblæ
páskanna og upprisunnar og veita honum
til annarra. Það rennur stríðum straumum
úr höndum þeirra sem þjóna, og það vökvar
gróður mannssálnanna og læknar, græðir
og gleður.
Þessi er skýringin á fórnarstarfi St. Jós-
efssystranna í Landakoti um 90 ára skeið.
Þær lifðu í gleði upprisunnar sem kemur á
eftir niðurlægingu krossins og hinna til-
gangslausu þjáninga. Þær voru alltaf glaðar
af því að þær lifðu hvern dag í návist Hins
upprisna og teiguðu af uppsprettulindum
upprisunnar í hverri tíðagjörð og guðsþjón-
ustu-daginn langan og viku eftir viku, mán-
uð eftir mánuð, ár eftir ár og áratug eftir
áratug. Ailtaf hin sama óþrjótandi upp-
spretta lifandi vatns, andans frá Guði. Og
við þær vatnslindir glöddust þær í daglegu
fómarstarfi sínu. Þær voru ekki glaðværar
þótt þær væm trúaðar, heldur var trúin
uppspretta gleði þeirra! — Þessa höfum við
íslendingar notið nú um 90 ára skeið, og
ég hef veitt því athygli að almenningur tek-
ur mjög undir allt þakklæti til St. Jósefs-
systra fyrir þeirra fórnfúsa starf við mikinn
íjárskort (og stundum matarskort) og marg-
víslega erfiðleika á liðnum árum. Það er
gott að geta minnst þessa er páskar fara í
hönd. Við Islendingar höfum sérstaka
ástæðu til þess að halda páska í anda með
systrunum, um leið og við blessum öll störf
allra þeirra sem helga sig líkn og lækningu
sjúkra. Andinn frá Landakoti, andi systr-
anna — sem Guð gaf þeim — mun fylla öll
störf heilbrigðisstéttanna, þótt menn viti
ekki af því. Ef þú trúir ekki á Guð, gerir
það ekkert til. Hann trúir á þig.
Haraldur Hannesson hagfræðingur gaf
mér ýmsa bæklinga um starf systranna, sem
hann ýmist reit sjálfur eða þýddi og gaf
út. Það hlýjar mér um hjartarætur að lesa
skrif Haralds um Jón Sveinsson (Nonna)
sem kom hingað til lands 1894. Hann kynnti
sér hið hryggilega ástand meðal holdsveikra
hér á landi og brann af þrá eftir því að
koma hinum þjáða löndum sínum til hjálp-
ar. Aðrir komu samt til skjalanna, en
fjármunir þeirra sem Jón Sveinsson safnaði
runnu til að byggja Landakotsspítala, sem
tók til starfa 1902. Þannig hófst sú saga.
Það styrkir lika upprisutrúna að lesa urn
líknarstörf á Fáskrúðsfirði. Þangað komu
þær systir Justine og systir Elisabeth undir
lok síðustu aldar, en þá hafði séra Max
Osterhammel komið þar á fót spítala. í
endurminningum systur Clementíu, „Frá
komu kaþólsku nunnanna til íslands 1896“,
sem Haraldur Hannesson þýddi og ritaði
formála og skýringar, segir frá margvísleg-
um raunum og baráttu sem háð var af gleði
og þrótti. (Þær birtust í Andvara 1981.)
Systir Clementía lýsir því af barnslegri
einlægni er þær fjórar systur stigu á land
í Reykjavík 14. júlí 1896 og hryggðust yfir
því hrörlega húsi sem frelsaranum var búið
(þar sem nú stendur hin glæsta dómkirkja)
en þær hófu strax störf í miklurrTþrengslum
og glöddust innilega er þær tóku að líkna
bæjarbúum sem til þeirra leituðu. Brátt var
spítalinn risinn (1902) og senn varð hann
kennsluspítali Læknaskólans og síðar
læknadeildar Háskóla íslands (Landspítal-
inn reis ekki fyiren 1930). Árið 1903 stund-
uðu þær 221 sjúkling, en 1911 voru þeir
682, og voru legudagar það ár orðnir
17.893. Komu sjúklingamir alls staðar að
á landinu. Oft voru þeir fluttir í stórri sjúkra-
kistu sem reidd var á tveimur hestum er
gengu samsíða.
Ég er viss um að íslendingar taka undir
með mér og óska systrunum í Garðabæ
gleðilegrar hátíðar. Og ég þykist vita að
þær segi við okkur öll: Gleðilega páska!
ÞÓRIR KR. ÞÓRÐARSON.
LESBÓK MORGCTNBLAÐSINS 11. APRÍL 1992 3