Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1992, Blaðsíða 7

tsýni norður Árgil. Ljósmyndir: Björn
rgir telja þar helgan stað.
á grunni gamla íbúðarliússins.
erfitt yfirferðar að vetri og jafnvel hættu-
legt. Eftir að bifreið hefur fallið niður um ís
á Dalsá er fátt til bjargar. Þess má geta að
þegar Almannakambur er ófær vegna hálku
er þægilegast að fara um Ekjugil.
Gönguleiðir
Á jafn skemmtilegu útivistarsvæði er erf-
itt að benda á eina gönguleið annarri betri.
Skaginn, um 800 ferkílómetrar lands, er að
heita má eitt samfellt útivistarsvæði með
fjölmörgum gönguleiðum. Þeir sem vilja létt-
ari göngur halda sig við dali og láglendi en
göngugarpar geta sótt á brattann.
Nefna má þó sérstaklega hringferð um
skagann. Er þá til dæmis haldið frá Greni-
Nafnlaus foss í Eilífsá á Látraströnd. Um fossbrúnina Iiggur
leiðin til Látrakleifar.
Fjárhús Árna á Knarrareyri á Flateyjardal. Hagleikssmíð frá fyrstu árum aldar-
innar.
vík út Látraströnd, um Uxaskarð í Keflavík-
urdal, þaðan um Hnjáfjall og Blæjudal í
Þorgeirsfjörð. Þá tekur við Þönglabakkaháls
yfir í Hvalvatnsfjörð. Áfram liggur leiðin
yfír í Flateyjardal og má þá til dæmis fara
um Kaðaldal, yfir Sandskarð í Bjarnarfjalli
og niður með Kýrlæk. Þaðan má halda
ströndina inn Flateyjardal en síðan er tilval-
ið að ganga töluvert suður eftir Flateyjar-
dalsheiði. Þá liggur leiðin um Stóruskriðu
eða hlíðina þar suður af og yfir Kinnarfjöll
til Náttfaravíkna og áfram ströndina undir
Bakranga í Köldukinn. Þessa leið má fara
á fjórum dögum. Til að kynnast svæðinu vel
er þó betra að hafa dagana sex, sjö eða jafn-
vel enn fleiri.
Aðrar gönguleiðir eru til dæmis um Leir-
dalsheiði í Fjörður og um Flateyjardalsheiði
til Flateyjardals. Út frá þeim leiðum sem
og hringleiðinni liggja síðan ótal skemmtileg-
ar gönguleiðir.
Hestaleiðir
Hestaleiðir eru margar á svæðinu og
reglulegar hestaferðir eru í Fjörður frá
Grýtubakka í Höfðahverfí yfir sumarmánuð-
ina. Svæðið er þokkalega gróið og víðast
beit fyrir hesta. í flestum tilvikum er því
óþarfi að burðast með fóðrið í hrossin og
þennan kost hefur skaginn fram yfir stóran
hluta af hálendi Islands.
Hringleiðin út Látraströnd, um Uxaskarð
í Keflavíkurdal, þaðan í Fjörður og til baka
um Leirdalsheiði er farin á hestum ár hvert
en er ekki fyrir óvana. Leiðin um Uxaskarð,
Blæju og Blæjukamb er ekki á hvers manns
færi en þar þarf víða að teyma þarfasta
þjóninn um erfið einstigi.
Ummerki eftir hesta eru víða á skaganum,
ekki síst í Fjörðum en þar eru hestaslóðir
glöggar og hætt við að land blási út frá
þeim. Hestaumferð hefur verið of mikil og
stafar þar frekar hætta af traðki en beit.
Á Ferðalagi
Ferðafólk á skaganum þarf að öllu leyti
að treysta á sjálft sig — og sinn útbúnað.
Aðstaða er lítil sem engin. Landið sjálft
hefur hins vegar margt að bjóða, til dæmis
skemmtilegar gönguleiðir, góð tjaldstæði,
úrvals berjaland, marga tæra fjallalæki og
svo mætti lengi telja.
Sjö misstórir og misgóðir skálar era á
svæðinu, enginn upphaflega ætlaður ferða-
fólki en það er þó, enn sem komið er, velkom-
ið í þá alla. Vegna misjafnrar umgengni
hefur þó komið til tals að loka gangnamanna-
skálunum fyrir óviðkomandi. Ferðafólk er
því hvatt til að ganga vel um og greiða fyr-
ir gistinguna þar sem þess er krafist.
Á Látrum á Látraströnd er lítið slysa-
varnaskýli með sex fletum. Álíka hús er við
rústir Keflavíkur í Keflavíkurdal. Þriðja
slysavarnaskýlið stendur í túninu á Þöngla-
bakka og er öllu stærra en hin fyrrnefndu.
Góður gangnamannakofi stendur á móts við
Gil, fyrrum efsta býli í Fjörðum. Að Heiðar-
húsum á Flateyjardalsheiði er góður gangna-
mannaskáli er hýst getur allt að tuttugu
manns. Við Urðargil á mótum Flateyjardals
og Flateyjardalsheiðar er lítill skáli en vist-
legur. Þá er ótalið gamla íbúðarhúsið í
Naustavík í Náttfaravíkum en þar er ágætt
að gista.
Hafa ber í huga að ganga vel um í skálum
þessum, en verulegur misbrestur hefur verið
á því síðustu ár og áratugi. Skilja skal við
húsin í engu verra ástandi en þegar komið
var og helst betra. Undanfarin ár hefur oft
verið þétt setinn bekkurinn í Heiðarhúsum
og Gili helstu ferðamannahelgar sumarsins.
Hefur ferðafólk jafnt sem bændur þurft frá
að snúa þar sem skálarnir hafa verið yfírfull-
ir. Hefur bændum þá gjarnan þótt vanta
skilning á hverjir séu eigendur húsanna.
Líklegt er að fleiri ferðamenn leggi leið
sína á skagann á næstu árum og því ekki
á það treystandi að fá inni í skálunum. Tjald
ætti því ávallt að vera með í för en afburða
tjaldstæði eru víða, sléttar eyrar með fögrum
lækjum. Þá er hægt að velja sér náttstað,
nær því hvar sem er og vera út af fyrir sig
í hreinræktaðri þingeyskri fjallakyrrð.
Ferðalangar þurfa ekki að óttast vatns-
skort því óvíða er meira af góðu vatni. Hvar-
vetna falla lækir með köldu, góðu fjallavatni
og á helstu gönguleiðum er örskammt milli
þeirra. Hvalvatnsfjarðará og Dalsá eru
mestu straumvötn skagans. Purká í Kotadal
upp af Náttfaravíkum er einnig nokkuð stór
en tvær brýr eru á henni, önnur niðri undir
ós og hin ofarlega í dalnum. Brú er einnig
á Botnsá í Þorgeirsfírði, niður undir sjó. Þá
eru brýr á Gilsá og Austurá við gangna-
mannakofann nálægt Gili í Fjörðum. Eru
þá ótaldar nokkrar minni brýr svo sem á
Flateyjardalsheiði. Brýr þessar eiga það sam-
eiginlegt að vera gerðar til að létta bændum
fjárrekstra.
Ár og lækir geta vaxið hratt í miklum
rigningum. Venjulega meinleysisleg vatns-
föll geta snögglega orðið að skaðræðis fljót-
um. Einkum eru Hvalvatnsfjarðará (Fjarð-
ará) og Dalsá (Flateyjardalsá) hættulegar
hvað þetta varðar.
Utan skálanna, brúnna og vegarslóða, sem
áður getur, er ekkert sem hjálpar á ferðalög-
um. Treysta verður á bifreið, hross, tvo jafn-
fljóta eða annan þann fararskjóta sem notað-
ur er til ferðalagsins. Enginn ætti að halda
einbíla inn á svæðið, nema sá hinn sami sé
þá því betur búinn til að mæta hrakningum
og göngu til byggða og bjargar.
Þægilegast er að nálgast skagann frá
Höfðahverfí, Dalsmynni, Fnjóskadal og
Köldukinn. Fagur gróður er þar víða í skriðu-
runnum hlíðum, lyngmóar og jafnvel kjarr
upp í miðjar hlíðar þegar fjær dregur bæjun-
um. Ofan við gróðurþekju hlíðanna taka oft
við illkleif hamrabelti, hraunlög frá tertíer.
Fótgangandi má komast inn á svæðið nær
hvar sem er upp frá þessum sveitum. Rétt
er að hafa gott kort við höndina og áttavita
til að komast án vandræða til baka. Upp frá
þessum sveitum má velja nær óendanlega
margar gönguleiðir um svæðið, jafnt stuttar
sem langar, erfíðar sem auðveldar, og í flest-
um tilvikum er nóg að skoða.
í köflunum hér á eftir er landi skagans
lýst í stórum dráttum með tilliti til ferða-
fólks. I fyrsta hlutanum er lýst leiðinni út
Látraströnd, þá er haldið frá Grenivík og
alla leið norður að Keflavíkurdal. í öðrum
hluta er lýst leiðinni yfír Leirdalsheiði í
Hvalvatnsfjörð og þaðan í Þorgeirsfjörð og
Keflavíkurdal. í þriðja áfanga er Flateyjar-
dalsheiði lýst sem og Ftateyjardal.-Þá er
komið að Kinnarfjöllum og loks Náttfaravík-
um.
Höfundur. er jarðfræðingur og hefur skrifað
bækur um hella og hveri á islandi.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11. APRÍL 1992 7