Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1992, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1992, Blaðsíða 3
LESBOK H ® 1«: O JJ. N B L A O 8 1 N 8 Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór- ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn- arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs- son. Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 691100. Þrælkun var gömlu konunni svo í blóð borin, að hún fór að gráta þegar sonur hennar dró hana í burtu frá síldarkössunum ní- ræða. í tilefni níræðisafmælis Halldórs Laxness birtir Lesbók eina af smásögum hans. Hún heitir Saga úr síldinni, skrifuð 1926. IVIyndlist er ekki það sama og „eitthvað sem lítur út eins og myndlist“ Á máiþingi um myndlist, sem fram fór í Gerðubergi í marz sl., hélt Þorvaldur Þorsteinsson framsöguerindi, sem verulega athygli vakti. Hann ræddi stefnu- eða afstöðu- leysi íslenzkra myndlistarmanna og vitn- aði í 28 viðtöl úr blöðum máli sínu stil stuðnings. Framsöguerindið er birt hér í heild. Forsídan Portrettið er af Halldóri Laxness, og málaðfyrirLesbók í tilefni 90 ára afmæl- is skáldsins þann 23. apríl sl. Höfundur myndarinnar er Einar Hákonarson. Vísindi Ragnheiður Gunnarsdóttir í Stykkis- hólmi segir frá merkilegu rannsóknar- verkefni. Hvalkýr sem við útlitsskoðun reyndist vera blanda af langreyð og steypireyð. Hún var tæplega 70 fet á lengd, jafnlöng allrastærstu langreyðum. Séð á bakið var hún lík langreyð, en kviðurinn hinsvegar miklu líkari steypi- HALLDOR LAXNESS ÚR KVÆÐAKVERI Dáið er alt án drauma Komdu fram til kletta í kvöld er rökkva fer. Eftir að sól er sigin sittu þar með mér. Hljótt er fram við hóla, hljótt og kyrt og rótt. Bæði skulum við blunda, - brátt er komin nótt. Hugsum ekki um harma, sem hjartað geta mætt, en blundum eins og börnin bæði vært og sætt. (1918) Atlantshafið Sigli ég enn um Atlantshafið auða, um Atlantshafið fagurgræna rauða, hafið mitt ríka, hafið bláa snauða, hafíð sem gerir fræknleik minn að fálmi, fjör mitt að snöggum blossa í þurrum hálmi, von mína og trú að vitlaust kveðnum sálmi, - og stari enn á lítinn lokk úr hári. Líkist ei hafið þessu eina tári sem féll á hönd mér fyrir tæpu ári? (1927) ( Þíngsetníng Heimsfræga stund nær pólitíin prúð puntuð með bláhvítt vísuðu oss í gjána, þángað sem hnipin hlustar Snorrabúð á helga ræðu um Jesúkrist og Stjána. Ég veit það hefði margur maður flúð, í manndrápsþaunkum hlaupið beint í ána hefði ann í þeirri helgu morgunúð hugleitt þann prett við Grím og Úlfljót dána. Og meðan hélst sú makalausa slúð meyar úr ýmsum sveitum tóku að blána og féllu í yfirlið með hári og húð und himingnæfum íslandsþjóðarfána. Ég vildi að einhver vísaði oss á búð sem verslaði meðsnúss. Þá mundi oss skána. (1930) í túninu heima Á þessu nesi í þessu túni stóð bær. Brúnklukka í mýri? Nei, ekki meir. En altær lind og ilmur af reyr. Og þegar þú deyr þá lifir reyr á þessu nesi við þessa lind í þéssu túni þar sem stóð bær: Lind Reyr - (1975) Hjá bókaforlaginu Vöku-Helgafelli er nýlega komin á bókamarkað 5. útgáfa af Kvæðakveri Halldórs Laxness; það kom fyrst út 1930. Síðasta Ijóðið er frá 1975 og birtist hér: i túninu heima. í eftirmála um kvæði og kver segir Halldór Laxness m.a. svo: „Kvæðakver það sem hér kemur fyrir augu lesara er um mart ólíkt þeirri syrpu smákvæða sem fór í prentverkið 1930. Kverið var þá fremur magurt en hefur gildnað gegnum tíðina. Ósagt skal látið hvort frekari gæði hafa fylgt auknu umfangi." RAUÐA SPJALDIÐ að er ekki alltaf hægt að ganga út frá því sem vísu að þeir sem uppvísir verða að því að hafa framið það sem flestir telja stórglæp, fái refs- ingu í samræmi við það hversu alvarlegt brot þeirra er. Þeim mun við- bjóðslegri sem öfuguggar okkar smáa sam- félags eru í óeðli sínu, þeim mun vægar virðist íslenskt réttarkerfi taka á brotum þeirra þegar upp kemst. Þessari hugsun skaut upp í kolli mér, sem oft áður, þegar ég Ias um dóm Sakadóms Reykjavíkur í marsmánuði yfir Reykvíkingi á fertugsaldri sem dæmdur var í 10 mánaða skilorðsbund- ið fangelsi fyrir að hafa tvívegis misnotað fjögurra ára dóttur sína kynferðislega. Degi áður, eða þann 12. mars, hafði viku- blað slegið upp hjá sér á forsíðu öðru dóms- máli, þar sem maður hafði verið dæmdur fyrir skjalafals og fjársvik í 8 mánaða fang- elsi, þar af þriggja mánaða fangelsi óskil- orðsbundið. Blaðið lét ekki þar við sitja, heldur birti mynd af sökudólgnum og nafn hans, þannig að þótt þessi tiltekni smák- rimmi taki út sína refsingu og ætti sam- kvæmt íslensku réttarfari að eiga sér endur- komu von í íslenskt samfélag sem nýtur þjóðfélagsþegn, þá kaus þetta tiltekna blað að sjá til þess að svo getur aldrei orðið, hvað þennan einstakling varðar. Stimpillinn með biitingu ljósmyndar og nafns mannsins mun fylgja honum svo lengi sem hann lifir og þvælast fyrir honum í okkar fámennis- samfélagi, þegar hann verður fijáls á ný. Auðvitað hljóta fjölmiðlar að íhuga hveiju sinni, hvort ástæða er til þess að birta nafn og mynd af sakamanni, sem hlýtur dóm, en því miður eru sjónarmiðin ólík eftir því hvaða fjölmiðill á í hlut hvort ákvörðunin er jákvæð eða neikvæð fyrir fórnarlambið hveiju sinni. Virðist mér sem sölusjónarmið- ið ráði oftar en ekki hjá þeim fjölmiðlum sem hvað iðnastir eru við mynd- og nafnbirt- ingu, en ekki það að öryggi þjóðfélagsþegna eða tiltekinna hópa sé betur tryggt, ef útlit og nafn sakamannsins er öllum kunnugt. Ég taldi rétt á sínum tíma að fjölmiðlar birtu nafn og ljósmynd síbrotahommans sem hafði, ég veit ekki hvað oft, nauðgað barn- ungum drengjum. Það var bókstaflega nauð- synlegt fyrir þjóðina, alla ungu drengina, foreldra þeirra og vini að fá sem gleggsta vitneskju um útlit þessa manns, hvar hann héldi til og hvað hann héti, til þess að hægt væri að varast djöfsa, fyrst brotalamir í ís- lensku réttarfari gerðu það að verkum að maðurinn fékk þrátt fyrir öll sín svíðvirði- legu brot að ganga laus. Þannig má flokka slíka nafn- og myndbirtingu sem fyrirbyggj- andi ráðstöfun, sem verndi vonandi sem flesta frá því að verða fórnarlömb þessa ógeðslega öfugugga, sem að mínum dómi hefur fyrirgert rétti sínum til samneytis við þjóðfélagið að fullu og öllu. Hvað er að íslensku réttarkerfi, þegar smákrimmi, með nokkurra' milljóna króna fjársvik á samviskunni er dæmdur til þess að sitja í fangelsi í 3 mánuði, en faðirinn, sem glæpsamlega svíkur fjögurra ára dóttur sína og svívirðir það traust sem hann nýt- ur, með því að misnota hana kynferðislega fær þá refsingu eina að þurfa að haga sér vel í 10 mánuði, fijáls ferða sinna, verndað- ur nafnleynd, sem sjálfsagt flestir sem til þekkja reyna að stuðla að, að haldist, sökum viðkvæmni málsins og persónulegra tengsla? Það er undarleg linkind að verðlauna mann sem framið hefur slíkan glæp með nánast engri refsingu. Sakhæfi mannsins var óumdeilt og mér er til efs að nokkur vitneskja geti legði fyrir þess efnis að hann hafi einungis í tvígang framið glaap sinn á dóttur sinni, sem auðvitað er tvisvar sinnum of oft. Barnið var ekki nema fjögurra ára þegar hún varð fómarlamb föður síns, en hver mun nokkurn tíma geta fullyrt að hún hafi ekki einnig verið fórnarlamb hans eins árs, eða tveggja ára eða þriggja ára? Að mínu mati, enginn. Enginn getur heldur fullyrt að þessi maður, verndaður nafn- leynd, eigi ekki eftir að bijóta af sér á sama hátt á ný, þótt síðar verði. Nú er ég alls ekki að gera lítið úr brotum fjársvikara, eða mælast til þess að þeir hljóti vægari refsingar fyrir brot sín, en þeir fá samkvæmt íslensku réttarfarsRerfi í dag. Miklu frekar tel ég ámælisvert að kynferðis- glæpamenn, barnanauðgarar og aðrir þeir sem níðast á og skaða kannski fyrir lífstíð þann eða þá einstaklinga sem glæpur þeirra bitnar á, skuli sleppa við refsingu, eða fá svo væga refsingu að hún verður vart flokk- uð sem refsing. Ég líki 10 mánaða skilorðs- bundna fangelsi föðurins, sem ég gat um hér að framan, við gula spjaldið í knatt- spyrnuleik. Var ekki rík ástæða til þess að íslenskt réttarfar veifaði rauða spjaldinu framan í kauða, og lokaði hann að því búnu inni á Hrauninu, að minnsta kosti til alda- móta? AGNES BRAGADÓTTIR LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25. APRÍL1992 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.