Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.1995, Blaðsíða 10

DAVÍÐ STEFÁNSSON
Kiausturvín
í víni geymast vorsins eldar
vetrarlangt í eikartunnu,
og þeir taka á köldum kvöldum
klausturhroll úr munk og nunnu.
Vínið hvíta, vínið rauða
vekur ástir, söng og kvæði.
Ábótinn og abbadísin
eru þyrst og drekka bæði
klausturvínið. Klausturvínið
kneyfað er af fullum skálum.
Vínið brennir forna fjötra,
fyllir klefann ástamálum.
Óðum nálgast óskastundin.
Eldingar um hjörtun fara.
Vætti aldrei vínið rauða
varir þínar, sancta Clara?
Ástin þráir vor og veigar,
virðir lítils klaustureiðinn.
Nóttin geymir nautn í skauti.
Náttúran er alltaf heiðin.
Sigmundur Ernir Rúnarsson valdi.
DAVÍÐ STEFÁNSSON
Á Dökku-
miðum
Dimmt er á Dökkumiðum,
djúpur og úfinn sær;
á hveiju einasta kvöldi
karl einn þangað rær.
— Dimmt er á Dökkumiðum.
Þegar hann fyrst þar fleygði
fögrum öngli í sjó,
gamlan og feitan golþorsk
glaður inn hann dró,
tautaði eitthvað við sjálfan sig,
söng — og skellihló.
Á hveiju kvöldi síðan
karlinn þangað fer,
og við þessar fiskiveiðar
vel hann unir sér,
og alltaf kemur hann hlaðinn
heim,
hvernig sem veður er.
Dimmt er á Dökkumiðum,
djúpur og úfinn sær,
og sumir segja, að karlinn,
sem að þangað rær,
sé með horn og hala
og hófa — og jafnvel klær.
Og það er í gamalli þjóðsögn,
að þegar einhver deyr,
þá verði sálin að þorski
til að þvo af sér gamlan leir...
og síðan ekki söguna meir.
— En dimmt er á Dökkumiðum.
Sindri Freysson valdi.
DA VIÐ stígur dans við Arndísi Björnsdóttur
leikkonu eftir frumsýningu á Gullna Hliðinu.
Det kunde være bedre, sem maður seg-
ir, mælti bóksalinn. Þó að þeir skrifí
kannske snoturt sumir, þá hafa þeir ekki
ennþá tileinkað sér þá hárfínu menningu,
sem til dæmis lýsir sér í dönskum bók-
menntum nú til dags.
Hafið þér verið í Danmörku?
Ojá, það hef ég nú verið. Tvö ár. Tvö
ár samfleytt - í Köbenhavn. En dælig stað.
Þar lærði ég handverk mitt, hjá meistara
Holm. Og það er spursmálslaust flinkasti
maður í sínu fagi á öllum Norðurlöndum;
en fin mann.
Þér eruð auðvitað kunnugur dönskum
bókmenntum, en það verð ég að segja, að
mér geðjast til muna betur að þeim frönsku
og þýzku. Einkum þeim frönsku. Þar kemst
mannsandinn hæst. Svo er málið líka óvið-
jafnanlegt að hljómfegurð og vel til þess
fallið að lyfta stórum hugsunum til flugs.
Úí, úí. Vú parle frans, monsér?
Bóksalinn stóð á öndinni.
Þér talið ekki frönsku, sem ekki er von,
sagði Sölvi.
Ó, því miður. Ég verð að láta mér nægja
dönskuna. En franskan er víst eitt dæligt
sprog, sem maður segir ... Hér hef ég
eina þýzka, hvernig lízt herranum á hana?
Sölvi blaðaði í bókinni og lézt lesa: Ojá,
oft hefur þeim nú tekizt betur. Mér geðjast
aldrei að þessum andlega doða, ég vil hafa
líf í frásögninni, franskt h'f og hygmynda-
flug. Hann getur þess hér, að tunglið hafi
áhrif á hafið. Er það nokkur speki? Það
þekkja allir flóð og fjöru. En hvers vegna
segir hann ekki, að tunglið hafi áhrif á
mannsandann? Það væri þó í áttina.
Hann er, sem maður segir, ekki vel klár
í spursmálinu.
Nei. Þá eru þeir frönsku betri. Þeir beina
vísindunum inn á nýjar brautir og hafa
gífurlegt ímyndunarafl ... Það voru aðal-
lega franskar bækur, sem mig langaði til
að sjá.
Ó, því miður, því miður ... stamaði bók-
salinn.
Þér haflð engar franskar?
Nei, herra. Hér les enginn frönsku, nema
amtmaðurinn, og hann fær auðvitað sínar
bækur direkt frá París. En náttúrlega gæti
ég pantað ... gegnum meistara Holm.
Sölvi lét það gott heita, og talið barst
að amtmanninum.
Já, þér eruð með herra amtmanninum,
okkar eina skáldsnillingi. Hann kvað tala
öll Evrópumálin og jafnvel latínu - eins
og innfæddur. Ó, það er ómetanlegt fyrir
þjóðina að hafa slíkan mann til að taka á
móti útlendingum og representéra, sem
maður segir.
Við vorum seinast í dag, sagði Sölvi, að
metast um, hvor okkar talaði betur frönsku,
'og sættumst á það, að framburður minn
væri betri, en þekking hans á málinu, eink-
um fornum uppruna, mundi líklega ennþá
meiri og dýpri. Annars er framburður hans
mjög sæmilegur, enda höfðu frönsku leið-
angursmennirnir orð á því, að þeir hefðu
hvergi á íslandi hitt neinn, sem kæmist í
hálfkvisti við okkur. Þeir ætluðu varla að
trúa því, að við værum ekki innfæddir
Fransmenn.
Með leyfi að spytja, er herrann sonur
amtmannsins?
Ég er frændi hans og fóstursonur. Og
yður að segja hefur því verið fleygt, að ég
væri tilvonandi tengdasonur hans. En þér
flíkið því ekki. ..
Ó, enginn nobelmaður fer að segja frá
því, sem honum er trúað fyrir.
Við amtmaður erum mjög samrýndir.
Ég skrifa fyrir hann ýmis embættisbréf og
jafnvel skálskap. Nýlega málaði ég af hon-
um mynd í fullum embættisskrúða.
Svo herrann er líka málari, kunstmaler.
Ó, mikill sómi er það fyrir okkur Norðlend-
inga að eiga slíka snillinga.
Þér kunnið að meta það, eins og þeir
frönsku. Einn þeirra, sem sjálfur er listmál-
ari, hrósaði mér svo, að mér þótti nóg um.
Hann linnti ekki látum fyrr en ég gaf hon-
um eitt af málverkum mínum. Það var fant-
asia úr andaheiminum. En ég gat ekki kom-
izt hjá því að þiggja að launum franska
gullmedalíu.
Bóksalinn ætlaði niður um gólfið af ein-
skærri auðmýkt: Ó, ó, slíkur heiður hlotn-
ast aðeins hákúltíveruðum mönnum, lands-
ins beztu sonum.
Hvað ég vildi mér segja, hélt Sölvi áfram,
það væri líklega rétt, að ég fengi þessa
dönsku bók hérna og þessar tvær íslenzku
skræður. Amtmanninum kann að þykja
gaman að renna augunum yfir þær. Ann-
ars erum við sem stendur að lesa franska
filosofiu.
Þessar þijár . . . Ó, gerið þér svo vel.
Ég skal pakka þær inn, sem maður segir.
Svo gef ég auðvitað mönnum eins og yður
típrósent rabbat. Minna getur það ekki
verið, herra.
Peningarnir skipta ekki svo miklu máli.
Auðvitað get ég greitt kverin . .. en -
Sjálfsagt að skrifa þær, selvfölgelig
skrifa ég þær, annaðhvort væri.
Hjá mér eða amtmanni - líklega þó rétt-
ara að skrifa þær hjá mér sjálfum.
Som herren önsker. Ó má ég vera svo
frekur að spyrja um yðar háttvirta nafn?
Sölvi Helgason Guðmundsen.
Takk, herra. Og yðar offisielli titill?
Filosof og listmálari.
Nokkrum dögum seinna kom annað at-
vik fyrir.
Amtmaður fékk svohljóðandi Akureyrar-
bréf:
Háeðla Herra Amtmaður. Síðastliðið
haust kom til mín ein persóna, ungur herra-
maður, hver var í fylgd með yðar Hávelbor-
inheitum, í ferðareisu til Akureyrar. Höndl-
aði hann lítillega við mig, eins og meðfylgj-
andi nóta sýnir, og óskaði upphæðina innrit-
aða hjá Herra Amtmanninum, eða hjá sér
sjálfum, hvað ég gerði. Nafn sitt og offisi-
ella titil kvað hann vera Sölva Helgason
Gudmundsen, filosof og kunstmaler. Þar
sem nefnd persóna hefur ekki greitt skuld
sína, vildi ég allra auðmjúkast leyfa mér
að fara þess á leit, að yðar Hágöfgi vilduð
hlutast til um, að hann greiddi þetta lítil-
ræði, ef nefnd persóna, hr. Gudmundsen,
er framdeilis til heimilis á Amtmannssetr-
inu. Ennfremur gat hann þess, að hann
væri ættmenni yðar Hávelborinheita og til-
vonandi meðlimur Amtmannsfamilíunnar.
Ekki sízt þess vegna leyfi ég mér í allri
undirgefni að senda þetta mitt fátæklega
tilskrif. Veit ég, að yðar Hágöfgi skilur og
forlætur mitt lítilfjörlega mál og minn til-
gang. . . Með djúpri lotningu og þénustu-
samlegum undirdánugheitum. J. Jónsson,
bóksali og bókbindari, lærður hjá meistara
Holm.
Amtmaður las bréfið tvisvar sinnum; hló
fyrst, en bölvaði svo í hljóði. Svo flaug
honum í hug, að líklega væri Sölvi ekki
allur þar sem hann væri séður, og vel
gæti verið einhver flugufótur fyrir hinum
heiftarlegu ásökunum Vigfúsar fjósam-
anns.
Amtmaður lét kalla Sölva inn til sín.
Kafrjóður stóð Sölvi frammi fyrir dyra-
staf, en Steina, sem var inni hjá föður sín-
um, gekk snúðugt út og lokaði á eftir sér.
Kannist þér við það, Sölvi, sagði amtmað-
ur byrstur, að hafa keypt bækur af bóksal-
anum á Akureyri?
Já. Ég keypti þijár bækur af honum í
haust, þegar ég fór inn eftir með yður,
herra amtmaður.
Hví greiðið þér ekki bækurnar?
Ég hef ekki haft tök á því fyrr en nú.
Nú sendi ég honum andvirðið með fýrstu
ferð.
Hann skrifar mér og segir, að þér hafið
eins vel viljað láta færa bækurnar mér til
skuldar. Er það satt? Auðvitað er það satt.
Hvað eiga þessar kúnstir að þýða?
Ég átti við það, að ég yrði að fá peninga
hjá yður, til þess að geta greitt skuld mína.
Bóksalinn hefur misskilið mig. Það er ekki
mín sök.
Hann skrifar ennfremur, að þér hafíð
sagzt vera í ætt við mig og tilvonandi
meðlimur fjölskyldunnar. Við hvað eigið þér
með því?
Sölva brá. En þótt hann reyndi að stilla
sig, tókst honum ekki að leyna svipbrigðum
sínum. Það voru tvö skörp augu, sem á
hann störðu, föðuraugu Steinu.
Sölvi mælti:
Ég veit ekki, við hvað maðurinn á. Ég
hef aldrei talað þessi orð.
Þér hafið víst talað þau, sagði amtmaður
með þjósti. Bóksalinn er sannvönduð sál
og fer ekki með neitt fleipur. Þér hafið
sagt þessi orð í einhveiju stórmennsku-
bijálæði, eða sjúkum draumórum, eða blátt
áfram af lygatilhneigingu. Yður er til einsk-
is að neita því. En þér ættuð að blygðast
yðar fyrir svona framkomu, sem er all-
sendis ósæmandi öðrum en óvöldum dóna.
Ég verð að biðja yður afsökunar, herra
amtmaður, að þetta hefur bakað yður óþæg-
indi, en ég finn enga sök hjá mér; þetta
hlýtur að stafa af misskilningi bóksalans.
Þvættingur, hvæsti amtmaðurinn. Til-
vonandi meðlimur fjölskyldunnar? Við hvað
eigið þér með þessum orðum?
Sölvi þegir.
Eigið þér við að verða tengdasonur minn?
Um leið þreif amtmaður myndirnar af
Steinu upp úr borðskúffunni:
Hvers vegna máluðuð þér þessar myndir?
Ég elska fegurðina og sakleysið, mælti
Sölvi.
Haldið þér, að ég viti ekki, af hveijum
þær eiga að vera?
Það sannar listgildi þeirra, herra amt-
maður.
Hvenær hafíð þér séð dóttur mína nakta?
Aldrei herra. En klæddu Grikkir listaverk
sín í syndugra manna flíkur?
Amtmanninn setti hljóðan eitt andartak.
Svo mælti hann:
Þér eigið þessar myndir. Viljið þér ekki
taka þær, filosof og kunstmaler?
Mér væri þökk í því, ef þér vilduð þiggja