Lesbók Morgunblaðsins - 18.03.1995, Side 8

ERNSTJANDL
Gauti Kristmannsson
þýddi
gutta hvutti
gutta hvutti nusar
gutti: hurt hvutti burt
gutta hvutti hunskast burt
gutti: sussu
gutti vaskar upp
gutti fer með rusl
gutti stutti
gutti: hvutti hvutti
gutti hussar
gutta hvutti snuddar
gutti: koddu, hvutti, koddu
gutta hvutti nusar gutta
gutta hvutti gubbar
gutti: óguðóguð
bókasafn
þessi bókstafafjöld
sem bundin er í orð
þessi orðafjöld
sem bundin er í setningar
þessi setningafjöld
sem bundin er í texta
þessi textafjöld
sem bundin er í bækur
þessi bókafjöld
sem bundin er í ryk
þessi ágæta skúringakona
með afþurrkunartuskuna
af anda
taianda
skrifa og tala á tungu týnanda
vera sýnandi, vera merkjandi,
hversu langt
er gangandi með slíku: skítalíf sitt
í skóflu orða leggjandi
sýnandi þann illþefjandi haug
sem það væri, án þess að vera
oftar fegrandi,
vitlaust uppstillandi: eða vera orð-
andi líka á illþefjandi,
líka á týnandi tungu orðanda
þeirra
grímuberandi, andlitshyljandi með
útbrotin uppétandi. til verandi
spurningar, deyjandi
Ernst Jandl, f. 1925 í Vínarborg, er meöal
kunnustu skálda sem yrkja á þýzka tungu.
NILS FERLIN
Dáravísa
Guðmundur
Arnfinnsson þýddi.
Er vorsólin á himni hló,
svo hýr og glöð í bragði,
í drykkjuæði dárinn sló
í dáravegg og sagði:
„Hæ, sjálfumglaða sól, er skín
og sóar geislum þínum,
ef legg ég aftur augu mín,
þá ertu horfin sýnum.“
Höfundurinn er sænskt Ijóðskáld,
f. 1898, d. 1961.
Varðveisla íslenskra
fornbóka í Wolfenbiittel
Iágústmánuði 1993 var undirritaður þátttakandi á
námskeiði sem forsvarsfólk bókasafnsins Herzog
August Bibliothek í Wolfenbiittel í Þýskalandi hafði
veg og vanda af. Námskeiðið bar yfirskriftina: Wiss-
enschaft, Dichtung, Volkssprachen um 1300 (Víý
Eitt handritið hefur að
geyma Eyrbyggja sögu og
Egils sögu, skrifað um
miðja 14. öld, annað er
svonefnd Kollsbók frá
lokum 15. aldar og síðast
er að telja Jóns-
bókarhandrit frá 16. öld.
Eftir ÞÓRÐINGA
GUÐJÓNSSON
indi, skáldskapur, alþýðumál um 1300).
Wolfenbiittel er afar viðkunnanlegur og
fallegur bær í Neðra-Saxlandi, raunar stað-
settur rétt vestan megin við gömlu landa-
mæri þýsku ríkjanna. Bærinn er lítill á þýsk-
an mælikvarða, íbúatalan um 50 þúsund.
Það sem er mest einkennandi fýrir bæinn
er höll nokkur. Hún var upphaflega virki
frá 12. öld sem Hinrik ljón (Heinrich der
Löwe; 1129- 95) lagði undir sig. Á tímum
Hinriks var Saxland stærsta hertogadæmi
Þýskalands. Hinrik hraktist frá völdum 1180
en þá voru lönd hans um helmingur af öllu
landsvæði Þýskalands og hann sjálfur annar
valdamesti maður landsins. Enda er ljónið
enn í dag tákn í mörgum bæjum og byggðar-
lögum á þessu víðfeðma svæði og því afar
áberandi í skjaldamerkjum. Síðan tímar
Hinriks liðu undir lok hefur höllin tekið
mörgum og miklum breytingum. í dag ber
hún flest stílleg einkenni barokk-tímans en
tuminn er í endurreisnarstíl. í stjórnartíð
hertoganna á 16. og 17. öld varð höllin
miðstöð bókmennta og kirkjulegrar tónlist-
ar. Nú á dögum er byggingin að mestu
notuð til skólahalds en nokkur hluti hennar
gegnir hlutverki safns þar sem salarkynnin
eru til sýnis, svo og margir gripir frá ýmsum
tímaskeiðum.
Upphaf bókasafnsins í Wolfenbiittel má
rekja aftur til ársins 1572, en hinn raunveru-
legi stofnandi þess var Ágúst hinn yngri
(1579-1666), hertogi af Braunschweig-
Luneburg-Wolfenbuttel. Hann var vel
menntaður og einhver mesti bókasafnari í
Evrópu á 17. öld. Þegar hann kom til Wolf-
enbiittel 1664 var hann með 60 þúsund rit
í farteskinu og þegar hann lést voru þau
orðin rúmlega 130 þúsund, þar af um 2.000
handrit. Það var á þeim tíma stærsta og
merkilegasta bókasafn Evrópu og þá reynd-
ar kallað eitt af átta undrum veraldar.
Ágúst annaðist alla tíð bókasafn sitt sjálfur
og ritaði eigin hendi skrá yfir bókakost
safnsins sem enn er varðveitt í fjórum stór-
um bindum. í dag eru þau til sýnis í bóka-
safninu ásamt fimmta bindinu sem er skrif-
að af öðrum.
Tvo víðfræga menn mætti nefna sem
gegnt hafa forstöðu við bókasafnið í Wol-
fenbuttel. Frá 1690-1716 hafði hinn kunni
heimspekingur og stærðfræðingur G. W.
Leibniz yfirumsjón með safninu. Leikrita-
skáldið G. E. Lessing (1729-81) eyddi ellefu
síðustu æviárunum sem forstöðumaður þess.

‘W f|

i *l»vu*±Ía**?*\

LJÓSMYND af síðu úr Kollsbók. Hér
er dæmi um spássíukrot; neðst hefur
skrifarinn párað: Alldri skylidj eg
betur skrifa.
SÍÐA úr Kollsbók. Hérmá sjá hversu
sumar síðurnar er götóttar og slitn-
ar. Efmyndin prentast velmá greina
neðst innsigli bókasafnsins í Wol-
fenbtittel.
Fyrir utan bygginguna stendur enn hús
Lessings, Lessinghaus. Það er nú safnhús
til minningar um skáldið. Á grasfleti fyrir
utan bókasafnið og Lessinghaus er stór
stytta af Natani hinum vitra en leikljóð
Lessings, Nathan der Weise (1779), mark-
aði upphaf hins svokallaða heimspekilega
hugmyndaleikrits.
Bókasafnið naut áfram mikillar alþjóð-
legrar virðingar á 18. og 19. öld og margir
þekktir fræðimenn sóttu það heim. Mestu
erfiðleikatímabil safnsins voru annars vegar
-- seint á 19. öld þegar glæsileg bygging þess
sem Leibniz hafði látið reisa var rifin og
hins vegar fyrri hluti þessarar aldar. Vegur
safnsins jókst á nýjan leik þegar núverandi
forstöðumaður þess, Paul Raabe, tók til
starfa. í dag hefur bókasafnið á ný öðlast
fyrri vinsældir og virðingu og heilmikil rann-
sóknarvinna fer nú fram á vegum þess.
Þetta er í raun orðin stór stofnun eða lítið
samfélag, mörg hús á afmörkuðu svæði sem
hýsa hina ýmsu þætti starfseminnar.
Núverandi bókasafnsbygging er frá lok-
um 19. aldar. Hún er afar glæsilegt mann-
virki. Þama er risastór sýningarsalur, Aug-
usteerhalle, og aðrir minni. Bókasafnið hýs-
ir í dag um 600 þúsund bókatitla frá ýmsum
tímum. Margar merkilegar bækur er þarna
að finna. Til dæmis bók frá 1461 sem var
ekki aðeins sú fyrsta sem prentuð var á
þýska tungu heldur einnig fyrsta mynd-
skreytta bókin sem var prentuð. í safninu
má glögglega greina hvernig hin hugvitsam-
lega uppgötvun Gutenbergs, prenttæknin,
breiddist út. Þarna er og að finna mikinn
fjölda pólitískra og trúarlegra ritgerða frá
16. og 17. öld, m.a. nokkrar er tengjast
siðaskiptunum og Marteini Lúther.
En safnið er ekki síður auðugt af handrit-
um. Af 12 þúsund handritum eru um 3.000
frá tímaskeiði sem nær frá upphafi miðalda
til Renaissance-tímans. Starfsmenn bóka-
safnsins halda sérstaklega upp á tvö hand-
rit sem tengjast bæði þýskri sögu. Annað
er svokölluð Saxaskuggsjá (Sachsenspiegel)
frá fyrri hluta 13. aldar. Þetta er elsta varð-
veitta lögbókarhandrit Þjóðveija og var afar
mikilsmegandi á miðöldum. Hitt handritið
er stolt bókasafnsins. Á íslensku mætti
nefna það Fagnaðarerindi Hinriks ljóns.
Þetta er afar fallega myndskreytt bók. Hún
var rituð um 1188 og tilheyrði Hinriki ljóni,
var reyndar gjöf fyrir dómkirkju heilags
Blasíusar í Braunschweig. Árið 1983 sam-
einuðust nokkur menningarsamtök um að
kaupa handritið á uppboði. Þau greiddu
hvorki meira né minna en 32,5 milljónir (!)
marka fyrir bókina. Eins og nærri má geta
er það hæsta upphæð sem nokkurn tímann
hefur verið greidd fyrir einstaka bók. Það
var síðan ákveðið að bókasafnið í Wolf-
enbuttel geymdi þessa dýrmætu bók. Hún
, T C. (cy i vvy J,t-eyr, cctnptcmín-
i itvi nvf'uí oj.c.Tit j
cjtin.nftc.vn, ttni circtfttr Jtrr/énfj
punfmndt f’ngince. rc/fcn9a/.
rn tri fýftr'/n
m cn&ic-íJha mcts
ítn ó* /iít' o-i rryj Ut^V^HT
9. fi V/W Jtlvfir. 9ÆV&-
Jhyufifa. frc.fic.Jitt.
<1 C. Jnní

Bréf Árna Magnússonnr, dagsett 26.
júní 1701. Á blaðinu sem Árni lét
fylgja sagnahandritinu þegar hann
skilaði því, tekur hann fram hversu
mikið vanti aftan af Egils sögu.
8