Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1995, Blaðsíða 7

’ - • r' -
piiiiíiisiilill
, r — ‘S'fV |

SÍiS83@fS89$
fgfrTTM
I ffiff p{j |i
\mi m% ii
Bttláíi ili
mwm
ÍimIÍ^T' v;"|
m

Á ZOKALO í Mexico City - næststærsta torgi heimsins. Indíánar og stuðningsmenn frá Chiapas-héraði seztir upp á torginu og búa sig undir fjöldafund. Allt fór þó friðsamlega fram.
STJÓRNMÁLIN:
BYLTINGAR OG SPILLING
0Í nærri 300 ár, frá 1521 til 1810, stjórnarskrá Bandaríkjanna var sam-
hafði Mexíkó verið spænsk nýlenda. Af- þykkt 1917. Næstu tvo áratugi var eins-
rakstur landsins rann að stærstum hluta konar gullöld með friði og framförum;
til Spánar, en þessi yfírráð skildu eftir jörðum var skipt milli bænda, menntun
sig stórkostleg byggingarverk vfða um stóraukin og 1938 var oliuiðnaðurinn
landið: Hallir og kirkjur í spænskum þjóðnýttur. I orkukreppunni eftir -1970
kóloníalstíl sem svo er nefndur. En Spán- auðgaðist þjóðin og bjartsýni vaknaði,
arkonungar og útsendarar þeirra voru en þá var jafnvel farið að slá lán út á
aldeilis ekki einir. Þeir beittu kirkju og olíugróða framtíðarinnar og efnahagur-
kristni eins og hverju öðru vopni. Indíán- inn fór nánast í strand, segja mátti að
arnir sem urðu að yfírgefa sína gömlu Mexíkó væri gjaldþrota á árunum
og grimmu guði, fengu yfir sig nýtt 1982-’87.
grimmdarvald kirkjunnar; meira að segja 01 stjórnmálum hefur ríkt rótgróin spill-
tókst Spánveijum að innleiða hinn ill- ing. I forsetatíð Carlos Salinas de Gort-
ræmda rannsóknarrétt og flest af því ari á undanfömum árum hafði traust
versta sem kirkjan gat staðið fyrir á banka og ráðamanna annarra þjóða á
þeim tímum. stjórnarháttum farið vaxandi og því var
0 Fyrsta byltingin gegn spænskum yfir- fylgt eftir með erlendri skuldasöfnun sem
ráðum og kúgun var gerð 1810. Napó- á sér ekki hliðstæðu og stefnir framtíð
leon var þá að herja á Spán, svo Spán- landsins í voða. En eftir að ZediIIio, nú- MDALGO, sjálfstæðishetja Mexíkó
verjar höfði í nógu að snúast heima fyr- verandi forseti, tók við völdum hefur f frægri fresku eftir Orozko.
ir. Svo farið sé fljótt yfír sögu þá tóksl umheiminum orðið Ijóst, að ekkert hafði
þessi uppreisn gegn spænskum nýlendu- breyzt. Tvö pólitlsk morð vöktu heimsat- hring stjórnarflokksins, sem heitir því
herrum; Mexíkó varð sjálfstætt ríki 1821. hygli; forsetaframbjóðandi lá I valnum undarlega nafni, „Stofnana- byltingar-
íhaldssöm öfl náðu þá völdum með stuðn- og bróðir hins fyrrverandi forseta sakað- fíokkurinn“, hafa verið á forsiðum biaða
ingi hers og kirkju og héidu þeim til ur um morð á fyrrverandi mági sínum eins og Time og Newsweek. I blöðunum
1858, að borgarastyrjÖId varð. Ftjálslynd og pólitískum keppinauL Aðalregla spill- má sjá skopteikningar af ástandinu. Á
öfí undir forystu indíánans Juárez sigr- ingarinnar hafði þó verið brotin; nefni- einni teikningu af nautaati, sem vinsælt
uðu, en attur varð að taka fram byssurn- lega sú regla að nýr valdamaður þegi er í Mexikó eins og á Spáni, mátti sjá
ar ímannskæðu stríði við Bandarfkin sem um óstjóm fyrirrennara síns. Fjármagns- að nautið og nautabaninn höfðu alveg
endaði með þvl að Bandarikin fengu fyr- eigendur, einkum bandarískir, veðjuðu á gleymt sér en störðu upp í forsetaslúk-
ir nánast ekki neitt 2/5 af upphafíegri mikið gengisfall pesóans og forðuðu sér una þar sem allt logaði I slagsmálum.
stærð Mexíkó. með gífurlegar upphæðir. Nú er helzt 0 Mikil pólitfsk ólga hefur verið í Chi-
0 Ógæfan sem þjakar Mexíkó nú; alltof svo að skilja á blöðum, að bæði Salinas apas-héraði, syðst f landinu. Þar er að
miklar erlendar skuldir, kom þá þegar og Zedillio séu vanhæfir stjómendur. hluta til regnskógur við landamæri Gu-
til sögu og það svo alvarlega að evrópsk- • Embættismaður úr ráðuneyti sem við atemala og að hluta kaffiekrur. Yfir-
ir lánardrottnar sendu her til að leggja hittum að máli á heimili íslenzka ræðis- gnæfandi meirihluti íbúanna þar er indí-
Mexíkó undir sig og austurrískur prins, mannsins í Mexíkó, Eduardo Rihan, gaf ánar sem búa við bág kjör. Kaup þeirra
Maximillian, var gerður að keisara. Hon- greinargóð svör og var ekkert að skafa á kaffíekrunum er 2 pesóar á dag, 20
um var steypt af stóli, síðan drepinn og utan af þvf að efnahagsástandið væri krónur. Þar hefíir verið uppreisnarástand
við tók harðstjórn sem hnekkt var með bágborið, en vonir eru bundnar við þátt- og fyrr á árinu var herinn sendur til að
byitingu 1910. Sú bylting hófst í mið- töku Mexikó í fríverzlunarbandalaginu gera uppreisnarforingja óvirka. Friðsam-
stéttinni, en varð að bændabyltingu sem NAFTA. Utanrfkisviðskiptin eru að lang- legur angi þessara átaka teygði sig til
snerist um eignarrétt á landi og það að mestu leyti við Bandaríkin og Kanada Mexíkó City þegar íslenzkir blaðamenn
binda endi á erlend yfirráð; einnig alger- og nýlega hefur Clintonstjórnin komið voru þar á ferð: Fjölmennar kröfugöng-
an aðskilnað ríkis og kirkju. Oll þessi til hjálpar með 52 milljarða Bandarikja- ur, sem enduðu á fjöldafundi á hinum
átök kostuðu ofboðslegt mannfall, en dala. fomhelga stað Aztekanna í miðju þessar-
stjómarskrá sem er að mestu samhljóða 0 Hneykslismál og morðásakanir í innsta ar fjölmennustu borgar heimsins.
kóskar menningarminjar einna helzt hliðstæð-
ar við minjar Fom-Egypta og Fom-Grikkja.
í þriðja lagi eru svo taldir þeir ferðamenn,
sem vilja smakka á sem flestum réttum; taka
nokkurra daga menningarrispu og sé tíminn
í naumara lagi, þá get ég mælt með Mann-
fræðisafninu. Þeir vilja líka komast í búðir;
ekki sízt til að kaupa mexíkóskar handíðir,
sem eru ákaflega sérstæðrar og bera gjaman
svip af list indíána. Góður staður til þess er
hverfið Tlaquepaque í næststærstu borg
landsins, Guadalajara. Þar starfa fjölmargir
handiðnaðar- og listamenn, en afurðir þeirra
eru að sjálfsögðu seldar á öllum ferðamanna-
stöðum. Að lokum vilja ferðamenn af þessu
tagi hvíla sig í nokkra daga á baðströnd. Til
Cancun og Alcapulco hef ég ekki komið, en
hinsvegar til Puerto Vallarta sem er yndisleg
krummavík með jafnmarga íbúa og Island,
en ákaflega trópískur staður og heillandi. I
marzmánuði var hitinn þar um 30 stig, enda
er þetta niðri við ströndina í skjóli hinna háu
Mæðrafjalla -Sierra madre-. Hand-
an við þau tekur hásléttan við sem g
nær yfir stóran hluta landsins; höf-
uðborgin er til að mynda í 2.450 ,1
metra hæð yfir sjávarmál og
margir taka.vel eftir því að loft-
ið er þynnra þar en við strönd-
ina.
Eins og ævinlega sér ferða-
maðurinn það yfirborðslega,
nema hann sé þeim mun lengur
í landinu. Hann er í vemduðu
umhverfi hótelanna þar sem alveg er óhætt
að borða morgunverðinn án þess að eiga í
hættu að fá í magann. Annarsstaðar er betra
að hafa varann á; neita sér til dæmis um
matvörur eins og egg og grænmeti. Leiðsögu-
menn í skipulögðum hópferðum sýna vita-
skuld helzt það sem hægt er að benda á með
stolti - en ætli við gerum það ekki líka?
ÞJÓÐÍLEITAÐ
SJÁLFRI SÉR
Mexíkóbúar nútímans eru yfirleitt laglegt
fólk en smávaxið. Mér sýndist algengt að
karlmenn væru ekki nema um 160 sm á
hæð, en þeir eru oft brerðvaxnir og þrekleg-
ir. Þeir kalla sig bronslitaða kynstofninn og
það má til sanns vegar færa. Útlit flestra ber
þess merki að forfeður þeirra voru annarsveg-
ar indíánar og hinsvegar Spánveijar. Af þess-
ari blöndu - þeir kalla hana mestizos- eru 55%
þjóðarinnar. Hreinir indíánar eru 29%, hvítir
eru 15%, en af gula og svarta kynstofninum
er ákaflega lítið í þessu landi, aðeins um 1%.
Svo er sagt að hvergi hafi ólíkir kynstofnar
blandast eins gersamlega og átt hefur sér
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 1.APRÍL1995 7