Lesbók Morgunblaðsins - 03.06.1995, Qupperneq 10

'I
GREINARHÖFUNDUR og spilafélagar hans spila trekant. Ljósm. Lesbók/Sverrir.
3 geimum alls fást 100 stig, og unnin rú-
berta með 2 geimum alls gefur 150 stig
(sumir hafa vanist því, að bónusinn sé í
báðum tilvikum 50 stigum lægri).
ÝMISLEGT
í annari rúbertu skipta Austur og Suður
um sæti og í þriðju bertunni Vestur og
Suður. Þegar henni er lokið, er búin fyrsta
skor (þijár rúbertur) og Austur tekur aftur
við blindum, ef spilað er áfram, og svo koll
af kolli.
Þegar annar hvor spilara sem spila saman
móti þeim sem hefur blindan, gefur spilin,
má makker hans ekki taka upp spilin sín
fyrr en gjafari hefur sagt á sín spil eða vís-
að..
Þegar spilarinn á vinstri hönd makkers
blinds gefur, tekur sá síðamefndi fyrst upp
spil blinds, en tekur fyrst upp eigin spil,
þegar hann gefur fyrir blindan. Makker
blinds stokkar aldrei spilin, en tekur ofan
af (dregur) fyrir báða.
Trekant er jafnan spilaður upp á ein-
hveija bit, sem spilararnir koma sér saman
um. Eins og komið hefur fram, doblar sögn
í royal sig sjálf. Allar sagnir má dobla og
redobla þannig að hugsanlegt er að royal-
sögn sé spiluð með slagagildinu 80. Það
geta því orðið töluverðar sviptingar í spilinu
og þá er betra að hafa hugfast, að það er
vandi að spila vel!
Að spila trekant
Eftir RAGNAR S. HALLDÓRSSON
Trekant (þríhymingur) er
ágætt spil fyrir þijá
áhugaspilara sem langar
að spila brids, en era
ekki svo heppnir að geta
náð í ijórða mann, eða
að minnsta kosti ekki nógu góðan fjórða
mann! Notuð era tvenn spil eins og í brids.
Áður en spilamennskan hefst draga spilar-
amir eitt spil hver, úr rauðu spilunum auðvit-
að! Sá sem dregur miðspilið (við köllum
hann Suður) byijar á því að spila móti blind-
um (Norðri). Sá sem dró hæsta spilið (Aust-
ur) hefur blindan á hægri hönd og gefur
bláu spilin (eins og í brids) í fyrsta spili.
Gjöfin
Áður en Austur gefur, hefur makker hans
(Vestur) - sá sem dró lægsta spilið - stokk-
að spilin vel og vandlega og Suður hefur
tekið í fyrir blindan. Meðan spilið er gefið
stokkar Vestur (makker gjafara) rauðu spil-
in og leggur þau sér á hægri hönd. Austur
og Suður taka nú upp spilin sín og skoða
þau, en Vestur lætur sín spil liggja, uns
Austur hefur meldað (sama gildir um Austur
þegar Vestur gefur).
Upphaf Sagna
Austur á þriggja kosta völ: segja sögn í
lit eða grandi, vísa sögn á makker sinn, eða
segja smáspaða (hann hefur ekki leyfi til
að segja pass). Þegar Austur hefur meldað
(eða Vestur ef sögn var vísað til hans), læt-
ur Suður út (hann má reyndar dobla sögnina
og annar hvor andstæðinga getur síðan redo-
blað ef hann vill), tekur upp spil biinds, teg-
undar þau og leggur þau upp með tromplit-
inn (eða spaðalitinn í grandsögn) lengst til
vinstri og hina litina eftir fallandi gildi til
hægri. Þegar búið er að leggja upp blindan
og fyrr ekki, Iætur Vestur í slaginn og spil-
ið gengur fyrir sig eins og í brids.
Hafi Austur sagt smáspaða, er spilið ekki
spilað, nema það sé doblað (eða redoblað,
eftir atvikum). Þó þarf að spila smáspaða
þótt ódoblaður sé ef vinnjngur í spilinu dug-
ar í geim.
Þegar hér er komið sögu er rétt að gera
grein fyrir mögulegum sögnum og gildi
þeirra, en það er allfrábrugðið því sem menn
þekkja í brids. I trekant þarf einungis 30
stig fyrir neðan strik til að fá geim, en ekki
100 eins og í brids. í trekant geta forhandar-
spilarar sagt einu sinni - og aðeins í það
skipti - á spilin sín, en einnig mega þeir
redobla hafí sögn verið dobluð. Andstæðing-
ar eiga tveggja kosta völ, þ.e. að dobla eða
segja pass. Ef sögnin er dobluð getur sagn-
hafí redoblað, ef honum býður svo við að
horfa, eins og áður sagði. Hafi sagnhafí vís-
að, hefur makker hans einungis einn kost:
segja sögn í lit (þó ekki smáspaða) eða grandi
(hann má heldur ekki segja pass). Ef Suður
vísar á blindan (eða sín spil, ef hann hefur
gefið fyrir blindan), tekur hann upp hendina
sem hann vísaði á og segir þvingað á spilin
sem hér segir: grand ef 3 eða 4 ásar era á
hendinni, lengsta lit, eða þann lit sem flest
prikin hefur, ef 2 (eða 3) litir eru jafnlang-
ir. Prikin eru talin þannig að tvistur gefur
2 prik og tilsvarandi fyrir önnur spil upp í
ás, sem gefur 14 prik. Ef tveir lengstu litir
eða þrír litir era jafnlangir og hafa jafnmörg
prik, gildir röðin spaði (hæstur), hjarta, tíg-
ull, lauf. Hér á eftir er yfirlit yfir mögulegar
sagnir og stigagildi þeirra.
MÖGULEGAR SAGNIR OG
STIGAGILDIÞEIRRA:
Smáspaði * 2
Lauf ** 5
Tígull 6
Hjarta 8
Royal *** 10
Imperial **** 11
Grand ***** 12
* Smáspaði er sem fyrr segir ekki spilaður,
nema hann sé doblaður, og fást þá 4 stig
fyrir slaginn. Hann er þó spilaður líka, ef
sagnhafa vantar aðeins 1 eða 2 stig í að fá
geim, og þá fást 2 fyrir slaginn. Sé hann
ekki doblaður, fær sagnhafí 2 fyrir neðan
strik.
** Uppranalega vora gefín 4 stig fyrir lauf,
en venjulega era gefin 5 stig nú, væntanlega
til að unnt sé að fá geim í einu spili, sjá síðar.
*** Venjulega er spaði nefndur royal (há-
tignarlegur), e.t.v. til aðgreiningar frá smá-
spaða eða vegna þess að hann doblar sig
sjálfur.
**** Sagnhafi getur einungis sagt imperial
(æðstur) ef hann á 4 (eða 5) hónpra í laufi.
Þegar svo er, stendur hann gjarnan upp og
hneigir sig. Hefur hann þar með sagt imper-
ial á spilin sín.
***** Stundum segir sagnhafí „ég tek“, sem
þýðir það sama og grand. Þess ber að
geta, að í báðum sögnunum smáspaða og
royal, er spaði tromp.
Þegar spili er lokið era lyktir þess reiknað-
ar út. Ef sagnhafí hefur unnið sitt spil, þ.e.
fengið 6 slagi (bókina) og einn eða fleiri
slagi að auki, fær hans hlið stig fyrir neðan
strik sem svara til margfeldis fjölda unninna
slaga umfram 6 og slagagildis sagnarinnar.
Ef sagnhafi á ekkert fyrir neðan strik, er
hægt að vinna geim í einu spili með því að:
vinna 3 royal (=30), 3 imperial (=33), 3
grönd (=36), 4 hjörtu (=32), 5 tígla (=30)
eða 6 lauf (=30). Hinsvegar gefa 7 unnir
smáspaðar einungis 28 (sjá þó hér að ofan)
stig í einu spili, auk slemmubónuss að sjálf-
sögðu. Ef sagnhafi á tölu fyrir neðan strik,
geta sagnir stundum oltið á því hversu mik-
ið vantar í geimið. Svipuðu máli gegnir, ef
andstæðingar eiga tölu fyrir neðan.
Ef smáspaði er doblaður, þarf vömin (sem
doblaði) að fá a.m.k. 8 slagi til að sleppa
við að fá 100 stig í sekt. Fái sagnhafi sem
sagt bókina (6 slagi) eða fleiri slagi, fær
hans hlið 100 stig fyrir ofan strik. Fái hlið
doblarans 7 slagi en ekki fleiri, fær hún 4
stig fyrir neðan strik, en þarf að greiða sekt-
ina. Þar sem 4 stig fyrir neðan strik gætu
nægt í geim eða bertu, fæst sektin hugsan-
lega til baka, jafnvel með rentu (miðað við
að rúbertan gæti tapast ella!).
Ef sagnhafí tapar spili, fá andstæðingar
tölu fyrir neðan strik sem reiknast á sama
hátt miðað við fjölda tapslaga. Þó ber þess
að gæta, að tapi sagnhafi royalsögn, marg-
faldast tapslagaijöldi með 20, þar sem sögn-
in doblar sig sjálf eins og áður er getið.
DOBL OG REDOBL
Stigagildi slaga tvöfaldast, ef sagnir era
doblaðar, og fjórfaldast, ef þær era redobl-
aðar. Enginn munur er á stigagildi doblaðra
eða redoblaðra sagna eftir því hvort þær era
spilaðar á fyrra eða síðara geimi í rúbertu.
Hónorar
í trekant reiknast hónorar í hveiju spili
og hefur hver hónor sama gildi og slagur í
þeirri sögn sem spiluð er. Stig eru reiknuð
fyrir hónora á sama hátt hvort sem sögn
vinnst eða tapast og hvort hún er dobiuð eða
ekki. í sögn í lit er gefið fyrir 5 hónora og
hugsanlega fyrir eyðu í tromplitnum, sjá síð-
ar. í grandi er gefið fyrir ásana fjóra. Sú
hlið sem hefur fleiri hónora fær stig færð
fyrir ofan strik sem hér segir:
-Litarsögn:
Fyrir 5 hónora á einni hendi fást stig sem
svara til tífalds slagagildis.
Fyrir 4 hónora á einni og 5 á móti fást
stig sem svara til nífalds slagagildis.
Fyrir 4 hónora á einni og andstæðingar
eiga 1 hónor, fæst áttfalt slagagildi.
Fyrir að eiga samanlagt 4 hónora og and-
stæðingar 1 hónor, fæst fjórfalt slagagildi.
Fyrir að eiga 3 hónora (hin hliðin á þá
2), fæst tvöfalt slagagildi (þetta er kallað
að eiga einfaldan hónor).
Ef annar andstæðingur á 2 hónora og
hinn eyðu í tromplitnum, falla hónorar, þ.e.
hvorag hliðin fær stig fyrir hónora.
-Grandsögn:
Fyrir 4 ása á einni hendi fást 96 stig.
Fyrir 4 ása samanlagt á sömu hlið fást
48 stig.
Fyrir 3 ása samanlagt á sömu hlið fást
36 stig.
Eigi hvor hlið 2 ása, falla hónorar.
Slemmubónus
Fyrir að vinna hálfslemmu í sókn eða
vörn fást 50 stig og fyrir alslemmu fást til-
svarandi 100 stig.
Rúbertubónus
Þeir samheijar sem fyrr eignast 2 geim,
vinna rúbertuna. Fyrir að vinna rúbertu með
Niðurlag
Um uppruna trekantsins er mér ekki
kunnugt, en spilið virðist vera þriggja manna
útgáfa af bridge whist, en hún er fyrsta
afsprengi vistarinnar (síðan komu akgjóns-
og nokkra síðar kontraktbrids, nú er spilið
einungis nefnt brids). Miðað við nafn spils-
ins, gæti það hafa borist hingað til lands
frá Danmörkul). Þegar ég lærði spilið fyrir
um 25 árum, var það talsvert vinsælt meðal
spilamanna sem gjarnan spiluðu brids og
margir reyndar lomber líka. Má þar fyrstan
telja Torfa Halldórsson, en einnig Kristján
Kristjánsson, Ásbjörn Jónsson, Jón Arason,
Gunnar Guðmundsson, Kristin Bergþórsson,
Jóhann Jónsson, Kjartan Þórðarson (þessir
eru allir látnir), Ásmund Pálsson, Stefán
Guðjohnsen, Þórarin Sigþórsson, Jón Hjalta-
son, Þráin Finnbogason, Guðmund
Steinbach o.fl. afbragðs spilara og vini.
Ég lærði að sjálfsögðu'margt og mikið
af þessum meistaraspiluram sem hér yrði
of langt upp að telja, en get þó minnst á
tvö atriði:
-Það er hvorki ráðlegt að melda smáspaða
né vísa án þess að eiga eitthvað í spaða,
t.d. hónor annan eða 3-4 hunda. En oft eru
góð ráð dýr því að sagnhafa er óheimilt að
passa. Hann má ekki einu sinni passa þó
að hendi hans sé Yarborough (enginn hó-
nor, þ.e. ekkert spil hærra en nía). Slík
hendi er heitin eftir jarli nokkrum af Yar-
borough, sem vildi í hvert skipti sem hann
settist -að spilaborði, veðja GPB 1000 móti
GBP 1 gegn því að hún kæmi upp. Þar sem
líkumar á að slík hendi komi fyrir era nær
2000 móti 1, virðist lávarðurinn hafa vitað
sínu viti.
-Ef makker vísar - og stundum er hann
tilneyddur eins og áður sagði - og þú hefur
sjálfur eintóma hunda á hendi eins og þú
ert vanur, er um að gera að reyna að sleppa
sem ódýrast út úr spili, sem miklar líkur
era á að tapist. Era þá ekki önnur ráð
vænni en melda ódýrasta lit og þarf hann
þá ekki endilega að vera sagnfær á venjuleg-
an mælikvarða.
I sumarbrids fyrir nokkru barst trekant
í tal við spilaborðið, þegar við Páll Bergsson
voram að etja kappi við Björn Arnórsson
og makker hans, Kristínu. Sagði Björn þá
að faðir sinn hafi spilað trekant, en farið í
gröfina án þess að kenna honum spilið.
Þótti Bimi þetta mjög miður og sagðist lengi
hafa haft áhuga á að læra það. Þegar ég
kvaðst oft hafa spilað trekant fyrr á árum
og reyndar stundum enn, linnti Björn ekki
látum fyrr en ég hafði gengist inn á að
skrifa um spilið. Páll tók að sér að lesa rit-
smíðina yfir og það gerðu reyndar líka Ás-
mundur Pálsson, Jón Ásbjörns, Hörður Arn-
þórs, Guðmundur Steinbach og Stefán Guð-
johnsen. Gáfu þeir mér allir ágætar ábend-
ingar. Ofangreind samantekt er því Birni
að þakka eða kenna, en allt sem betur má
fara skrifast að sjálfsögðu á minn reikning.
Hér læt ég staðar numið, en vakni áhugi
á að taka trekant í umferð aftur, eru sem
betur fer enn uppi allmargir góðir spilamenn
(auk nokkura sem nefndir eru að ofan), sem
kunna spilið.
Maí 1993.
1) Þó er ekkert um spilið ritað í SPILLEFUGLEN,
bók um 130 spil, sem gefin var út í Kaupmannahöfn,
fyrst árið 1952 og síðan í 16. skipti 1990.
10