Lesbók Morgunblaðsins - 28.09.1996, Blaðsíða 15

SÓLARSÖNGUR í
LANGHOLTSKIRKJU
TRÍÓ Nordica og Áshildur Haraldsdóttir
ATARNA ER NÚ
SVOLÍTIÐ SKRÍTIÐ
__________TONLIST______________
Lislasafn Islands
KAMMERTÓNLEIKAR
Tríó Nordica og Áshiidur Haraldsdóttir fluttu
verk eftir Johan Jeverud, Haflida Hallgvíms-
son, Mikko Heiniö, Hannu Pohjannoro og
Glenn Erik Haugland. Fimmtudagurinn 26.
september, 1996.
TÓNLEIKARNIR hófust á verki fyrir
píanótríó og flautu eftir Johan Jeverud.
Það nefnist Kings Ludd’s Galliard, nafn
sem minnir á virginalistana ensku, enda á
efnið að fjalla um uppreisn enskra hand-
verksmanna á 19. öld, gegn vélvæðing-
unni. Ýmislegt í verkinu minnir á tónmál
madrigalistanna, bæði taktur og tónferli,
þó það sé að öðru leyti nútímalega útfært.
Það sem einkenndi verkið eru stuttar tón-
hendingar og ofhlæði í píanóinu, sem
skyggði nokkuð á samleikshljóðfærin, sér-
staklega flautuna, sem auk þess var oft
notuð á lágu tónsviði. Flutningurinn var
nokkuð flausturslegur og píanóið allt of
sterkt.
Annað verk tónleikanna var Meta-
morphoses eftir Hafliða Hallgrímsson, sem
samið er í minningu John Tunnel, vinar
og samstarfsmanns Hafliða. Þetta er hæg-
ferðugt verk, dapurlegt og dulúðugt, sem
Tríó Nordica náði að túlka frábærlega vel.
Þriðja verkið á efnisskránni nefnist In G
og er eftir Mikko Heiniö. Það er skrifað
fyrir selló og píanó, sem nær alveg yfir-
skyggði sellóið, með allskonar skölum og
STÚLKUR
ERU LÍKA
MENN
KVIKMYNPIR
Háskólabíó — Danskir
kvikmyndadagar
BARA STELPA („KUN EN PIGE “)
★ ★ ★ '/2
Leikstjóri Peter Schröder. Handritshöfundur
Peter Bay, Jörgen Kastrup. Kvikmyndatöku-
stjóri Dirk Bruel. Tónlist Jan Glæsel. Aðalleik-
endur Puk Scharbau, Waage Sandö, Inge Sofie
Skovbo, Sopliie Engberg, Birthe Neumann,
Amalie Dollerup, Kristian Halken. Dönsk. Det
Danske Filminstitut 1995.
NÝJASTA stórvirki danskra kvikmynda-
gerðarmanna, Bara stelpa, er áhrifarrik
þroskasaga baráttukonunnar Lise Jensen
(Amalie Dollerup, Sophie Engberg, Puk
Scharbau) frá vöggu til fullorðinsáranna.
Myndin er byggð á vinsælum endurminn-
ingum Lise Nörgaard, blaðamanns, skálds
og hugsjónamanneskju, og hefst myndin á
fæðingu hennar, en kvenkynsfrumburður
brotnum hljómum, sem minnir á þegar leik-
ið er af fingrum fram. Það er ekki auðvelt
í leik, þótt það liggi oft vel fyrir píanóinu
og var leikur Monu Sandström mjög vel
úrfærður.
Það var meira jafnræði með hljóðfærun-
um í verki eftir Hannu Pohjannoro, sem
nefnist Frozen the ligth, faraway at the
wind, undarlegt nafn en verkið er hið
skemmtilegasta og vel samið. Lokaverk
tónleikanna heitir We’re lying, fyrir pía-
nótríó og flautu, og er það eftir Glenn
Erik Haugland. I efnisskrá er efnistökum
tónverksins lýst á eftirfarand(máta: „End-
urskrifaður atburður (1995). í fyrstu fimm
til sex töktunum á sér stað næstum ein-
róma glæpur. Þetta eru vandræðalegar
aðstæður fyrir hljóðfærin fjögur og eftir
dálitla stund fara þau að rífast um hver
eigi sökina ... Þegar það ber engan árang-
ur gera þau sér grein fyrir að það eina sem
hægt er að gera er að endurrita sög-
una ... Þetta eru örlög þessa verks. Það
besta sem hægt er að gera er að gleyma
því að flutningurinn hafi átt sér stað.“
Atarna er nú svolítið skrítið og satt best
að segja á útskýring tónskáldsins ekkert
skylt við verkið, nema ef vera skyldi rifrild-
ið, sem túlkað er með mjög stuttum klasa-
kenndum tónmyndum.
Tríó Nordica lék mjög vel öll verkin en
auk Áshildar Haraldsdóttur flautuleikara
lék Auður Hafsteinsdóttir á fiðlu, Bryndís
Halla Gylfadóttir á selló og Mona Sand-
ström á píanó.
Jón Ásgeirsson
var ekki það sem faðir hennar, vel stæður
kaupsýslumaður í Hróarskeldu, óskaði sér.
Strákur átti hann að vera. Þar með er tónn-
inn gefinn. Lise verður snemma uppreisnar-
gjörn í hörðum heimi á fyrri hluta aldarinn-
ar, meðan enn ríktu rykfallnar hefðir um
stöðu konunnar í þjóðfélaginu. Hún var síst
skárri í borgarastéttinni, sem Lise fæðist
inní, kapmannsdætur máttu svo sem
mennta sig, en í grautarskóla. Að vinna
fyrir sér var ákaflega afmarkað hugtak sem
einskorðaðist við hefðbundið starfsval. Lise
vildi ung fara í blaðamennsku og hafði sitt
í gegn. Þó ekki vegna tiltrúar hins allsráð-
andi föður hennar á tiltækinu, þvert á
móti taldi hann snjallt að leyfa stelpufrekj-
unni að reyna fyrir sér á þessum, þá dæmi-
gerða, karlavettvangi — hún gæfist fljótlega
upp. Svo fór ekki.
Það hjálpast allt að. Saga Lise Nörgaard
er merkileg og handritið frábærlega vel
skrifað, myndin einkar vel gerð og leikin
svo útkoman er langbesta mynd frá Norður-
löndum allt frá Pelle sigurvegara. Umfjöli-
unarefnið er í eðli sínu hádramatískt en
hinn hárfíni, danski húmor er alltaf viðloð-
andi á hveiju sem gengur. Leikstjórinn,
Peter Schröder, og handritshöfundarnir,
Peter Bay og Jörgen Kastrup, draga ásamt
búninga- og sviðshönnuðum, upp lýtalausa
og sterka mynd af Dönum á fyrri hluta
aldarinnar, bæði hugarfari og umhverfi.
Hér vegur þyngst viðhorf hinnar uppreisn-
argjörnu Lise, meðbyr hennar og mótvindur
í stormasömu lífi, lengst af undir oki síns
íhaldssama og vel stæða föður og móðurinn-
ar, Olgu, sem dormar auðsveip í allsnægtun-
um og dáðlausum kerlingarboðum. Inní
í DAG heldur Sinfóníuhljómsveit íslands tón-
leika í Langholtskirkju undir stjórn Anne
Manson frá Bretlandi. Á efnisskránni er
meðal annars verk eftir sænska tónskáldið
Karin Rehnqvist, sem nefnist, Solsángen, og
er að stórum hluta byggt á hinum fornís-
lensku Sólarljóðum. Einsöng í verkinu syngur
Lena Willemark sópran frá Svíþjóð en verkið
er fyrir sópran, tvo lesara og hjómsveit. Lena
hefur sérhæft sig í þjóðlagasöng og segir að
sá grunnur nýtist sér mjög vel í flutningi
þessa verks.
Lena ólst upp í smábæ í Dölunum í Mið-Sví-
þjóð þar sem mikil þjóðlagahefð er. „Þar
lærði ég til dæmis að kalla á dýr í skógun-
um, til þess eru notuð mjög sérstök köll sem
svo hafa verið notuð í þjóðlagasöng einnig.
Þessi köll nota ég í verkinu hennar Karinar.
Ég lærði söng við tónlistarháskólann í Stokk-
hólmi en ég hef lítið sungið af klassískum
verkum, hef aðallega einbeitt mér að þjóðlög-
um og djassi. Einnig hef ég gert nokkuð af
ÞAÐ gustar af Puk Scharbau í firna-
sterku og blæbrigðartku hlutverki rit-
höfundarins og mannréttindakonunnar
Lise Nörgaard í eftirminnilegri mynd
Peters Schröders, Bara stelpa.
þessa hefðbundnu góðborgaratilveru kemur
Lise einsog skrattinn úr sauðarleggnum.
Gerir grín að grautarskólanum sem hún er
nauðbeygð til að sækja — enda gott vopn
í baráttunni við að halda kvenpeningnum
við pottana, hvetur kvenkyns skrifstofub-
lækur föður síns til aðgerða í verkalýðsmál-
um og skrifar fljótlega ritstjórnargreinar í
Roskilde stadstidninger í stað þess að fá
sparkið. Skopskynið svífur jafnan yfir vötn-
því að syngja nútímatónverk sem henta rödd-
inni minni, ég hef til dæmis unnið töluvert
með Karinu.“
Sænsk þjóðlagatónlist hefur veitt Karin
Rehnqvist mikinn innblástur og hún hefur
starfað náið með Lenu undanfarin ár. „Þetta
verk er unnið út frá nokkrum ólíkum textum
sem allir fjalla um sólina; það lýsir frum-
krafti sólarinnar og kannski smæð mannsins
gagnvart honum.“
„Þetta verk hefur mörg litbrigði," heldur
Lena áfram, „það glitrar á það. Það er sam-
sett úr ólíkum myndum af krafti sólarinnar.
Það má kannski segja að það lýsi samspili
manns og sólar, eða manns og náttúru; við
sjáum þarna manninn einan í náttúrunni,
nokkuð sem við þekkjum svo vel hér á norður-
slóðum.“
Önnur verk á efnisskránni verða Dandy
Garbage eftir Norðmanninn, Jon 0ivind Ness
og Halo eftir Jukka Tiensuu frá Finnlandi.
Tónleikarnir hefjast kl. 14.
unum, jafnvel á alvarlegri stundum myndar-
innar, svosem þætti íslensku stúlkunnar í
húsmæðraskólanum í Sorö, tilfinninga-
þrungnum viðskiptum móðursysturinnar
Bob (Birthe Neuman) við Lise og Jensens-
ijölskylduna og ekki síst lýsingunum á fyrir-
fram dauðadæmdu hjónabandi Lise og
Mogens (Kristian Halken). Það er engin
englaímynd sem dregin er upp, heldur er
reynt að sýna Lise Nörgaard í réttu Ijósi,
með sínum miklu mannkostum og fyrirferð-
armiklu göllum, sem m.a. koma fram í lo-
kakaflanum þar sem hún heldur sínu striki
sem ein fyrsta „karríerkona“ Norðurlanda.
Leikhópurinn er óaðfinnanlegur og hlut-
verkin safarík með kjöt á beinum. Aðalhlut-
verk Lise er í höndum þriggja leikkvenna,
þar sem þær Amalie Dollerup (sem leikur
Lise á barnsaldri) og einkum hin sjarmer-
andi Puk Scharbau fara á kostum. Þá er
Waage Sandö óborganlegur sem grósserinn,
heimilisfaðirinn fordómafulli, en engu að
síður sá sem Lise sækir fiest sitt til, gott
og miður gott. Þá undirleikur Inge Sofie
Skovbo með ágætum atkvæðalitla húsmóð-
urina, þar koma einnig við sögu flinkir förð-
unarmeistarar.
Engir gallar, eða hvað? Vitaskuld og fel-
ast einkum í ofurást klipparans á hverju
einasta feti sem tekið hefur verið af filmu,
myndin er óþarflega löng, þátturinn af her-
setunni daufur og Þýskalandsreisan mátt
missa sig. Þetta eru smámunir. Bara stelpa
er eftirminnileg mannlífs- og aldarfarslýs-
ing, snjöll mynd um einstaka persónu og
innsýn í, til allrar Guðslukku, mikið til
horfna karlrembuveröld.
Sæbjörn Valdimarsson
Morgunblaóið/Árni Sæberg
LENA Willemark, til hægri, flytur verk Karinar Rehnqvist, Sólarsöngur, á tónleikum í
Langholtskirkju í dag.
nmdgó
norræmr músíkdagar f
DAGSKRÁ Norrænna músíkdaga ’96 laugar-
daginn 28. september er eftirfarandi;
Norræna húsið kl. 12.30
Bryndís Halla Gylfadóttir, selló, Signý Sæ-
mundsdótir, sópran, Matti Rantanen, harm-
ónikka.
Langholtskirkja kl. 14
Sinfóníuhljómsveit íslands. Stjórnandi Anne
Manson. Lena Willemark, sópran.
Listasafn íslands kl. 20
Avanti! strengjakvartettinn.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 28. SEPTEMBER 1996 15