Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1997, Blaðsíða 4

JÓN Úr Vör Morgunblaðið/Kristinn
HINN EINFALDIGOÐI
HVERSDAGSMAÐUR
Jón úr Vör, skóld, er einn gf formbyltingarmönnum
íslenskrar ijóóiistar. Hann er vafalaust kunnastur
af bók sinni Þorpinu sem kom út órið 1946 og var
sú fyrsta ó Islandi sem hafói aóeins aó geyma Ijóó
í frjólsu formi. Þettg yfirvegaóa og hæglóta skóld
varð óttrætt í vikunni og í tilefni af því ótti ÞRÖSTUR
HELGASON vió hann samtal um skóldskapinn og
gnnaó sem ó dagana hefur drifió.
YFIRVEGUN hefur alltaf verið
sterkur þáttur í ljóðhugsun
Jóns úr Vör. Hlutimir vinnast
með hægð - stillt og hljótt:
„Ei með orðafiaumi/ mun
eyðast heimsins nauð./ Kyrrt
og rótt í jörðu/ vex kom í
brauð“ (Stillt og hljótt). Lifíð
er þrotlaust stríð og einmitt þess vegna verður
engin bylting í einni hendingu. Byltingin verður
hljóðlát í garði hvers og eins, í hjarta hversdags-
mannsins sem vinnur sín verk.
Ég, hinn einfaldi góði hversdagsmaður,
sem rækta minn litla skika
kringum mitt litla hús,
trúi á hið eilífa blóð byltingarinnar,
sem streymir frá kynslóð til kynslóðar,
og byltir sérhverri byltingu,
eins og skófla í kálgarði,
eins og sól og rep.
(Heimsmynd)
Það er ekki langt liðið á viðtalið þegar ég
kemst að raun um að skáldið er enn samt við
sig; það er ekki anað að neinu, engin ys og
þys. Hann svarar spurningum mínum ýmist
stutt og hnitmiðað, með löngum formálum eða
hreinlega alls ekki - smellir bara í góm og
segir: „Um þetta máttu segja það sem þú vilt.“
Þegar gengið er á hann er hann varfærinn,
hófsamur á orð. Samt á hann til að missa
eitthvað (ó)viljandi út úr sér og tekur þá skýrt
fram, sposkur á svip, að slíkar sögur eigi nú
ekki heima í viðtali.
Skáldið er hresst í bragði þegar það tekur
á móti okkur Jóhanni Hjálmarssyni í Kópavog-
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 25. JANÚAR 1997
inum. Jóhann, sem þekkt hefur Jón um ára-
bil, ætlar aðeins að staldra stutt við til að
kynna mig en slær auðvitað ekki hendi á
móti kaffísopa og gómsætum vöfflum hús-
freyjunnar, Bryndísar Kristjánsdóttur.
Úr þorpi
Fljótlega kemur í ljós að Jóni er annt um
að gera ljósa grein fyrir uppruna sínum í við-
talinu. Þorpið sem hann orti um í kunnri sam-
nefndri bók sinni er Patreksfjörður þar sem
hann fæddist árið 1917. „Ég hef alltaf ort
um þorpið, ekki aðeins í þessari bók,“ segir
Jón, „menn hafa einblínt á hana en ekki kom-
ið auga á að ég hef ort um þetta efni frá
fyrstu bók til þeirrar síðustu. Bókin Þorpið
er heldur ekki pólitískt verk, eins og menn
hafa oft haldið fram, heldur fyrst og fremst
lýsing á mínu eigin lífi.“
Þorpið kom út árið 1946 og var þriðja bók
Jóns úr Vör, en áður höfðu birst Eg ber að
dyrum (1937) og Stund milli stríða (1942).
Bókin skipar sérstakan sess í íslenskri bók-
menntasögu; var sú fyrsta sem hafði einungis