Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1997, Blaðsíða 14

UPPHAFIÐ
VIÐ ÓSA
BLÖNDU
*
NYTT íslenskt leikrit, Hús Hillebrandts eftir Rggnar Arn-
alds, verður frumsýnt á Blönduósi 23. apríl næstkom-
andi. JON SIGURÐSSON hitti höfundinn að máli.
LEIKARAR, leikstjóri og höfundur fyrir framan Hillebrandtshúsið
LEIKRITIÐ fjallar
um landnemana á
Blönduósi, frum-
heijana sem hófu
verslunarrekstur
við ósa Blöndu fyr-
ir rúmum hundrað
og tuttugu árum.
Um er að ræða sögulegt leik-
rit því atburðir eru sannsögu-
legir en efnið er lítillega fært
til í tíma og rúmi.
Um tildrög þessa verks
sagði Ragnar Arnalds, að fé-
lagar úr leikfélagi Blönduóss
hefðu komið að máli við sig
fyrir um það bil ári og farið
þess á leit við sig að skrifa
leikrit sem tengdist Blönduósi
á einhvern hátt. Bón þessi var
meðal annars byggð á því að
Blönduós átti á sl. ári 120 ára
verslunarafmæli. Ragnar
sagði að hann hefði ekki tekið
þeim félögum ólíklega og nið-
urstaðan hefði orðið sú að
skrifa leikverk um landnem-
ana á Blönduósi, þá Thomas
Thomsen og Friðrik Hille-
brandt.
Vióskipti og óst
Um sögusvið þessa leik-
verks segir Ragnar Arnalds.
Morgunblaóið/Jón Sigurósson
RAGNAR Arnalds í húsi Hillebrandts á Blönduósi.
„í kjölfar þess að minnst var 1.000 ára
afmælis íslandsbyggðar og landið fékk
stjómarskrá var eins og þjóðin vaknaði af
aldalöngum svefni og þá fyrst fara íslending-
ar að nýta sér verslunarfrelsið fyrir alvöru.
Einmitt á þessum árum er gerð stórmerkileg
tilraun til uppbyggingar samvinnureksturs
með svonefndri Félagsverslun við Húnaflóa.
En á þessum tíma komu einnig fram sjálf-
stæðir íslenskir kaupmenn og einn af þeim
var Thomas Thomsen sem fyrstur hóf versl-
un á Blönduósi. Friðrik Hillebrandt var aftur
á móti fulltrúi dönsku „kúgaranna“ á Skaga-
strönd sem öldum saman höfðu rekið verslun
í Húnavatnssýslum.
En leikurinn er ekki aðeins baráttusaga
þessara tveggja kaupmanna sem báðir hlutu
undarleg örlög og dóu ungir. Leikurinn er
jafnframt ástarsaga Þórdísar á Vindhæli
sem fékk óslökkvandi ást á manni er var
helmingi yngri en hún sjálf og lagði allt í
sölurnar til að hreppa hann.
Ragnar sagði að Jón Torfason sagnfræð-
ingur frá Torfalæk hefði veitt sér ómetan-
legar upplýsingar en grunnheimildin á bak
við þetta verk er frásöguþáttur Magnúsar
Björnssonar fræðimanns frá Syðra-Hóli um
Þórdísi frá Vindhæli. Margar þjóðþekktar
persónur koma fyrir í leikritinu. Fyrir utan
þá sem fyrr eru nefndir má nefna Asgeir
Einarsson þingmann frá Þingeyrum, þann
er upphafinu réð með því að leggja fram
frumvarp um löggildingu verslunarstaðar á
Blönduósi. Einnig má nefna Einar H. Kvar-
an, Valtý Guðmundsson, Árna Pálsson pró-
fessor og Sverri steinsmið, þann er byggði
Þingeyrakirkju, og Benedikt Blöndal sýslu-
mann.
„Þegar skrifað er sögulegt leikrit," sagði
Ragnar Arnalds, verður að hafa í huga, að
við vitum ekkert hvað fólkið var að hugsa
eða hvað það sagði eða hvernig atburðirnir
nákvæmlega gerðust. Það eru ákaflega litl-
ar heimildir til um hvað gerðist í raun og
veru og dauði Thomsens er hulinn miklu
myrkri. Það glötuðust öll opinber gögn um
dauða hans.“
Ragnar Arnalds sagði að hann hefði ver-
ið ákaflega heppinn með leikstjóra, en Sig-
rún Valbergsdóttir hefur verið fengin til
að leikstýra þessu verki. „Leikfélag Blöndu-
óss býr yfir kraftmiklu liði reyndra og
óreyndra leikara og ég var þá ekkert að
hika við að hafa margar persónur í leikrit-
inu,“ sagði Ragnar, en hlutverkin eru 25.
Ragnar bætti því við, að „leikverki lýkur
ekki fyrr en það er komið á fjalirnar, þá
fyrst sést útkoman.“
Leikrit i Þjóóleikhúsinu
Hús Hillebrandt er þriðja leikrit sem sýnt
er eftir Ragnar Arnalds. Hin fyrri eru
Sveitasinfonía og Uppreisn á ísafirði. Ragn-
ar Arnalds sagði að hann ætti nokkur leik-
rit í handriti sem ekki hafa verið sýnd og
upplýsti að Þjóðleikhúsið hefði keypt af
honum leikrit sem væntanlega yrði sýnt á
næsta leikári Þjóðleikhússins.
RITSKOÐUN SJÓNVARPSST ÖÐVA OG
VANDI HEIMILDARMYNDAGERÐARMANNA
TÆPLEGA tuttugu kvikmyndageróarkonum frá
Noróurlöndunum og Eystrasaltslöndunum var boóió
til hringborósumræóna á Norrænu kvikmyndahátíó-
inni í Rúóuborg. MARGRÉT ELÍSABET ÓLAFSDÓTTIR
fylgdist meó umræóunum.
NORRÆNA kvikmynda-
hátíðin í Rúðuborg var
nú haldin í tíunda sinn
og í tilefni afmælisins
var ákveðið að hafa há-
tíðina veglegri en venju-
lega með því að bjóða
tæplega tuttugu kvik-
myndagerðarkonum frá öllum Norðurlöndun-
um og Eystrasaltslöndunum á hátíðina til að
taka þátt í hringborðsumræðum laugardaginn
15. mars. Konurnar auk tuttugu annarra
kvenna áttu allar myndir á hátíðinni, flestar
heimildarmyndir, en einnig stuttmyndir og
' leiknar kvikmyndir. Guðný Halldórsdóttir og
Kristín Pálsdóttir voru fulltrúar íslands við
hringborðið en myndir íslensku kvennanna á
dagskránni voru Kristnihald undir jökli eftir
! Guðnýju, Svo á jörðu sem á himni eftir Krist-
ínu Jóhannesdóttur og stuttmyndimar Ævin-
týri á okkar tímum eftir Ingu Lisu Middleton,
Tvær litlar stelpur lenda í stríði eftir Maríu
Sólrúnu Sigurðardóttur og Hlaupár Önnu Th.
Rögnvaldsdóttur. Þessar myndir bættust við
þann fyölda mynda sem árlega er sýndur í
Rúðuborg.
Hringborðsumræðurnar fóru fram í Mel-
| ville, gömlu kvikmyndahúsi í miðbænum, en
l stjórnandi þeirra var Claire Clouzot, blaða-
| maður og kvikmyndagagnrýnandi á ríkisút-
í varpsstöðinni France Culture. Claire hefur
\ lagt sig fram við að setja sig inn í kvik-
myndagerð Norðurlandanna nokkuð sem
ekki var hægt að segja um kollega hennar
frá Cahiers de cinéma sem kom til Rúðu-
borgar í þeim tilgangi einum að hitta Piijo
Honkasalo sem greinilega stóð upp úr hópn-
um í huga Frakkanna. Fjórir franskir heim-
ildarmyndagerðarmenn, Jean-Michel Carré,
René Vauthier, Simone Vannier og Dom-
inique Cabrera tóku þátt í umræðunum, sem
snerust í fyrst lotu um tengsl leikinna mynda
og heimildarmynda. í síðari hlutanum var
fjallað um framleiðslu, fjármögnun og dreif-
ingu heimildarmynda og samskipti kvik-
myndagerðarmanna við sjónvarpsstöðvar.
r
fyrri hlutanum, fyrir kaffihlé, barst talið
að muninum sem er á því að vinna með
leikurum eða með fólk sem kemur fram
í eigin persónu. Vangaveltur voru um sið-
ferðilegar skyldur kvikmyndamanns sem
fær aðgang að lífi venjulegs fólks og það
hvernig hann getur myndað það án þess að
ráðskast með viðkomandi eða valda þeim
skaða. Mairie-Louise Ekman, Marianne
Ahrne og Christina Olofsson frá Svíþjóð
töluðu allar um ábyrgðartilfinningu sem
Piijo Honkasalo deildi að vissu leyti með
þeim um leið og hún játaði að það gæti
stundum verið þreytandi að þurfa stöðugt
að sýna auðmýkt. Susanna Bier frá Dan-
mörku sagði að mestu máli skipti að bera
virðingu fyrir viðfangsefninu um leið og hún
lýsti því yfir að henni þætti þægilegra að
gera leiknar myndir þar sem auðveldara
væri að hafa fullkomna stjórn á hlutunum.
Dominique Cabrera var ekki alveg sammála
þeim og fannst þær gera of lítið úr fram-
lagi þess sem verið væri að mynda. „Sá sem
samþykkir að láta gera um sig heimildar-
mynd getur líka verið knúinn áfram af löng-
un til þátttöku. Og þá er hann ekki áhrifs-
laus þolandi því hann leggur sitt af mörkum
til myndarinnar. “ Christina Olofsson bað þá
aftur um orðið til að útskýra afstöðu sína
með stuttri frásögn af eigin reynslu. „Eg
er með í huga tiltekna mynd sem ég gerði
Guðný Halldórsdóttir og Kristín Pálsdóttir
voru fulltrúar íslands við hringborðið.
um sifjaspell. Konan sem myndin fjallar um
kom til mín að eigin frumkvæði. Ég var
engu að síður hikandi og það liðu tvö ár
áður en ég loksins ákvað að gera myndina.
Ég fékk til þess styrkt frá sænska sjónvarp-
inu, sem eftir að hafa séð myndina ákvað
að taka hana ekki til sýninga. Ástæðan sem
þeir gáfu upp var sú að þeir hefðu ekki trú-
að frásögn konunnar sem auðvitað hafði
mikil áhrif á hana. “ Olofsson vildi með þessu
vekja athygli á að kvikmyndagerðarmenn
þurfi að velta því fyrir sér hvaða áhrif tiltek-
in mynd kemur til með að hafa á áhorfend-
ur og hvaða afleiðingar það geti þýtt fyrir
þann sem hún fyallar um jafnvel þótt það
sé erfitt að sjá það fyrir.
Eftir stutt kaffihlé beindist umræðan að
fjármögnun ogtækifærum til sýningar
heimildarmynda í sjónvarpi og kvik-
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. APRÍL1997