Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1997, Blaðsíða 19

Lesbók Morgunblaðsins - 19.04.1997, Blaðsíða 19
AÐ MARGRA mati er hálf öld langur tími. Öðru máli gegnir um Gísla Ferdin- andsson skósmið og flautu- ieikara sem lýkur í dag fimmtíu ára starfi með Lúðrasveitinni Svani á vor- tónleikum í Tjarnarbíói. „Mér fínnst eins og ég hafi byrjað í gær. Það er svo merkilegt að þegar maður hefur nóg fyrir stafni og heilsan er góð er maður kominn á efri ár áður en maður nær að snúa sér við.“ Gísli gekk til liðs við Svaninn árið 1947, tvítugur að aldri, en hann lagði þá stund á nám í flautuleik hjá Árna Bjömssyni í Tónlist- arskólanum í Reykjavík. Þaðan brautskráðist hann árið 1950. Stjórnandi Svansins á þessum tíma var Karl 0. Runólfsson tónskáld og trompetleikari en æft var í bragga á horni Egilsgötu og Snorrabrautar, sem skömmu síð- ar var rifinn. Reyndar kveðst Gísli ekki muna eftir öðru en húsnæðisvandræðum, þar til borgaryfirvöld afhentu Svaninum húsnæði til frambúðar, á horni Frakkastígs og Lindar- götu, fyrir um áratug. Árin eftir 1950 voru, að sögn Gísla, enginn dans á rósum. Starfandi félagar í Svaninum hafi um tíma ekki verið nema sex eða sjö talsins og minnstu hafi munað að sveitin legði upp laupana. Árið 1955 voru fyrstu skólalúðra- sveitirnar hins vegar settar á laggirnar og fékk Svanurinn liðsstyrk úr annarri þeirra, Skólalúðrasveit Austurbæjar. „Þetta bjargaði okkur og í gegnum tíðina hefur þetta góða samstarf við barnalúðrasveitir virkað sem víta- mínsprauta á Svaninn," segir Gísli. Árið 1974 var stofnuð sérstök unglingasveit innan Svans- ins, undir stjórn Sæbjörns Jónssonar, og gengu í hana um þijátíu unglingar. Er sá hópur, að því er fram kemur í máli Gísla, uppistaðan í Svaninum í dag. En Gísli kom víðar við á sjötta áratugnum en hjá Svaninum. Árið 1953 réðst hann til Sinfóníuhljómsveitar íslands, vegna veikinda kennara síns, Árna Björnssonar, og lék með hljómsveitinni í þrjú ár. Segir hann það hafa verið skemmtilegan tíma, þótt ekki hafi rekst- ur hljómsveitarinnar alltaf gengið sem skyldi - hljóðfæraleikarar hafi verið ráðnir og sagt upp störfum á víxl. „Ég var bara á hálfum launum hjá Sinfóníuhljómsveitinni og þegar mér var boðið að festa kaup á skóvinnustofu í Lækjargötunni haustið 1956 ákvað ég að kveðja þessa höfðingja. Á þessum árum var mikill uppgangur í miðbænum og ég sló því til - það var miklu líklegra að mér myndi takast að mala gull sem skósmiður í miðbæn- um en flautuleikari í Sinfóníuhljómsveit ís- lands. Auðvitað hefði verið gaman að vera SVANA- SÖNGUR Gísli Ferdinandsson flautuleikari veróur heióraóur á vortónleikum Lúórasveitarinnar Svans í Tjarnarbíói í dag fyrir fimmtíu ára samfellt starf meó sveitinni. ORRI PÁLL ORMARSSON fékk Gísla til aó líta um öxl á þessum tímamótum en tónleikarnir veróa hans síðustu með sveitinni- sannkallaður svanasöngur. áfram í hljómsveitinni - en maður getur víst ekki veitt sér allt!“ Þótt Gísli hafi gefið Sinfó- níuna upp á bátinn hélt hann tryggð við Svan- inn enda starfið ekki eins tímafrekt. Þar er hann enn. „Ég ætlaði að hætta fyrir tíu árum, þegar ég var búinn að vera í fjörutíu ár í sveit- inni, en ákvað að halda áfram örlítið lengur til að slá met Sveins Sigurðssonar túpuleikara sem starfaði í rúm fjörutíu ár í Svaninum og missti varla úr æfingu. Kæmi það fyrir vissum við að einhvers staðar var eldur laus en Sveinn var brunaliðsmaður með meiru.“ Undanfarinn áratug hefur Gísli stöðugt verið að hætta við að hætta, svo sem hann tekur til orða, en nú er hann endanlega stað- ráðinn í að leggja flautuna á hilluna. „Lungna- þolið hefur minnkað, þannig að ég þarf að hafa meira fyrir þessu en áður. Samt er ég sannfærður um að það hafa verið not fyrir mig allan þennan tíma; að ennþá sé púður í karlinum. Framvegis ætla ég hins vegar bara að hlusta.“ En hvað skyldi hafa drifið Gísla áfram, í gegnum þykkt og þunnt, öll þessi ár? „Sumir telja mig hálfgert fyrirbrigði, að halda áfram starfi svona lengi. Ég hef hins vegar oft sagt að sumum þyki gaman að spila á spil en mér á hljóðfæri. Mér fellur mjög vel að starfa með þessum bráðefnilegu unglingum sem_ eru svo vel menntaðir í sínum hljóðfæraleik. Ég minn- ist þess þegar við vorum að æfa Florentine- Morgunblaóið/Kristinn GÍSLI Ferdinandsson mars eftir Fusik, fljótlega eftir að ég byijaði í Svaninum en í honum er kafli sem aldrei ætlaði að spilast rétt, þrátt fyrir stífar æfing- ar. Fyrir fáeinum árum tók þáverandi stjórn- andi þennan sama mars fram og setti á nótna- púltin en þá var stór hluti hljóðfæraleikaranna nýkominn úr unglingasveitinni. Þeir byijuðu á því að lesa verkið yfir af blaðinu og síðan rann þessi erfiði kafli í gegn - án minnstu fyrirhafnar. Þetta var góður prófsteinn á getu þeirra.“ Sigur á Norðmönnum Gísli segir að margs sé að minnast frá þess- um fimmtíu árum og nefnir hljómplöturnar tvær sem Svanurinn hefur sent frá sér í því samhengi, 1968 og aftur 1980, á fímmtíu ára afmæli sveitarinnar. Markaði sú fyrri, sem hafði að geyma fimm lög, tímamót en Gísli segir að hún sé talin fyrsta platan með stereó- upptöku hér á landi. „Upptaka þessi var veru- lega frumstæð en hún var gerð í verksmiðju- húsnæði í Síðumúla, þar sem við höfðum æf- ingaaðstöðu. Minnir mig að stereóið hafi feng- v ist með því að setja hljóðnema á salerni á annarri hæð.“ Jafnframt segir Gísli að sitthvað spaugilegt hafi á daga sveitarinnar drifið og rifjar upp atvik sem átti sér stað þegar Svanurinn fékk loksins tækifæri til að spila á Laugardalsvellin- um, eftir að hafa sótt það stíft um tíma. „Það var kappleikur á milli íslands og Noregs og varð að samkomulagi að við gengjum í skraut- göngu inn á völlinn áður en hann hæfist. Það var strekkingsvindur og á miðju vallarins varð einn blásaranna fyrir því óláni að húfan fauk af honum. Stjórnandinn hafði brýnt það fyrir öllum að halda réttri röð, hvað sem á dyndi, en þessi blásari gleymdi sér hins vegar og hljóp af stað á eftir húfunni. Það var norðan- vindur og húfan fauk í suðurmarkið, við mik- il fagnaðarlæti áhorfenda sem skiptu þúsund- um þennan dag. Viti menn, við unnum leikinn óvænt, en allir bjuggust við sigri Norðmanna, og þegar sigurmarkið var gert lenti boltinn á nákvæmlega sama stað í markinu og húfan hafði gert áður. Sögðu sumir að Svanurinn hefði átt mikinn þátt í þessum frækna sigri.“ Tónleikarnir í Tjarnarbíói í dag hefjast klukk- an 14. Á efnisskrá verða meðal annars Prelude for an Occasion eftir Gregson, Valdresmarsj eftir Hanssen, Fantasía um bresk sjómannalög eftir Langford, Norsk ballaða eftir Penders, þar sem Andrés Björnsson mun leika einleik á flygilhom, Sandpappírsballett eftir Leroy And- • ' erson og suður-amerískir tónar sem nefnast Fuglar Brasilíu og hafa ekki heyrst hér á landi áður. Stjórnandi Lúðrasveitarinnar Svans er Haraldur Árni Haraldsson. ÞAÐ ER KALT, DIMMT OG DJÖFULLEGT Finnski listmólarinn Antti Linnovaarq opnar sýn- ingu í Norrænq húsinu í dag kl. 15 sem hann nefnir Minning - lands- lag. I samtali vió ÞRÖST HELGASON ræóir hann meóal annars um vand- gnn aó vera norrænn listamaóur, aó vera listg- maóur þar sem er kalt, dimmt og djöfullegt. Morgunblaðið/Golli „OKKUR bykir við ekkert sérstaklega góðir. Okkur finnst við vera svo ómerkilegir. Sjálfsvorkunnin er að ríða okkur á slig," segir Antti Linnovaara um norræna listamenn. ANTTI Linnovaara segir að sýning sín fjalli fyrst og fremst um upplif- anir á landslagi og jafnvel arkí- tektúr og minningar um það. „Sama andrúmið býr á bak við allar myndirnar þótt þær séu allt frá árinu 1988. Þær segja allar frá upplifunum, frá því sem gerist í undirmeðvitundinni þegar maður kemur á einhvern stað eða sér einhvern hlut. Þessum upplifunum, tilfinningum, vitundar- hræringum er ekki hægt að lýsa með orðum. Að mála er að lýsa einhveiju sem er ekki hægt að segja frá í orðum.“ Antti er einn af eftirtektarverðustu ungu listamönnunum í Finnlandi um þessar mundir. Hann er fæddur árið 1960 í Borgá og lagði stund á myndlist í finnsku listaakademíunni í Helsingfors á árunum 1980 til 1982. Antti hélt fyrstu sýningu sína í Borgá árið 1984 og sýndi einnig í Kotka og Helsingfors á sama ári. Síðan hefur hann haldið einkasýningar í ýmsum listasölum árlega, meðal annars í Stokkhólmi, Gautaborg og í Málmey 1996. Antti sýndi í New York árið 1992 í Bill Bace Gallery og ári síðar í Castellani At Museum í Niagara. Þá hefur hann tekið þátt í ýmsum samsýningum. Sýningin í Norræna húsinu er farandsýning og var fyrst sýnd í Aboa Vetus & Ars Nova- listasafninu í Ábo. Finnski listfræðingurinn Lars Saari var sýningarstjóri og safnaði sam- an listaverkunum og skrifar einnig grein um listamanninn í sýningarskrá. Audvitaö segir f ólk ad vió séum ntyrkir Stíll Antti Linnovaara hefur meðal annars verið nefndur næturmálverk, verk sem eru huglæg ímynduð litaform. Sjálfur gefur hann ekki mikið út á slíkar lýsingar. „Nóttin er mjög breitt hugtak. Og þótt maður máli nótt þarf maður ekki endilega að vera að fjalla um nóttina eða myrkrið heldur kannski þvert á móti birtuna." -En má ekki tengja nóttina og myrkrið í verkum þínum Finnlandi og finnsku þjóðarsál- inni kannski. Eru Finnar ekki svolítið myrkir? „Hvað annað á fólk að halda en að þessi þjóð sé myrk í sálinni; það er kalt þama, dimmt og djöfullegt. Því ætti fólk ekki að segja að við séum myrkir í skapi? En í rauninni held ég að við séum það nú ekki. Þetta er einhver mýta og sjálfsagt höfum við gengist svolítið upp í henni, En það sama hendir stundum íslendinga og íslenska listamenn; útlendingar vita ekki fyrr en þeir eru farnir að sjá vetrar- myrkrið eða sumarbirtuna eða eldinn og ísinn og náttúruna í verkum íslendinga. Nei, myrkrið hefur ekkert meira að gera með okkur og ykkur en aðra. Það er alltaf verið að fella fólk og listaverk undir skilgrein- ingar, við viljum hafa einhverja fyrirfram gefna hugmynd um hlutina því að það er ein- faldara. En listamaður vill auðvitað miklu frek- ar að áhorfandinn komi fordómalaus, eins og óskrifað blað á sýningu og reyni að upplifa listina sjálfur, skapa sína merkingu sjálfur.“ Sjálfsvorkun norrænna listamanna Antti segir að megineinkenni á norrænum listamönnum sé að þeir vorkenni sjálfum sér svo mikið. „Okkur þykir við ekkert sérstaklega góðir. Okkur finnst við vera svo ómerkilegir. Sjálfsvorkunnin er að ríða okkur á slig. En við gleymum því að við eigum þennan einstaka menningararf, til dæmis bæði íslend- ingar og Finnar, og söguna og náttúruna sem á engan sinn líka. Og þetta norræna, þetta kalda, dimma og djöfullega veitir okkur kraft sem engir aðrir hafa. Við verðum að hætta að vorkenna okkur og fara að vinna úr því sem við höfum. Sjálfur hef ég reynt það. Ég vil vinna með það sem skilur okkur frá hinum, * frá miðjunni. Það er styrkur í því að vera öðruvísi.“ -En er ekki nauðsynlegt að vera í sam- bandi við miðjuna? Og eru norrænir myndlist- armenn ekki svolítið einangraðir? „Aðalatriðið er að við þekkjum veruleika okkar, að við vitum hvert gildi þess er að vera norrænn. Einangrun er held ég ekki til vegna þess að það er sífelld hreyfing á lista- mönnum, þeir eru sífellt á fartinni út um allar trissur; hér er ég að sýna á Islandi og ekki mjög langt síðan ég sýndi með íslenskum lista- manni í New York. Ég held líka að við getum verið áhugaverð- þótt við séum ekki í miðjunni, þótt við séum út á jaðri listheimsins. Jaðarinn getur haft sína kosti. Og jaðarinn er alltaf í einhveijum tengslum við miðjuna. Við eigum í stöðugum samræðum við miðjuna.“ LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 19. APRÍL 1997 1 9 r

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.