Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1997, Qupperneq 7

LUC Besson stjórnar tökum á Fimmta frumefninu.
LUC Besson fæddist í París árið
1959. Foreldrar hans kenndu köf-
un við suðurströnd Frakklands.
Ungur að aldri var Besson altek-
inn af heimi undirdjúpanna og
Miðjarðarhafinu. Hvort tveggja
varð síðar snar þáttur í myndum
hans. Sautján ára að aldri lenti
Bresson í köfunarslysi. Honum var tilkynnt að
hann gæti aldrei stundað köfun. Besson var
harmi lostinn. Kafarinn seinheppni ákvað að
snúa sér að kvikmyndager og sagði sig úr
skóla. í stað þess að lesa námsbækur sá hann-
tíu bíómyndir á viku. Nítján ára gamall hélt
hann til Hollywood. Besson dvaldi vestanhafs
í nokkur misseri og fékkst við ýmis störf á
sviði kvikmynda. Að svo búnu sneri hann aftur
til Frakklands og stofnaði eigið fyrirtæki „Les
films du dauphin" (Höfrungamyndir hf.).
Sióasta orruslan
Að herþjónustu lokinni starfaði Besson um
hríð sem aðstoðarleikstjóri. Gerði hann síðan
fyrstu mynd sína í fullri lengd, Síðustu orr-
ustuna (Le Dernier Combat). Var Síðasta orr-
ustan útnefnd til Sesarsverðlauna, eftirsóttustu
verðlauna í franska kvikmyndaheiminum. Þó
hlaut myndin dræma aðsókn. í Síðustu orr-
ustunni er lítið um samtöl Þess í stað er sagan
sögð með myndum. Hefur myndræn frásögn á
kostnað texta verið höfuðeinkenni Bessons,
meginstyrkur hans, og helsti veikleiki.
Neöanjardar
Önnur mynd Bessons, Neðanjarðar
(Subway) vakti athygli um heim allan. Segir
þar frá furðufuglum sem dvelja neðanjarðar
í lestarstöðvum Parísar. Frásögn var hröð og
kraftmikil. Myndin fékk mikla aðsókn. Gagn-
rýnendur létu sér aftur á móti fátt um finnast.
Besson hafði nú frjálsar hendur við gerð næstu
myndar sinnar.
Hafió, bláa hafió ...
Tíu ára gamall kom Besson auga á höfr-
ung. Hann kastaði sér til sunds og kafaði
með höfrungnum. Besson ákvað að starfa við
rannsóknir á lífi höfrunga þegar hann yrði
stór. Varð þetta kveikjan að næsta mynd
Bessons, Hafdjúpinu (Le Ggran Blue). Sú var
opnunarmynd á kvikmyndahátíðinni í Cannes
árið 1988. Var myndin tekin á ensku.Sú ráð-
EFTIR JÓNAS KNÚTSSON
stöfun særði þjóðarstolt margra Frakka. Haf-
djúpið var stytt og henni breytt fyrir dreifingu
í Bandaríkjunum. Besson lét ófriðlega og
kvartaði hástöfum. Myndin var vinsæl í Evr-
ópu en gekk fyrir tómum húsum á Bretlandi
og í Bandaríkjunum. Þrátt fyrir mótmæli leik-
stjórans, var myndin í reynd of löng. Hafdjúp-
ið er tæknilega vel gerð póst kortasýning.
Handrit og persónusköpun er hins vegar fyrir
neðan allar hellur. Engu líkara er en að Bes-
son hafi undir niðri gert sér grein fyrir ann-
mörkum verksins. í mynd sinni Atlantis kann-
ar hann enn á ný lífríki sjávar. Er myndin
keimlík Hafdjúpinu nema sögupersónur eru
að þessu sinni þegnar Atlantis, sjávardýr. Er
það mjög til bóta.
Kona meó mannsvif
Spennumyndin Níkíta (La Femme Nikita)
er tillag Bessons til kvenréttindabaráttunnar.
Leigumorðinginn Níkíta er kona. Unnusti
hennar lendir aftur á móti í hefðbundnu hlut-
verki konunnar. Þessi kúvending er skemmti-
leg nýbreytni þar sem hingað til hafa konur
í frönskum myndum verið ástfangnar, fölar
og áhugaverðar en látið karlana um að drýgja
dáðir. Hlaut þáverandi eiginkona Bessons,
Anne Parillaud, heimsfrægð fyrir túlkun sína
á kvenskörungnum. Níkíta var endurgerð í
bandarískum búningi. Hét sú mynd A ystu
nöf (Point of No Return). Er söhetjan í mynd
Rennys Harlins Langi kveðjukossinn (The
Long Kiss Goodnight)bersýnilega náfrænka
Níkítu.
Litla stúlkan og moróinginn
Mynd Bessons, Léon, fjallar um vináttu
leigumorðingjans Leons og tólf ára stúlku.
Léon gefur bandarískum hasarmyndum ekkert
eftir. Mátti merkja að Besson hefur vaxið sem
sögumaður.
Jean Reno, sem lék Léon, hefur verið fasta-
gestur í myndum Bessons. Reno er Frakki en
á ættir að rekja suður til Marokkó. Hann var
eini ljósi punkturinn í Hafdjúpinu. Einnig lék
hann eftirminnilegustu persónuna í Níkíta.
Reno fór á kostum sem einfaldi morðinginn í
undirdjúpum New York bogar í Léon. Nýlega
lék Reno aðalhlutverkið í gamanmyndinni
Gestirnir (Les Visiteurs) og sýndi á sér nýja
hlið. Jean Reno hefur undanfarið brugðið fyr-
ir í bandarískum kvikmyndum. Vonandi láta
evrópskir kvikmyndagerðarmenn ekki þennan
stórleikara sér úr greipum ganga.
Franskar kvikmyndir tóku stakkaskiptum
á sjötta áratugnum. Hin svonefnda nýbylgja
tröllreið franskri kvikmyndagerð. Ný kynslóð
leikstjóra ruddi sér til rúms, Fran?ois Truff-
aut, Louis Malle, Claude Berri, að ógleymdum
framúrstefnumönnum á borð við Godard og
Resnais. Nýsköpunarmenn þessir gerðu litlar
persónulegar myndir og sniðgengu íburð og
óhóf Hollywoodmynda. Franskar myndir bera
þessa enn merki. Þær eru oftast hægari og
einlægari en hefðbundar bandarískar kvik-
myndir. I myndum Bessons kveður við annan
tón. Leikstjórinn sækir mikið til bandarískra
spennumynda. Atburðarás er hröð, persónur
þjóðsagnakennar, óáþekkar hvunndagshetjum
Truffauts og Rohmers. í stað fágunar kemur
hraði og kraftur.
Kvikmyndataka og tónlist er ætíð til fyrir-
myndar í myndum Bessons. Hann hefur átt
gjöfult samstarf við Eric Serra. Geislaplata
með tónlist úr Hafdjúpinu seldist í tveimur
milljónum eintaka í Frakklandi. Tónskáldið
sést í hlutverki bassaleikara í myndinni Neð-
anjarðar. Serra samdi nýlega tónlistina í Bond-
myndinni Gullauga (Goldeneye).
Ekki nógu þióóreekinn
Fáir leikstjórar hafa notið jafnmikillar lýð-
hylli í Frakklandi og Besson. Samtals hafa
franskir kvikmyndahúsagestir borgað milljarð
franka eða tólf milljarða íslenskra króna fyrir
að beija myndir hans augum. Gagnrýnendur
hafa legið honum á hálsi fyrir að vera ekki
nógu franskur. Aðrir hafa hælt honum fyrir
það. Sjálfur segir Besson að frönsk menning
dragi sífellt meiri dám af alþjóðamenningu,
þessi straumhvörf endurspeglist í myndum
sínum. Luc Besson er því tímanna tákn, hvort
sem mönnum er það ljúft eða leitt.
Myndir Bessons í fullri lengd eru: Fimmta
frumefnið (The Fifth Element) - 1996
Léon - 1994
Atlantis - 1991
La Femme Nikita - 1990 L
Hafdjúpið (Le Grand Bleu) - 1988
Neðanjarðar (Subway) 1985
Síðasta orrustan (Le dernier Combat) - 1983.
Höfundur er kvikmyndagerðarmaður
PÉTUR
SIGURGEIRSSON
ALDAMÓT-
INMIKLU
Upp, íslandsþjóð við aldahvörf
með ár hins kristna siðar!
En hvað gat valdið þeirri þörf,
að þar við tíminn miðar
það allt, sem var og verða má
og víst er alla daga?
Þú, Jesús Drottinn, jörðu á.
Það játar trú og saga.
Vor heimshyggð er í hættu
stödd
og höfuðsynd því veldur,
er eigi vill sjá vopnin kvödd
og velur styrjöld heldur.
Þó sá, er heiminn sætta kann,
er sonur Guðs að vonum.
Ó, mannkyn tak þú trú á hann,
já, - trú á frið í honum!
Sár hungursneyð og voðaverk
á voröld kallar nýja,
því myrkraöflin eru sterk,
en ætíð Ijósið flýja.
Og guðdómssól með geisla sinn
er gjöf til allra manna.
Svo lýsi Jesús, leiðtoginn,
hann, - Ijósið eina, sanna.
Og Ijósið milda lýsti þjóð
á löngum vetrarkvöldum,
því aldrei hrást sú innri glóð
frá æðstu máttarvöldum.
Vor þakkargjörð er þúsundföld!
Að því vér skulum hyggja:
Á kærleik Guðs um ár og öld
var alltaf hægt að hyggja.
Og samt vér efumst eins ogþeir,
sem efins forðum spurðu.
En þess vér eigi þurfum meir,
fyrst þeir og vissir urðu,
að Jesús, - eftir orði hans, -
er upprisan og lífið.
Til himins björt er brautin
manns,
en bágt er jarðarkífið.
Ó, heyr mig Guð, vort hjálparráð,
kom, - hugga, þerra tárin.
Vér lofum þína líkn og náð,
kom, - lækna, græddu sárin.
Ef Guð af hjarta vottum vér
í verki dag frá degi,
þá tíminn eilífð tengist hér.
í trú það rætast megi.
Höfundur gegndi biskupsembætti
1981 - 89.
PETRÍNA ÓLÖF
ÞORSTEINSDÓTTIR
Samkvæmt
bókunum
Á kvöldin þegar kyrtð færist
yfir mig
hugsa ég oft til þín.
Þú
sem svo löngu ert horfín.
Ég ætti að vera hætt að hugsa
til þín
nema endrum og eins
samkvæmt bókunum.
Samt
get ég ekki hugsað
samkvæmt bókunum
því þú mótaðir líf mitt og ert
hluti af því.
Höfundur er þroskaþjálfi.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. JÚNÍ 1997 T