Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1997, Blaðsíða 7

HÓTEL
MINNINGANNA
„ÓLIÍKT betra að spila í Skálholtskirkju,1'
segir Rut Ingólfsdóttir fiðluleikari.
verk mitt sem listamður er ekki að seðja
fólk. Ég sem listamaður á ekki heima í fíla-
beinsturni heldur verð ég að vekja spurning-
ar og leita svara um heiminn. Messan er í
þessu tilviki minn miðill.“ Það er því ljóst
að Oliver gælir ekki við gömuf gildi enda
segir hann einnig að messan megi ekki
staðna þegar hann er spurður að því hvort
hann sé að lýsa því yfir í verki sínu að
Messur séu að verða úreltar.
Sel ningar i hverju saeti
Eftir að hafa farið á alnetið í vetur í
þeim tilgangi að biðja fólk um þýðingu á
setningunni „Ég trúi“, fékk hann svör frá
öllum heimshornum og hefur nú setninguna
á sjötíu tungumálum. „Hún heyrist fyrst í
upphafi trúaijátningarinnar og áheyrendum
er líka boðin þátttaka í verkinu því setning-
in er í hveiju sæti. A meðan Credo kaflinn
er fluttur mega áheyrendur þylja hana í
hálfum hljóðum og þannig mun ég reyna
að tengja saman allan heiminn á þessu
augnabliki,“ segir Oliver.
Messa vorra daga var samin með hléum
og nánu samstarfi við Voces Thules. Sverr-
ir Guðjónsson kontratenór segist fagna því
að flytjendur geti haft eitthvað um lokaút-
komu tónverka að segja eins og raunin varð
í þessu tilviki. „Þetta var frábær samvinna
okkar söngvaranna og Kentish. Það koma
fram mismunandi sjónarmið höfundar og
okkar og það er ómetanlegt að geta skipst
á skoðunum meðan samning verksins fer
fram.“ Sverrir segir að messan sé nokkuð
snúin á köflum þótt hún virki einföld í flutn-
ingi. „Þetta er lúmskt verk og við leggjum
okkur fram um að koma mismunandi
stemmningsbreytingum til skila sem og
hraðabreytingum. Verkið þarf líka að flæða
og þess vegna verðum við að vera vakandi
gagnvart samtengingu hinna ýmsu hluta
verksins."
Yngri söngvararnir stóóu
sig eins og hetjur
Kórinn flutti upphafskaflann, Kyrie, úr
messunni á tónleikaferðalagi í Bretlandi í
fyrra og á laugarbökkum Sundhallar
Reykjavíkur á Listahátíð í fyrra en þegar
sú ákvörðun var tekin að bæta inn drengja-
röddum ákváðu söngvararnir að bíða með
afganginn og flytja messuna í heild sinni nú
í sumar. „Það er ekki mikil hefð fyrir svona
flutningi hérlendis," segir Sverrir. „í Bret-
landi er hinsvegar rík hefð fyrir drengja-
röddum meðal karlaradda og þessi vinna
hefur verið ákaflega skemmtileg og yngri
söngvararnir hafa staðið sig eins og hetj-
ur.“ Þessir ungu sópransöngvarar heita
Sturla Kaspersen, Jóhannes Þorleiksson 12
ára og Guðbjört Gylfadóttir 16 ára.
Að sögn Sverris er Messa vorra daga eitt
stærsta verkefni sem Voces Thules hefur
tekist á við á þeim fimm árum sem sönghóp-
urinn hefur starfað. Hann segir að hópurinn
hafi haft metnað til að flytja messuna í
sumar einkum vegna þess að Kentish er
staðartónskáld Skálholts. „Við settum því
allt á fullt því okkur fannst þetta tilvalið
tækifæri. Að jafnaði getum við ekki tekið
að okkur mörg verkefni því við erum hver
að sinna einstaklingsverkefnum og erum
uppteknir af þeim. Við veljum aftur á móti
verkefnin af kostgæfni“, segir Sverrir og
bætir því við í lokin að Voces Thules hafi
áhuga á því að flytja messuna með sjón-
rænu ívafi í komandi framtíð.
Stein Mehren er meóal
qfkastamestu ijóó-
skóida. Þettq ó sína skýr-
ingu í því, aó mati ARN-
AR ÓLAFSSONAR, aó
Mehren unir sér vel á
troónum sióóum og er
gefinn fyrir hugleióingar.
Stein Mehren er mjög afkasta-
mikill höfundur. Síðan 1960
hefur varla liðið svo ár að
hann gæfí ekki út eina eða
tvær bækur. Þar af eru meira
en tveir tugir stórra ljóða-
bóka, og maðurinn fæddur
1935. Þessi mikla fram-
leiðsla skýrist af því að hann unir sér vel
á troðnum slóðum, það sem ég hefí séð.
1993 birtist Dikt i bilder, úrval 80 ljóða
úr fyrstu sextán ljóðabókunum. Með hveiju
ljóði fylgir eftirprentun málverks eftir höf-
undinn. Einnig hér ber mest á hugleiðingum
á frekar algengum stíl. Þetta ljóð er nokkuð
dæmigert:
Ekki í auðnum greiningar
Ekki í auðnum greiningar
Ekki í vetrarkulda kerfanna
Ekki í martröð tölvanna
Ekki í kveini dómsdagsspádóma
Heldur í hjörtum þeirra sem dreymir
býr framtíðjn
Heimilislaus, alltaf heimilislaus!
Mér finnst þetta eins og hver önnur prédik-
un, gæti verið sunnudagshugleiðing í dag-
blaði. En mig grunar að mörgum þyki svona
kveðskapur góður, því hann er svo almenns
eðlis, að hver einasti maður skilur hann full-
komlega á stundinni, en jafnframt virðist
þetta „vera háleitt", „hafa boðskap". Skyldi
þetta þá geta verið þeim brú til einhvers
dýpra og sérstæðara? Slíku bregður fyrir hjá
Mehren, t.d. í eftirfarandi ástarljóði. Þau eru
mörg hjá Mehren, og gjarnan þrungin við-
kvæmni og sársauka:
Unaður smýgur
Unaður smýgur gegnum okkur
eins og skuggi mikillar löngunar
Það hlýtur að vera op einhversstaðar
í þessum heimi hungurs og
einmanaleika
Við flutum upp í faðmlagi hvert annars
andlit mót andliti, eins og eftir
syndaflóð
Inni í skelfingu slegnu ljósinu
er nótt
Þar og aðeins þar, erum við samtímis
andartak
Farðu ekki frá mér núna
Þetta er vissulega enn á hugleiðingabraut-
um, en fer lengra, inn á mótsagnir (nótt inni
í ljósi) og persónugervingu ljóssins, sem er
einnig með nógu fráleitum hætti til að vekja
ímyndunarafl lesenda. I öðru ljóði í þessari
bók notar Mehren þá algengu aðferð að lýsa
mannauðu umhverfi sem er mótað af fólki.
Þeim mun sterkari svip bera hlutirnir af fólki,
sýna það óbeint. Vatnskrani er sýndur sem
varnarlaust fórnarlamb, og þessi mynd fros-
innar fortíðar vekur tilfínningu umkomuleys-
is. En í lokaerindinu verður örðugra að höndla
allt. Umhverfið verður framandlegt því talað
er um ljósið eins og það væri rigning, hafið
eins og það væri garður. Lok þessa erindis
eru umbreytt enduitekning á orðalagi loka
fyrsta erindis. Við erum þá komin í hring,
en eftir stendur aðeins tilfínningin fyrir varn-
arleysi í umhverfí þar sem eitthvað mikil-
vægt hefur glatast:
Húsið í skóginum
Dag nokkurn var veturinn kominn
Skýin, vindurinn, fuglarnir og ber
ströndin. Inni í skóginum lá húsið
í snjó . ..
Við opnum dyrnar og segjum
Við viljum fá bernskuna aftur. Enginn
svarar. Húsið er fullt af tómum
flöskum
fúlu vatni. Dauðir fuglar. Veiddur
í köngulóarvef stendur krani og drýpur
í gleymdu herbergi rennur ljósið niður
í laufsali hafsins. í öðru neistar
ljós af sandi og sól. Það eru minningar
í timbri
Skýin vindurinn fuglarnir ströndin
snjórinn og skógurinn
Ljósmynd/Gro Jorto
Stein Mehren
Nýjasta bók Mehren heitir Hótel Memory,
og segir í bókinni að það hótel standi á Frið-
riksbergi í Kaupmannahöfn og ljóðmælandi
hafi aldrei verið þar, því hann vildi vera fijáls
að ímynda sér hvað sem er um það. En önn-
ur ljóð í bókinni lýsa hótelum, t.d. þetta:
Á hótelinu
Um miðja nótt
nótt hlutanna. Hver hlutur
skyndilega greinilega
að vakna
Herbergið
Herbergi eins og botnlaus námagöng
Veggir
með óteljandi nöfnum og
umkvörtunum
hvíslað inn
af fólki sem enginn sér eða elskar
Áköf fjarvera
eftir þá sem hafa búið hér
Skuggar
í samflæktum lögum gleymsku
Veggfóður eins og opnar síður
í bliknuðum dagbókum
nöfn ártöl dagsetningar
í flækjum radda og andardráttar
Myrkrið
skyndilega of mikið fyrir
hjarta
Enn eru dauðir hlutir þrungnir tilfínning-
um fólks sem hefur notað þá. Og það er eink-
ar sannfærandi að nota hótelherbergi, því
það er í senn hæli, framandi og einangrun,
ekkert sést af því nema veggirnir. „Andvöku-
nótt og æðrustund" birtist í því að sjá her-
bergið ofan frá, sem botnlaust gap.
Hedwig Bilgram
SUMAR-
KVÖLD VIÐ
ORGELIÐ
Aðrir tónleikar „Sumarkvölds við org-
elið 1997“, sem Hallgrímskirkja og
Listvinafélag Hallgrímskirkju standa
að, verða í Hallgrímskirkju sunnudag-
inn 6. júlí nk. kl. 20.30, en þá leikur
á orgelið prófessor Hedwig Bilgram
frá Tónlistarháskólanum í Miinchen. Á
efnisskrá hennar.eru verk eftir norður-
þýsku meistarana Bruhns, Bach og
Krebs, Mozart og Mendelssohn.
Bruhns, Bach, Krebs
Moxart og Mendelsshon
ó efnisskránni
í fyrri hluta efnisskrár sinnar leikur
Hedwig Bilgram verk eftir þijá full-
trúa norður-þýska barokkskólans. Eft-
ir Nicolaus Bruhns leikur hún Prelúdíu
í e-moll og eftir Johann Sebastian
Bach leikur hún Prelúdíu og fúgu í
a-moll. Johann Ludwig Krebs var einn
af nemendum Bachs og eftir hann leik-
ur Bilgram þijá sálmforleiki.
Eftir Mozart liggja engin hefðbund-
in orgelverk en þó eru nokkur verk
hans oft leikin á orgel. Þar ber hæst
tvær fantasíur, KV 608 og KV 594,
báðar í f-moll og báðar upprunalega
skrifaðar fyrir klukku með lírukassa
og á tónleikunum heyrist sú síðar-
nefnda.
Eftir Mendelssohn leikur Bilgram
Orgelsónötu í b-dúr op 65 nr. 4, en
sex sónötur fyrir orgel skrifaði hann
1844-45.
Hedwig Bilgram
Hedwig Bilgram fæddist í Memmingen
í Þýskalandi. Snemma hlaut hún
kennslu í píanóleik hjá Thilde Kruas-
haar, sem hafði stundað nám hjá
Schmid-Lindner. Síðar stundaði Bilgr-
am nám við tónlistarháskólann í
Miinchen, píanóleik hjá Friedrich
Wuhrer og orgelleik hjá Karl Richter.
Árið 1956 hlaut hún fyrstu verðlaun
í tónlistarkeppni þýsku háskólanna,
1959 fyrstu verðlaun fyrir orgelleik í
alþjóðlegri tónlistarkeppni vestur-
þýsku útvarpsstöðvanna (ARD). Um
langt árabil lék hún fylgirödd þegar
Karl Richter flutti stóru kórverkin með
Bach-kómum og hljómsveit í
Múnchen. Síðan 1961 hefur Hedwig
Bilgram kennt orgelleik og semballeik
við tónlistarháskólann í Munchen.
Hedwig Bilgram hefur haldið fjölda
tónleika, bæði sem einleikari og sem
þátttakandi í kammertónlist og hefur
hún komið fram í flestum löndum
Evrópu, í Norður-Ameríku og Japan.
Frá 1990 hefur hún verið félagi í
Haydn-hópnum í Berlín, sem Hansjörg
Schellenberger stofnaði og saman-
stendur aðallega af félögum úr Fíl-
harmoníuhljómsveit Berlínar. Auk
þess er hún einleikari hjá Bach Colleg-
ium í Múnchen og kemur fram sem
gestur með Bach-trompethópi
Múnchen.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5.JÚLÍ1997 T