Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1997, Blaðsíða 10

ELtZABETH Tayolor, Rex Harrison og Richard Burton f hlutverkum Cleopötru
Cesars og Antóníusar.
DEREK Jacobi í hlutverki Cládfusar f brezku sjónvarpsmyndaröðinni Ég Cládíus.
1953 lék Louis Calhem fyrsta keisara sög-
unnar en Marlon Brando Markus Antóníus.
Hlutverkaskipan þessi var mjög umdeild á
sínum tíma. Brando var Ameríkumaður en
ekki Breti (Sesar var reyndar ekki breskur
en það er önnur saga) og hafði í ofanálag
ekki fengist við Shakespeareleik áður. Öllum
að óvörum gaf Brando hefðbundnum Sha-
kespeareleikurum ekkert eftir og myndin
heppnaðist í alla staði. Árið 1970 hélt Júlíus
Sesar Shakespeares aftur innreið sína í kvik-
myndahús. Áð þessu sinni lék Charlton
Heston Sesar. Myndin var hálfgrámygluleg
og _mun lakari en sú fyrri.
Árið 1973 leikstýrði Heston Antóníusi og
Kleopötru Shakespeares og lék annað aðal-
hlutverkið. Myndin var gerð af vanefnum
og bar þess merki.
Ég Clódius
Besta kvikmynd sem gerð hefur verið um
gullöld Rómverja hlýtur að vera breska
þáttaröðin Ég Cládíus, sem nú er verið að
endursýna í ríkissjónvarpinu. Skáldsögumar
Ég Cládíus og Guðinn Cládíus eftir breska
skáldið Robert Graves vom verk manns sem
þekkti svip fomaldar og kunni að segja sögu.
Ónvegisleikarinn Derek Jacobi, sem við
þekkjum í hlutverki bróður Cadfaels, fór á
kostum sem Cládíus. Sian Phillips lék hina
grimmlyndu Lívíu af mikilli snilld. Síðast
en ekki síst var John Hurt holdgervingur
Calígúla. Ekki var miklu fé varið til gerðar
þessara þátta. Snjallt handrit og sterkur
leikur gerðu þá hins vegar ógleymanlega;
slógu þeir hinum rándým Hollywoodmynd-
um algerlega við.
Rómvsrjar maela
aftwr á latinu
Síðustu og jafnframt undarlegustu Róm-
veijamynd kvikmyndasögunnar, Sebastiane,
gerði framúrstefnumaðurinn sálugi Derek
Jarman árið 1976. Segir þar frá heilögum
Sebastían. Hingað til hafði ekki hvarflað
að nokkram manni að gera Rómveijamynd
á latínu. Jarman hafði nánast ekkert fé
milli handa. Höfundur náði aftur á móti
einhvers konar tíðaranda furðuvel.
SkótmlAur, haltu
þig vió steója þinn
Árið 1979 gekk Calígúla af Rómveija-
myndinni dauðri. Keisarinn grimmi hafði
verið til friðs í hartnær tvö þúsund ár en
gerði enn óskunda. Klámkóngurinn Bob
Guccione fékk þá flugu í höfuðið að gera
Rómveijamynd. Fékk hann rithöfundinn
Gore Vidal til að semja handrit. Leikarar
vora ekki af verri endanum, Malcolm
McDowell, Helen Mirren, Peter OToole og
John Gielgud. Saga Calígúla er harmsaga
um gríðarleg völd sem reynast ungum manni
um megn. Cuccione var aftur á móti maður
með óheflaðar eðlishvatir og gersneyddur
klassískri fágun. Leikstjórinn skeytti enn
grófari atriðum við myndina. Vidal neytti
sæmdarréttar síns og neitaði að leggja nafn
sitt við þessa afskræmingu á handriti sínu.
Leikararnir afneituðu verkinu. Gárungamir
sögðu að Gielgud lávarður hefði svarað því
að engan ósóma hefði verið að sjá á launa-
seðli sínum.
Grin og glens
í borginni oilifw
Ekki leið á löngu þangað til menn áttuðu
sig á því að hið forna Rómaveldi var kjörið
efni í gamanmynd. Gamanleikarinn Eddie
Cantor gerði grín að Rómveijamyndum í
Hneyksli í Rómaborg (The Roman Scan-
dals) árið 1933. Fiðluleikararnir þrír (Fiddl-
ers Three) var bresk gamanmynd um sjó-
menn sem eru lostnir eldingu og ranka við
sér í Rómaveldi. Söng- og gamanleikurinn
Nokkuð skondið gerðist á leið út á torg (A
Funny Thing Happened on the Way to the
Foram) var festur á filmu árið 1966. Áfram
Cleo^ (Carry on Cleo) var bráðfyndið fram-
lag Áframhópsins sáluga til sagnfræðinnar.
Rómverskja gamanleikjaskáldið Teren-
tíus hefur aldrei freistað kvikmyndagerðar-
manna. Petróníus arbiter, höfundur Sa-
tyricon, hefur hins vegar náð frama í heimi
kvikmyndanna. Brot úr verki hans Satyric-
on hefur varðveist fram á okkar daga.
Hvernig verkið hefur farið framhjá hinni
hörðu brá kirkjufeðranna er næstum óskilj-
anlegt. Segir það sína sögu að Satyricon
hefur einvörðungu geymst í einu handriti.
ítalski leikstjórinn Federico Fellini réðst í
gerð Satyricon árið 1969. Hið áreynslu-
lausa siðleysi Petróníusar er oft hvergi að
finna í mynd Fellini, til að mynda í fræg-
asta atriði bókarinnar, kvöldverðinum hjá
Trimalchio. Samt er myndin bæði eftir-
minnileg og vel gerð. Fellini og kvikmynda-
tökumaðurinn Giuseppe Rotunno náðu að
magna fram mynd af Rómaveldi sem er í
senn trúverðug og súrrealísk.
Saga heimsins - fyrsti hluti eftir Mel
Brooks gerir góðlátlegt grín að Rómveija-
myndunum. Þó hlýtur mynd Monty Python-
hópsins Líf Brians (Life of Brian) að vera
fyndnasta ádeila á biblíumyndir sem gerð
hefur verið.
Rómveijamyndir hafa ekki sést í þijá
áratugi. Er mikil eftirsjá að þessari tegund
kvikmynda. Hins vegar er aldrei að vita
hvenær rómverska heimsveldið snýr aftur.
Höfundur er kvikmyndagerðarmaður
GUÐNÝ SVAVA
STRANDBERG
SORG
Drjúpa tár
eilífðar af augum
falla stjörnur
óminnis af himni
ríkir svartnætti
eitt
og alvalda
AUGU ÞIN
Augu þín
eru djúp og myrk vötn
sálarfiey þitt sokkið
tvær hendur halda í von
sem ennþá flýtur
Höfundurinn er myndlistarmaður í
Reylcjavík.
UNNUR SÓLRÚN
BRAGADÓTTIR
LESUM
LJÓÐ!
Það sefur Ijóð í lygnum sæ,
svo lítið er sem smæsta fræ,
þar flýtur um sem fjöður hvít
ogmjúk,
það dreymir ævintýrin djörf,
um dularfyllstu ljóðahvörf,
að glaðbeitt klífi háan hugar
hnjúk.
Svo vaknar það við vondan
draum,
í veröld fullri af sjónvarpsglaum,
þar fáir hafa Ijóðalundargeð,
þá perla tár á kaldri kinn
í kristalsdjúp það hverfur inn
hið litla Ijóð það straumnum
sogast með.
En langi þig nú Ijóðsins til
þú leggur þig í kristalshyl,
straumurinn hann ber þig burtu
hratt,
brátt þú fmnur fölbleikt Ijóð,
sem flöktir þar í andans glóð
og engan meir þú gætir vinur
glatt.
Þið síðar getið gert svo margt,
er glampa orð, allt verður bjart,
hörpustrengi strýkur þýður
blær,
í Ijóðagarði laufgast tré,
þar Ijóðsins opnast helgu vé,
í faðmi þér hin ftjóa hugsun
hlær.
Höfundurinn hefur nýlega gefið út
gjafakortaljóðabókina Blómakarfan.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. ÁGÚST 1997